2.1. Ο Μάρκος ο Κρής
Πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του νεομάρτυρα Μάρκου αντλούμε από το «Νεόν Μαρτυρολόγιον» του Νικοδήμου Αγιορείτου . Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η έρευνα αποκάλυψε δύο ακόμα κείμενα πηγές. Το ένα από αυτά είναι το συναξάρι του Μελέτιου Συρίγου κληρικού και πνευματικού του Μάρκου με τίτλο «Μαΐου ιδ΄ (1643), του νεομάρτυρος Μάρκου του εν Σμύρνη αθλήσαντος, του Κρητός παιδίου» , το οποίο σώζεται στον αυτόγραφο κώδικα αρ. 778 του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη292. Το δεύτερο κείμενο είναι η έκθεση που έστειλε σε μορφή αναφοράς ο Αποστολικός Βικάριος της Αγίας Έδρας στη Σμύρνη Ιωάννης Αρετίνος Foscaro σε κάποιο αξιωματούχο της Δυτικής Εκκλησίας με τίτλο «Εκθεση του Μαρτυρίου ενός Ρωμιού στην εθνικότητα και ρυθμό, που έγινε στη Σμύρνη το έτος του Κυρίου 1643, στις 23 Μαΐου παραμονή της Πεντηκοστής»293. Το κείμενο έχει γραφτεί στην ιταλική γλώσσα και υπάρχουν δύο μεταφράσεις στην ελληνική γλώσσα. Η μία μετάφραση έγινε από τον Ιταλό καθηγητή MarioVitty και η άλλη από τον καθηγητή Ν.Β. Τωμαδάκη.
Ο νεομάρτυρας Μάρκος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κρήτη. Το επίθετό του σύμφωνα με το λατινικό κείμενο ήταν Κυριακόπουλος294. Ο πατέρας του Ανδρέας ήταν από τη Ζάκυνθο και η μητέρα του από την Κρήτη295. Όταν ο Μάρκος ήταν οχτώ χρονών η μητέρα τους απεβίωσε. Ο πατέρας, μετά τον θάνατο της συζύγου του, πήρε τον Μάρκο και τον μικρότερο αδερφό του και εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη. Ο Μάρκος ήταν εργατικός υπάκουος και ζούσε με σωφροσύνη. Ωστόσο δεν άντεχε την βάναυση συμπεριφορά που είχε ο πατέρας του απέναντι στα παιδιά του και ιδιαίτερα στο Μάρκο. Η κατάσταση αυτή τον οδήγησε να φύγει από το πατρικό του σπίτι, να αρνηθεί την χριστιανική του πίστη από αντίδραση και να καταταγεί στο Οθωμανικό στράτευμα296. Ο Μάρκος μετονομάστηκε σε Μουσταφά και ένας πλούσιος Τούρκος τον είχε υπό την προστασία του και τον συντηρούσε έχοντας ελπίδες για την εξέλιξή του στο στράτευμα και πιθανόν σε πολιτικά αξιώματα.
Ωστόσο, μέσα στη καρδιά του είχε παραμείνει η σπίθα της Ορθόδοξης πίστης. Ώστε τέσσερα χρόνια μετά τον εξισλαμισμό του ο Μάρκος, απαρνήθηκε το Ισλάμ. Αρχικά κατέφυγε στη Ζάκυνθο και μετά στην Κρήτη όπου βρήκε καταφύγιο στην Ιερά Μονή της Κυρίας Ακρωτηριανής (Τοπλού) στη Σητεία297. Κατά την παραμονή του στο μοναστήρι ασκήθηκε και συνειδητοποίησε το μέγεθος της πράξης του να αρνηθεί τη χριστιανική του πίστη. Ο ζήλος του για να ασκηθεί και να μετανοήσει για την πράξη του ήταν τόσο μεγάλος ώστε με τις νηστείες, τις προσευχές, την υπακοή, την ταπείνωση και τα δάκρυα του ξεπέρασε παλαιότερους ασκητές, οι οποίοι μόναζαν στο μοναστήρι. Ο Μάρκος ήθελε να ομολογήσει δημόσια την πίστη του στο Χριστό στον ίδιο τόπο που είχε απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη και είχε γίνει μουσουλμάνος. Πήγε στην Κωνσταντινούπολη και συγκεκριμένα στο ναό της Χρυσοπηγής του Γαλατά για να συναντήσει τον εφημέριο του ναού Μελέτιο Συρίγο, ο οποίος ήταν ενάρετος και σοφός άνδρας298. Σε εκείνον εξομολογήθηκε το μεγάλο του αμάρτημα και πήρε ευλογία για να προχωρήσει στη δημόσια ομολογία πίστεως. Ο Μελέτιος τον ευλόγησε και τον προετοίμασε για το επικείμενο μαρτύριο. Ο Μάρκος πήγε στη Σμύρνη στο σημείο, όπου είχε απαρνηθεί την χριστιανική πίστη και δήλωσε δημόσια ότι, πλέον, δεν θα είναι μουσουλμάνος, αλλά Χριστιανός. Οι παριστάμενοι Μουσουλμάνοι τον απείλησαν, τον προπηλάκισαν, τον βασάνισαν. Ο Μάρκος ήταν ακλόνητος στην πίστη του στο Χριστό και δεν φοβόταν ακόμα και τον θάνατο, ο οποίος ήρθε σύντομα. Στις 14 Μαΐου 1643 οι Μουσουλμάνοι αποκεφάλισαν τον Μάρκο, ο οποίος σύμφωνα με τον Μελέτιο Συρίγο ήταν μόλις 17 ετών299. Οι χριστιανοί παρέλαβαν το ιερό σκήνωμα του νεομάρτυρα Μάρκου και το ενταφίασαν με τιμή και ευλάβεια στο μητροπολιτικό ναό της Σμύρνης την Αγία Φωτεινή. Οι πιστοί επικαλούνταν τις μεσιτείες του νεομάρτυρα, ο οποίος με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος έκανε πολλά θαύματα και βοηθούσε τους χριστιανούς Η Εκκλησία τιμά την μνήμη του, την ημέρα του μαρτυρίου του, στις 14 Μαΐου 300 .
-83-
