ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΕΠΟΧΕΣ

Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς που έζησε σε κρίσιμη ιστορική περίοδο (1296-1359), δίνει την αφορμή να σκεφθούμε ότι η διδασκαλία του είναι αρκετά επίκαιρη, αφού ο 14ος αιώνας έχει πολλές ομοιότητες με την εποχή μας. Φυσικά, η διδασκαλία του δεν είναι δική του εφεύρεση, αφού την ταραχώδη εκείνη εποχή εξέφρασε την διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Ακριβώς εκείνη την εποχή εμφανίσθηκαν τρεις φοβεροί εχθροί, οι οποίοι εποφθαλμιούσαν τα εδάφη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, επεδίωκαν δε και την αλλοίωση της πολιτιστικής της ζωής.

Ο πρώτος κίνδυνος προερχόταν από τον σχολαστικισμό της Δύσεως, που συνδεόταν αναπόσπαστα με τον ηθικισμό, όπως εκφραζόταν από τον φιλόσοφο Βαρλαάμ. Προσπάθησαν μερικοί να παρουσιάσουν τον Βαρλαάμ ωσάν έναν ελληνίζοντα Πατέρα της Εκκλησίας ή ακόμη υπέρμαχο του νομιναλισμού, όπως τον εξέφραζε ο Γουΐλιαμ Όκκαμ. Όπως απέδειξε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο Βαρλαάμ ήταν Πλατωνιστής φιλόσοφος και βρισκόταν σε αντίθεση με την όλη Ορθόδοξη Παράδοση. Πράγματι, η θεολογία του ήταν ιδεαλιστική και δυϊστική, αφού ξεχώριζε την ψυχή από το σώμα, υποτιμούσε το δεύτερο και εκινείτο στα πλαίσια της κλασσικής μεταφυσικής.

Ο δεύτερος κίνδυνος προερχόταν από τους Οθωμανούς. Τα τέλη του 13ου αιώνος μια ορδή των Σελτζούκων Τούρκων, που ονομαζόταν Ghuzz, απέκτησε ως αρχηγό κάποιον Οσμάν (Οθμάν), ο οποίος υπήρξε ο ιδρυτής της δυναστείας των Οθωμανών, στους οποίους έδωσε το όνομά του και άρχισε να καταλαμβάνη τις επαρχίες της Μικράς Ασίας. Κατά την εποχή του αγ. Γρηγορίου Παλαμά και συγκεκριμένα το 1354 μ.Χ., για πρώτη φορά οι Οθωμανοί εισήλθαν στην Θράκη, καταλαμβάνοντας την Καλλίπολη. Τότε συλλαμβάνεται και ο ίδιος και παρέμεινε περίπου ένα χρόνο αιχμάλωτος. Κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας του έκανε διάλογο τόσο με τον Ισμαήλ, εγγονό του Ορχάν, στην Προύσσα, όσο και με τους Χιόνας, μια συγκρητιστική ομάδα, που παρουσιάσθηκαν ως οι θεολόγοι των Τούρκων. Επίσης, έκανε διάλογο και με έναν Τασιμάνη, υπεύθυνο για την ταφή των νεκρών. Οι διάλογοι αυτοί είναι αρκετά ενδιαφέροντες.

Ο τρίτος κίνδυνος προερχόταν από τους Σλάβους και συγκεκριμένα από τον Στέφανο Δουσάν, ο οποίος είχε καταλάβει ολόκληρη την Μακεδονία, εκτός από την Θεσσαλονίκη, την Ήπειρο, Θεσσαλία, και μέρος της Στερεάς Ελλάδος. Μάλιστα, το Πάσχα του 1346 στην Πρωτεύουσά του, τα Σκόπια, συνεκάλεσε μεγάλη Σύνοδο, η οποία εξέλεξε Πατριάρχη των Σέρβων και ανεκήρυξε τον Στέφανο Βασιλέα Σέρβων και Ρωμαίων. Βέβαια, για να είμαστε ακριβείς θα λέγαμε ότι ο Στέφανος Δουσάν τότε επεδίωκε την κατάληψη του θρόνου της Κωνσταντινούπολης, για να είναι διάδοχος των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων. Επρόκειτο για στάση μέσα στους κόλπους της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η ύπαρξη των τριών αυτών παραγόντων συνοδευόταν και από παράλληλα πολιτιστικά και θρησκευτικά ρεύματα. Κυρίως επικρατούσε ένας ηθικισμός αποξενωμένος από τα υπαρξιακά προβλήματα του ανθρώπου, μια ευδαιμονία και ένας ανατολικός μυστικισμός. Αν προσθέση κανείς και την αναβίωση της αιρέσεως των Μασσαλιανών, τους οποίους συνάντησε ο άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς στο Παπίκιο Όρος, που συνδέονται με τους Βογομίλους, τότε αντιλαμβάνεται τα προβλήματα της εποχής εκείνης.

Σε όλους αυτούς τους κινδύνους ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αντέταξε μια ρωμαλέα θεολογία. Έκανε διάκριση μεταξύ ουσίας και ενεργειών στον Θεό, αποφεύγοντας τόσο τον αγνωστικισμό, όσο και τον πανθεϊσμό, δίδαξε την ένωση κτιστού και ακτίστου στο πρόσωπο του Χριστού, αρνήθηκε την μεταφυσική, υπογράμμισε σοβαρά ανθρωπολογικά ζητήματα, όπως την σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος, και την διάκριση του νού από τον λόγο, την σύνδεση μεταξύ μυστηρίων και ασκήσεως, αντικατέστησε τον ευδαιμονισμό από την ορθόδοξη άσκηση. Επίσης, η κοινωνική του διδασκαλία ήταν περίφημη, αφού άλλωστε έζησε σε μια ταραχώδη εποχή, όπου επικρατούσε εκτός των άλλων και μεγάλη κοινωνική αδικία. Πέρα από αυτά ο άγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς ως παραδοσιακός Ρωμηός αρνήθηκε να συμπράξη με τους εχθρούς της Ρωμηοσύνης και παρουσίασε όλη την ουσία της Ορθοδόξου Παραδόσεως.

Έτσι και ο ίδιος συνετέλεσε στην θωράκιση του Γένους μας, αλλά και στην άνθηση που παρατηρήθηκε τον 14ο αιώνα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο διάσημος βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν γράφει ότι “οι ημέρες των Παλαιολόγων, όταν το Βυζάντιο αργά, αλλά αναπόφευκτα πέθαινε, ήταν, σε αντίθεση με την γενική παρακμή, η λαμπροτέρα περίοδος της βυζαντινής παιδείας”.

Αν προσθέση κανείς ότι μαθητές του αγ. Γρηγορίου Παλαμά μετέφεραν την δυναμικότητα της ησυχαστικής παραδόσεως στους Σλαύους, τότε μπορεί να εκτιμήση ακόμη περισσότερο την προσφορά του, την οποία δεν μπορούμε να αποκαλέσουμε υποτιμητικά και σκωπτικά ομφαλοσκοπία ή ομφαλοψυχία. Τουλάχιστον συνιστά άγνοια που εκθέτει.

Η διδασκαλία του αγ. Γρηγορίου Παλαμά είναι επίκαιρη και χρειάζεται να μελετηθή ακόμη περισσότερο. Ήδη έχουν συμπληρωθή 700 και πλεον  χρόνια από την γέννησή του και πρέπει να μελετηθή, μέσα σε ορθόδοξες και πατερικές προοπτικές, η προσωπικότητά του και να παρουσιασθή το μεγαλόπνοο έργο του. Πολύ περισσότερο αφού οι δυτικοί συγκροτούν επιστημονικές ομάδες, διοργανώνουν συνέδρια, δημιουργούν σχολές, για να μειώσουν και να υποτιμήσουν την διδασκαλία και την προσωπικότητά του και βέβαια στην ουσία προσπαθούν να κτυπήσουν την Ορθόδοξη Παράδοση.

https://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-34/3742-1998-34-01

ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

 

 Στήν ἐποχή μας τή γεμάτη βιάση, δράση καί ἀνταγωνισμό μοιάζει ἴσως ἀταίριαστο τόλμημα ὁ λόγος γιά τόν «πατέρα τοῦ ἡσυχασμοῦ», τόν ἅγιο Γρη­γό­ριο Παλαμᾶ (1296 -1359). Θά ἐπιχειρήσουμε ὡστόσο τό τόλμημα ὄχι μόνο διότι τόν μήνα αὐτόν (14/11) συμπίπτει μία ἀπό τίς δύο γιορτές μέ τίς ὁ­ποῖες τιμᾶ ἡ Ἐκ­κλησία μας τόν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ ἀρχιεπίσκοπο Θεσ­σα­λονίκης -ἡ ἄλλη γιορ­τή του εἶναι τή δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν- ἀλλά καί διότι θεωροῦμε ὅτι τό μήνυμά του εἶναι ἀπόλυτα ἀναγκαῖο γιά μᾶς τούς σημερινούς χριστιανούς: ἡ ἀνανέωση τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς, ὥστε νά μή βουλιάζουμε στό τέλμα τῆς τυπικότητας. Σ᾽ αὐτό οὐσιαστικά ἀπέβλεπε ἡ ἡ­συχαστική κίνηση.

Βέβαια ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς δέν ὑπῆρξε μόνον ἕνας αὐστηρός ἀ­σκητής, ἕνας ἀπομονωμένος μοναχός. Διατήρησε ἐπίσης ἄμεση σχέση μέ τήν κοινωνία τῆς ἐποχῆς του καί ὥς ἕνα βαθμό τήν ἐπηρέασε θετικά. Μέ τήν ἄρτια θεολογική του κατάρτιση καί τόν φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἀπέκρουσε τίς αἱρετικές πλάνες καί ἰδιαίτερα τίς κακοδοξίες τῶν λατινοφρόνων. Ἡ θεμελιώδης διδασκαλία του γιά τή διάκριση τῆς οὐσίας καί τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ καθώς καί τό ἄκτιστο φῶς ἀποτελοῦν σημεῖο ἀναφορᾶς γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία. Μέ τό πλούσιο θεολογικό καί συγγραφικό του ἔργο ἀλλά καί τά ἀναρίθμητα θαύματά του ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς ἀναδείχθηκε ἅγιος καί ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας.

Στή διάρκεια τῆς πολυκύμαντης ζωῆς του χρειάσθηκε πολλές φορές νά ἀφή­σει τό ἡσυχαστήριό του, ὅπου ἀφοσιωνόταν στήν προσευχή, τή μελέτη καί τή συγγραφή. Ποτέ ὅμως δέν ἔχασε τήν ἐσωτερική ἐπικοινωνία του μέ τόν Θεό. Ἡ προσευχή «Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος» ἀναπεμπόταν ἀδιά­λειπτα ἀπό τή θε­οφιλῆ ψυχή του. Στίς ἀλλεπάλληλες ἀναμετρήσεις του μέ τούς αἱρετικούς, στήν ποιμαντορία τῆς συμβασιλεύουσας, στίς φυλακίσεις, στίς ποικίλες περι­πέ­τειες καί ταλαιπωρίες πού ἀντιμετώπισε -ἀκόμη καί αἰχμάλωτος τῶν κουρσάρων καί τῶν Τούρκων διατέλεσε-, κατόρθωσε νά ἔχει ἀκατάπαυστη ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό.

Μέ αὐτό τό μεγάλο δῶρο ἡ θεία χάρη βράβευσε τήν ἄσκηση, τόν ἀγώνα καί τήν προσπάθεια τοῦ Ἁγίου ὑποδεικνύοντας καί σέ μᾶς τή ζωντανή προσ­ευχή: Χωρίς νά καταργοῦμε τίς τακτές Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, νά καλ­λι­εργοῦμε τή συνεχῆ ἐπικοινωνία μέ τόν Κύριο, πού εἶναι πανταχοῦ παρών, σέ ὅλους δίνει τή χάρη του καί μποροῦμε νά τόν ἐπικαλούμαστε κάθε στι­γμή. Ἔτσι ἀποφεύγεται ἡ ἐξοικείωση μέ τά θεϊκά πράγματα ἀλλά καί ἡ σύγ­χυση στήν καθημερινότητά μας, καθώς τό καθετί ἁγιάζεται μέσα στή ζωντανή παρουσία τοῦ Θεοῦ.

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 267

https://www.apolytrosis.gr/index.php/component/k2/item/1247-ananeosi

Η απειρόδωρος χάρις

 Κηρυγμα  στην εορτη του Αγιου Δημητριου 

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ(2016)

Εγκωμιάζοντας ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τον θαυματουργό μυροβλήτη της Θεσσαλονίκης, Άγιο Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, και παρουσιάζοντας τον πνευματικό στολισμό της αγίας του μορφής, διακρίνει ιδιαιτέρως την απειρόδωρο χάρη του Θεού.

Γράφει χαρακτηριστικά : «Ποιος είναι ο κόσμος του»; Και διευκρινίζει: «η ακαθαίρετη πίστη, η απειρόδωρη χάρη, ο θείος και αναφαίρετος πλούτος των θεοειδών αρετών που τώρα είναι θησαυρισμένος στους ουρανούς... Μολονότι γεννήθηκε από ανθρώπους, είναι μεγάλη προσθήκη στα αιώνια καλά και συγχρόνως καλλονή παγκόσμιος μαζί και υπερκόσμιος»1.Έτσι, κατά τον θεοφόρο Πατέρα της Εκκλησίας, οι Άγιοι δεν είναι απλώς οι καλοί άνθρωποι. Καλοί άνθρωποι υπάρχουν και στις διάφορες θρησκείες που είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα. Αγίους έχει μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία που είναι η αποκάλυψη του Θεού προς το ανθρώπινο γένος. Άρα, Άγιος είναι αυτός που είδε τη δόξα του Θεού, που έχει μέσα στην καρδιά του ζωντανή την παρουσία του Θεού, που ενοικεί μέσα του η χάρη του Θεού η οποία διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή του· και ο θεούμενος αυτός επαναλαμβάνει μαζί με τον Απόστολο Παύλο : «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός»2.

Α. Τι είναι η χάρη του Θεού;

Είναι δύσκολο να δώσουμε ένα «λογικό» ορισμό της θείας χάριτος, αφού και ο Χριστός ως Θεός είναι αδύνατον να περικλείεται σ’ έναν ορισμό, παρά αποκαλείται άπλά Θεάνθρωπος: «τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, Θεός όλως υπάρχων, όλως βροτός γέγονας, όλην την Θεότητα μίξας την ανθρωπότητα»3, όπως υπογραμμίζει ο Ιερός Δαμασκηνός.Θεία Χάρη, μπορούμε να πούμε, ότι είναι η θεία και υπερφυά ενέργεια, η άκτιστος ενέργεια (κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά) δια της οποίας γίνεται η ένωση του Θεού με τον άνθρωπο.Είναι η έλευση του Χριστού μέσα στην καρδιά του ανθρώπου.Είναι η ένθεος ζωή, την οποία βιώνει ο άνθρωπος με την παρουσία του Χριστού μέσα του.Είναι η δόξα της Μεταμορφώσεως την οποία αμυδρά είδαν οι Μαθητές «καθώς ηδύναντο» στο όρος Θαβώρ.

Είναι η πνοή της Πεντηκοστής στις ψυχές εκείνες που δια της καθάρσεως έφθασαν στο φωτισμό και στη θέωση κι έγιναν ψαλτήρια του Παναγίου Πνεύματος. Έναν ωραίο συμβολισμό της θείας χάριτος βρίσκουμε σε ένα κείμενο των πρώτων χριστιανικών αιώνων που ονομάζεται Ποιμήν του Ερμά : «Πάρε ως παράδειγμα μία δύναμη που έρχεται από πάνω.  Το χαλάζι είναι ένας μικρός κόκκος, όμως μπορεί, όταν πέσει στό κεφάλι του ανθρώπου να προκαλέσει μεγάλο πόνο.  Ή σκέψου τη σταγόνα της βροχής που πέφτει από τα κεραμίδια στο έδαφος, όμως έχει τέτοια δύναμη που μπορεί να τρυπήσει την πέτρα.

Έτσι και το Πνεύμα του Θεού που έρχεται από πάνω, είναι δυνατό. Αυτό το Πνεύμα να πιστεύεις και όχι άλλα»4.

Β. Τι είναι η χάρη του Θεού;

Ο πολύπαθος Πατέρας της Εκκλησίας, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μέσα στα πολύτιμα συγγράμματά του μας δίνει τη δική του εμπειρία γι’ αυτό το μεγάλο γεγονός της παρουσίας του Θεού στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Ονομάζει τη χάρη του Θεού «όπλο».

«Η χάρις είναι το μέγιστο όπλο, το τείχος το άρρηκτο, ο πύργος ο άσειστος»5.

Και μάλιστα συμβουλεύει: «Αν κάποιος είναι δούλος, να εύχεται περισσότερον να έχη εκτίμησιν εις τον Θεόν παρά εις τον κύριόν του· η γυναίκα να ζητή να έχη εκτίμησιν εις τον σωτήρα Θεόν παρά εις τον σύζυγόν της και ο στρατιώτης να επιζητή να έχη την εύνοιαν του ουρανού μάλλον παρά του βασιλέως και του άρχοντος. Και πως αλλιώς είναι δυνατόν κάποιος να εύρη χάριν εις τον Θεόν, παρά μόνον με την ταπεινοφροσύνην»6;

Δεν θα μας δικαιώσουν τα έργα μας, ούτε οι τυχόν καλές μας πράξεις αν στη ζωή μας δεν έχουμε τη χάρη του Θεού.

«Κανείς δεν εδικαιώθη από τα έργα», θα προσθέσει ο ιερός πατήρ, «δια να δειχθή η χάρις και η φιλανθρωπία του Θεού. Δεν μας απεμάκρυνεν, ενώ είχομεν έργα, αλλ’ επειδή εγκατελείφθημεν από τα έργα, μας έσωσε δια της χάριτος, ώστε κανείς λοιπόν να μη ημπορή να καυχάται»7.

Γ. Η θεία χάρις, που θεραπεύει τα ασθενή και αναπληροί τα ελλείποντα και που μεταδίδεται στον άνθρωπο που χαρακτηρίζεται και ναός του Παναγίου Πνεύματος, επιτελεί, κατά τους Ἁγίους Πατέρες, διπλό έργο.

Σύμφωνα με τον Άγιο Διάδοχο Φωτικής, αποβλέπει στην κάθαρση του «κατ’ εικόνα» και στην πραγμάτωση του «καθ’ ομοίωσιν».

Μας καθαρίζει, με άλλα λόγια, από την αμαρτία, μας φωτίζει και μας λαμπρύνει και μας καθιστά φωτός μετόχους.

Με το Ιερό Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος «ανακαινίζεται πάσα ρυτίδα αμαρτίας».

Με το Μυστήριο του Χρίσματος φθάνουμε στο πρωτόκτιστο κάλλος.

Με το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας φθάνουμε στη θέωση. Πραγματοποιούμε, δηλαδή, τον ύψιστο προορισμό της ζωής μας, τον προσωπικό μας αγιασμό και την ένωσή μας με το Θεό.

Αυτήν τη χάρη του Θεού τη βλέπουμε στα πρόσωπα των Αγίων μας, στα Ιερά Λείψανα, στα Ιερά Μυστήρια, στη Λατρεία της Εκκλησίας μας.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για το Ιερό Λείψανο του μυροβλήτου Αγίου που ανέβλυζε μύρο ακένωτο από τις πληγές που προξένησαν οι λόγχες: «Αυτών των μύρων η ευωδία απεμάκρυνε την ασέβεια από όλα τα μέρη της πόλεως και την ανέδειξε πόλιν Θεού ή άλλον παράδεισο, αν όχι και κάτι παραπάνω, αρδευομένη και ευφραινομένη από ποταμό μύρων αλλ’ όχι υδάτων· και μάλιστα μύρων, στα οποία και από τα οποία πάντως υπάρχει δια του Πνεύματος η χάρις των ιαμάτων, τα ενεργήματα των δυνάμεων· ώστε να μπορούμε να ειπούμε προς τον μέγα Δημήτριο, ότι έχει γραφή στο Άσμα Ασμάτων περί της ψυχής που ενυμφεύθηκε σε αφθαρσία με τον Θεό, ότι η οσμή των ιματίων της ξεπερνά όλα τα αρώματα»8.

Σ’ αυτόν τον μυροβλήτη ακουμπάμε κι εμείς σήμερα και μάλιστα όσοι κατοικούμε στο μετερίζι αυτό της Ορθοδοξίας, την ελληνικότατη Μακεδονία μας και τον παρακαλούμε μαζί με όλη την οικουμένη:

«Αθλοφόρε Άγιε Δημήτριε, πόσες φορές ο πονεμένος λαός μας δεν σε αντίκρυσε μετέωρο στα κάστρα να διαφεντεύεις την προστασία του μαχόμενου λαού και να τους χαρίζεις την πολυπόθητη ελευθερία από τους κινδύνους; Πόσες φορές ο Ναός σου στην Θεσσαλονίκη δεν γνώρισε χαρές και θριάμβους, πένθη και ερημώσεις, πυρκαγιές και αιχμαλωσίες, θρύλους και θρήνους; Ημέρεψε, αυτές τις ημέρες, τις καρδιές και τους λογισμούς μας. Χάρισέ μας την πολυπόθητη ενότητα και την ειρήνη την υπερέχουσαν πάντα νουν. Κράτα το πνεύμα μας αδούλωτο, απερίσπαστο, μέσα στη ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας μας. Μας κούρασε η σοφία του Βαρλαάμ του Καλαβρού από τη Δύση. Ζητάμε την παρουσία του Θεού, την άκτιστη χάρη, ζητάμε λίγο από το φως, προκειμένου να σωθούμε και να σωθεί και η πατρίδα μας και ο κόσμος μας που αιματοκυλίζεται σήμερα».

Ούτως Άγιε Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

1. Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, «Εις τον Άγιον Μεγαλομάρτυρα και Θαυματουργόν και Μυροβλήτην Δημήτριον», ΕΠΕ 11,169

2. Γαλ. 2,20

3. Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, Γ’ Ωδή Κανόνος του Όρθρου της εορτής της Μεταμορφώσεως

4. Ποιμήν του Ερμά, Εντολή ια΄, κεφ. 19, Αποστολικοί Πατέρες ΕΠΕ 4,464-466

5. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία ΛΓ’ – Εις την προς Ρωμαίους επιστολή», ΕΠΕ 17,721

6. Του ιδίου, «Υπόθεσις της Α’Επιστολής προς Κορινθίους», ΕΠΕ 18,29

7. Του ιδίου, «Ομιλία Δ’ – Εις την προς Εφεσίους επιστολή», ΕΠΕ 20,507

8. Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, «Εις τον Άγιον Μεγαλομάρτυρα και Θαυματουργόν και Μυροβλήτην Δημήτριον», ΕΠΕ 11,187

https://kirigmata.blogspot.com/2016/10/blog-post_26.html#more

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ.Η ΠΡΩΤΗ ΕΝΤΟΛΗ ΠΟΥ ΔΟΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ.

''ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΣΟΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ.''

Πρόκειται γιὰ τὴ νηστεία. Τὸ τονίζει θαυμάσια μὲ τὸ ἐξαίρετο ρητορικό του χάρισμα ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος στὸν πέμπτο λόγο του «Περὶ Μετανοίας». 

 Ὁ Θεός, λέει, πλάθοντας ἐξαρχῆς τὸν ἄνθρωπο, τὸν ἔφερε καὶ τὸν ἐμπιστεύθηκε στὰ χέρια τῆς νηστείας, σὰν σὲ φιλόστοργη μητέρα καὶ ἄριστη παιδαγωγό, ἀναθέτοντας σ’ αὐτὴν τὴ σωτηρία τοῦ πλάσματός Του. 

Διότι αὐτὸ ποὺ εἶπε στοὺς Πρωτοπλάστους, «θὰ τρῶτε τοὺς καρποὺς κάθε δέντρου τοῦ Παραδείσου, ἀλλὰ δὲν θὰ τρῶτε ἀπὸ τοὺς καρποὺς μόνο τοῦ δέντρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ», τί ἄλλο ἦταν παρὰ εἶδος νηστείας; Ἐὰν λοιπὸν μέσα στὸν Παράδεισο ἦταν ἀναγκαία ἡ νηστεία, συνεχίζει ὁ Ἅγιος, πολλῷ μᾶλλον ἐκτὸς τοῦ Παραδείσου. Ἐάν, πρὶν πληγωθεῖ τὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τὸν σατανά, ἦταν χρήσιμο τὸ φάρμακο τῆς νηστείας, πολλῷ μᾶλλον μετὰ τὴν πληγή. Ἐάν, ἐνῶ ἀκόμη δὲν εἶχε ξεσπάσει ὁ πόλεμος τῶν ἐπιθυμιῶν, ἦταν κατάλληλο καὶ ἀπαραίτητο τὸ ὅπλο τῆς νηστείας, πολλῷ μᾶλλον μετὰ τὴν τόσο μεγάλη μάχη, τὴν ὁποία προκαλοῦν οἱ δαίμονες, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ συμμαχία καὶ ἡ βοήθεια ποὺ μᾶς παρέχει ἡ νηστεία (ΕΠΕ 30, 186-188). 

 Καὶ δὲν εἶναι μόνο ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ποὺ ἐκφράζεται μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ γιὰ τὴ νηστεία. Ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες τονίζουν ὅτι εἶναι θεόσδοτη ἐντολή. «Ἀρχαία ἡ ἐντολὴ καὶ ἡμῖν ὁμόχρονος, ψυχῆς τις οὖσα παιδαγωγία», λέει στὸ λόγο του «εἰς τὸ Πάσχα» ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ἡ νηστεία εἶναι ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ ἀρχαία καὶ σύγχρονη μὲ ἐμᾶς, ὑπάρχει ἀπὸ τότε ποὺ ὑπήρξαμε οἱ ἄνθρωποι στὴ γῆ. Εἶναι μέσο γιὰ τὴν παιδαγωγία τῆς ψυχῆς μας (ΕΠΕ 5, 214). 

 Ὁ δὲ Μέγας Βασίλειος, ποὺ συνέγραψε δύο ἐξαίρετες ὁμιλίες «Περὶ νηστείας», γράφει ὅτι ἡ νηστεία δὲν εἶναι «νεώτερον ἐφεύρημα», ἀλλὰ «συνηλικιῶτίς ἐστι τῆς ἀνθρωπότητος (εἶναι συνομήλικη μὲ τοὺς ἀνθρώπους)... ἐν τῷ παραδείσῳ ἐνομοθετήθη (τή νομοθέτησε ὁ Θεὸς τότε ποὺ οἱ Πρωτόπλαστοι ἦσαν μέσα στὸν Παράδεισο τῆς Ἐδέμ)... Ἐπειδὴ οὐκ ἐνηστεύσαμεν, ἐξεπέσομεν τοῦ παραδείσου· νηστεύσωμεν τοίνυν, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἐπανέλθωμεν» (ΕΠΕ 6, 26-28). Ὁ σκοπὸς τῆς θείας ἐντολῆς τῆς νηστείας ἦταν παιδαγωγικός. Ἀποσκοποῦσε στὴν παιδαγωγία, στὴ διαμόρφωση τῆς ψυχῆς. Στὴν ὑπακοή, στὴν ἐκκοπὴ τοῦ ἰδίου θελήματος, στὴν ταπείνωση, στὴν ἐξάρτηση ἀπὸ τὸν Θεό. Αὐτὴ τὴν ἐξάρτηση χτύπησε καὶ διέλυσε ὁ σατανὰς μὲ τὴν εἰσβολή του στὸν κῆπο τῆς Ἐδέμ, ὅταν εἶπε στὴν Εὔα: «Ὁ Θεὸς σᾶς ἀπαγόρευσε νὰ φᾶτε τοὺς καρποὺς τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, γιατὶ δὲν ἤθελε νὰ γίνετε σὰν κι Ἐκεῖνον». Κι ἔτσι τὴν παρέσυρε. Ἐξακολουθεῖ καὶ σήμερα ἡ νηστεία νὰ ἔχει σκοπὸ παιδαγωγικό. Δὲν εἶναι αὐτοσκοπός. Δὲν νηστεύουμε ἁπλῶς γιὰ νὰ νηστεύουμε, ἀλλὰ γιὰ νὰ ὠφελεῖται ἡ ψυχή μας. Γιὰ νὰ γυμνάζεται ἡ θέλησή μας, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ λέει «ὄχι» καὶ στὶς διάφορες ἁμαρτωλὲς ἐπιθυμίες. 

 Καὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀφοῦ ὀνομάζει καὶ αὐτὸς τὴ νηστεία «συνηλικιῶτιν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως», καὶ τὴ χαρακτηρίζει ὡς «ἐντολὴν ζωῆς» ποὺ ἀπέβλεπε στὸ νὰ ζεῖ ἀθάνατος καὶ εὐτυχὴς πλησίον τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος στὸν Παράδεισο, τὴ θεωρεῖ μετὰ τὴν πτώση ὡς μέσο γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς. Τονίζει δὲ ὅτι «καλὴ νηστεία (εἶναι) ἡ τελουμένη πρὸς μαρασμὸν τῆς (κάθε κακῆς) ἐπιθυμίας, πρὸς ταπείνωσιν τῆς ψυχῆς, πρὸς μίσους μεταποίησιν (γιὰ νὰ μετατραπεῖ τὸ μίσος σὲ ἀγάπη), πρὸς θυμοῦ σβέσιν, πρὸς μνησικακίας ἀπάλειψιν, πρὸς διανοίας καὶ προσευχῆς ἐργασίαν καὶ καθαρότητα» (ΕΠΕ 9, 182, 354-360). 

 Σ᾿ αὐτοὺς τοὺς ὑψηλοὺς πνευματικοὺς σκοποὺς στοχεύει ἡ θεόσδοτη ἐντολὴ τῆς νηστείας τῆς Ἐκκλησίας μας. Καὶ ἂν προκειμένου γιὰ τὴν ὑγεία τοῦ σώματός μας συμμορφωνόμαστε ἀμέσως μὲ τὴ δίαιτα ποὺ μᾶς ὑποδεικνύει ἡ ἰατρικὴ Ἐπιστήμη, πόση ἄραγε προθυμία πρέπει νὰ δείχνουμε γιὰ τὴ νηστεία τῆς Ἐκκλησίας, τὴν ὁποία καθόρισε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ποὺ ὁδηγεῖ τὴν Ἐκκλησία, καὶ ἡ ὁποία φροντίζει γιὰ τὴν αἰώνια σωτηρία μας; 

Βέβαια, οἱ ἱεροὶ Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας δικαιολογοῦν καὶ ἀπαλλάσσουν ἀπὸ τὴ σωματικὴ νηστεία τοὺς ἀσθενεῖς. Κανείς μας ὅμως δὲν ἀπαλλάσσεται ἀπὸ τὴ νηστεία τῆς ἁμαρτίας. Λοιπόν, καλὴ Σαρακοστὴ καὶ φέτος! ΟΣΩΤΗΡ2105

Προσευχὴ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ πρὸς τὴν Παναγία

Ὢ Παρθένε θεία... πῶς νὰ περιγράψω ὅλες σου τὶς χάριτες; 

Πῶς νὰ σὲ δοξάσω, τὸν θησαυρὸ τῆς δόξης; 

Καὶ μόνο ἡ δική σου μνήμη ἁγιάζει αὐτὸν ποὺ σὲ ἐπικαλεῖται. 

Κι ἕνα μόνο νεῦμα πρὸς ἐσένα κάμνει τὸ νοῦ μας πιὸ καθαρό, ἀνυψώνοντάς τον ἀμέσως σὲ θεῖο ὕψος. 

Μὲ τὴ δική σου μεσολάβηση γίνεται πιὸ καθαρὸ τὸ μάτι τῆς διάνοιας· φωτίζεται τὸ πνεῦμα μὲ τὴν ἔλευση τοῦ θείου Πνεύματος.

 Διότι ἔγινες οἰκονόμος καὶ φρούριο χαρίτων, ὄχι γιὰ νὰ τὶς κρατήσεις ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό σου, ἀλλὰ γιὰ νὰ γεμίσεις τὰ σύμπαντα μὲ τὴ Χάρη. 

Καὶ βέβαια ὁ οἰκονόμος τῶν ἀκένωτων θησαυρῶν εἶναι ἐπόπτης, γιὰ νὰ ἐπιβλέπει τὴ διανομή.

 Γιὰ ποιὸ λόγο ἄλλωστε νὰ κρατήσει κανεὶς κλειδωμένο τὸν πλοῦτο, ἀφοῦ δὲν κινδυνεύει νὰ μειωθεῖ; 

 Μετάδωσε λοιπόν, Δέσποινα, πλουσιοπάροχα σὲ ὅλο τὸ λαό σου, στὸ κτῆμα αὐτὸ τὸ δικό σου, τὴν εὐσπλαχνία καὶ τὶς χάριτές σου. 

Ἀπάλλαξέ μας ἀπὸ τὰ δεινὰ ποὺ μᾶς ἔχουν κατακυριεύσει. Βλέπεις ἀπὸ πόσες καὶ τί εἴδους συμφορὲς καταπονούμεθα, δικές μας καὶ ξένες, οἱ ὁποῖες προέρχονται ἀπὸ ἐξωτερικὲς καὶ 

ἐσωτερικὲς αἰτίες. Ὅλα μὲ τὴ δική σου δύναμη 

μεταμόρφωσέ τα πρὸς τὸ καλύτερο, ἀφενὸς μὲν συμφιλιώνοντας τοὺς ὁμοεθνεῖς μας μεταξύ τους καὶ ἀφετέρου ἀπομακρύνοντας τοὺς ἐξωτερικοὺς ἐχθρούς, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἐπιτίθενται σὰν ἄγρια θηρία. 

Δῶσε ἀντιστάθμισμα στὰ δικά μας πάθη τὴ δική σου βοήθεια καὶ θεραπεία, προσφέροντας καὶ στὶς ψυχὲς καὶ στὰ σώματα πλούσια τὴ χάρη σου καὶ διαρκή. 

Κι ἂν δὲν τὴν χωροῦμε, κάνε μας πιὸ χωρητικοὺς καὶ μὲ τέτοια εὐρύτητα πνεύματος, ὥστε νὰ δοξάζουμε, σωζόμενοι καὶ ἐνδυναμούμενοι ἀπὸ τὴ δική σου χάρη, τὸν προαιώνιο Λόγο, ὁ Ὁποῖος 

ἔλαβε σάρκα ἀπὸ σένα, μαζὶ μὲ τὸν ἄναρχο 

Πατέρα Του καὶ τὸ ζωοποιὸ Πνεῦμα, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ στοὺς ἀτελεύτητους αἰῶνες. Ἀμήν. 

(PG 151, 473).

Τά πλήγματα τοῦ ἀνόσιου αθεϊσμοῦ εἶναι καί σήμερα βαριά καί ἐξουθενωτικά.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΓΑΠΩΣΗΣ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗΣ

Ψυχολογικὲς ἐπισημάνσεις στὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ.

                                   
Ο Βαρλααμισμός ἀποτελεῖ καί ἕνα σύγχρονο φαινόμενο,που  εχει συμμαχο του την  ὀρθολογιστική Δύση, ὅσο καί στήν Δυτικίζουσα Ἀνατολή .
ΠΕΡΙΛΗΨΗ  ΤΗΣ  ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ

1.Στήν ἀσκητική ζωή ὁ ἄνθρωπος ἐνεργεῖ, ἀλλά στή μυστική ζωή ὑφίσταται τή θεία ἐνέργεια

2.Μελετώντας κανείς τόν Ἅγιο Γρηγόριο ἐντυπωσιάζεται βλέποντας ἰδέες πού περιέγραψε πρίν ἕξι-ἑπτά αἰῶνες νά ταυτίζονται μέ σύγχρονα δεδομένα τῆς Ψυχολογίας. 

3.Ἕνα σημαντικό θέμα στή σύγχρονη Ἰατρική εἶναι ἡ ἀναγνώριση τῆς ἀλληλεπίδρασης μεταξύ ψυχῆς καί σώματος καί ἡ θεώρηση τοῦ ἀνθρώπου σάν ψυχοσωματικοῦ συνόλου. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁμιλεῖ γιά τή συμμετοχή καί τοῦ σώματος στήν προσευχή καί τή μέθεξη τῆς θεϊκῆς παρουσίας

4.Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, μοναδικό ὄν, μέ Θεῖο σπινθήρα, ἀναζητεῖ μέ ἀγωνία τό δρόμο τῆς ἐπαφῆς μέ τόν Δημιουργό του, πού εἶναι καί ὁ Δημιουσγός τοῦ φυσικοῦ Σύμπαντος.

5.Ἡ προσευχή δέν εἶναι ἕνας μαγικός τρόπος ἐξαναγκασμοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέσο γιά ἀνύψωση. Ἡ προσευχή δέν εἶναι μονόλογος, ἀλλά κυρίως διάλογος.

6.Ἡ πείνα γιά θεολογία στήν ἐποχή μας, πού περιέγραψε ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ μέ τόν ὅρο πού πρότεινε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, "πείνα γιά θεοπτία". Ἄλλο εἶναι "τό περί Θεοῦ λέγειν καί ἄλλο τῷ Θεῷ συντυγχάνειν".

7.Οἱ ἐμπειρίες τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν του, ὅπως τίς περιέγραψε ὁ Παλαμᾶς, εἶναι ἡ ἀπάντηση στό ἄγχος ἀνυπαρξίας πού βασανίζει τό σύγχρονο ἄνθρωπο.