1.2. Τα προνόμια και οι υποχρεώσεις των Ορθοδοξων επι Τουρκοκρατιας στην Κρητη

  Οι τουρκικές αρχές μετά την ανασύσταση της ορθόδοξης ιεραρχίας στην Κρήτη παραχώρησαν προνόμια στους ορθόδοξους ιεράρχες. Τα προνόμια των αρχιερέων ήταν πνευματικά, διοικητικά, δικαστικά και οικονομικά, τα οποία κατοχυρώνονταν με μπεράτι από την Υψηλή Πύλη219. Τα συγκεκριμένα προνόμια έπρεπε να είναι σεβαστά τόσο από τους Ορθόδοξους όσο και από τους Μουσουλμάνους. Οι Τουρκικές αρχές δεν είχαν δικαίωμα να επεμβαίνουν στο έργο των ιερέων και των αρχιερέων. Οι κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας κανόνιζαν τα ζητήματα οικογενειακού δικαίου για τους Χριστιανούς της Κρήτης και όχι οι νόμοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας220. Το οικογενειακό δίκαιο ρύθμιζε ζητήματα γάμων , διαζυγίων, δωρεών, κληρονομιών κ.α.. Ωστόσο οι γενίτσαροι βιαιοπραγούσαν και σκότωναν ιερείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της συγκεκριμένης κατάστασης ήταν η δολοφονία του μητροπολίτη Λάμπης Μεθοδίου Σιλιγάρδου το 1793221. Οι αρχιερείς και οι ιερείς έδιναν χρηματικά ποσά και δώρα στους Τούρκους για να είναι ασφαλείς όπως αναφέρει ο Νικόλαος Νησιώτης «προς τήρησιν των διατάξεων των βερατίων, έπρεπε να καταβάλλονται χρήματα εις τους άπληστους επιτόπιους άρχοντας, οι οποίοι τότε μόνον εσέβοντο τας διαταγάς του κέντρου»222.  

Η φορολογία ήταν ένα σημαντικό ζήτημα για την Εκκλησία της Κρήτης. Κάθε χρόνο πλήρωνε 66.000 τουρκικά άσπρα για το κρατικό ταμείο του νησιού και 10.000 άσπρα για το αυτοκρατορικό ταμείο στην Κωνσταντινούπολη. Ο υπεύθυνος για την είσπραξη των φόρων ήταν ο Μητροπολίτης, τα οποία κατέβαλε στον δεφτερδάρη ή  αρχιλογιστή του νησιού. Για να συγκεντρωθεί το συγκεκριμένο ποσό από τα πρώτα χρόνια της τουρκικής κατοχής επιβλήθηκε φόρος 12 άσπρα τον χρόνο σε κάθε χριστιανική οικογένεια. Παράλληλα, ο πατριαρχικός φόρος ήταν 76.000 άσπρα, ο οποίος κατοχυρώθηκε με φιρμάνι από τον σουλτάνο, μόλις ανασυστάθηκε η Εκκλησία της Κρήτης. Μία χριστιανική οικογένεια πλήρωνε 12 άσπρα (= τα χρήματα σύμφωνα με το γλωσσικό ιδίωμα της εποχής. Το «άσπρο» ήταν μικρό τουρκικό νόμισμα και λεγόταν έτσι από το χρώμα του κέρματος) φόρο για το πατριαρχείο συν άλλες εισφορές και έκτακτους φόρους. Ο Θ. Δετοράκης αναφέρει ότι «η πολιτική του Οικουμενικού Πατριαρχείου έναντι της αρτισύστατης κρητικής Εκκλησίας ήταν αυταρχική και ιδιαίτερα πιεστική. Ήδη στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ο πατριάρχης Διονύσιος ο Δ΄(1676-1679) προκάλεσε επανειλημμένως σουλτανικά φιρμάνια για τις καθυστερούμενες εισφορές της κρητικής Εκκλησίας. [..] Ο Νεόφυτος Πατελλάρος αναγκάστηκες, ως φαίνεται , να παραιτηθεί το 1679, εξαιτίας των καταπιέσεων αυτών.»223.

-66-