200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ Κωνσταντίνος Κανάρης (1793 Ψαρά–1877 Αθήνα)

«Ἀπόψε Κωνσταντή  θὰ πεθάνεις γιά τήν Ἑλλάδα».
Κωνσταντίνος Κανάρης, όταν πήρε την απόφαση
να ανατινάξει την τούρκικη ναυαρχίδα στην Χίο

Γράφει ο
IΩΑΝΝΗΣ ΚΡΑΣΣΑΣ
Αντιστράτηγος ε.α.

 Ο Κωνσταντίνος  Κανάρης  γεννήθηκε  στα   Ψαρά το 1793 και  άφησε την τελευταία πνοή του στην Αθήνα  το 1877 . 

Ο πατέρας  ήταν ο Μικές Κανάρης, δηµογέροντας των Ψαρών. Παντρεύτηκε την Δέσποινα Μανιάτη, γόνο αρχοντικής οικογένειας των Ψαρών την οποία υπεραγαπούσε και µε την οποία απέκτησε επτά παιδιά. 

Η καρδιά του φυλάσσεται στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής. Επίσηµα ιστορικά στοιχεία δεν υπάρχουν σχετικά µε την καταγωγή του1.

Ο Γερµανός Ναύαρχος Βίλχελµ Φον Κανάρης, ο οποίος απαγχονίσθηκε τον Απρίλιο του 1945, λόγω της συµµετοχής στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ, δεν είναι απόγονος του Κανάρη, όπως αναφέρεται από ορισµένους. 

 Ο Πρώτος Άθλος

 

 Κατά την έκρηξη της επαναστάσεως ο δεκαοχτάχρονος Κανάρης ήταν κυβερνήτης πλοίου. Από την πρώτη στιγµή αφιερώθηκε «ψυχή τε και σώµατι» στον ιερό αγώνα του έθνους. 

Μετά την καταστροφή της Χίου από τους Τούρκους (Απρίλιος 1822), έφθασε η µεγάλη ώρα του Κανάρη. Την ασέληνο νύκτα της 6ης προς 7ης Ιουνίου 1822 ο Κανάρης ανατίναξε την ναυαρχίδα του Καρά Αλή, η οποία στοίχισε την ζωή σε 2.000 Τούρκους και του ίδιου του ναυάρχου. 

Υπήρξε ένας από τους πιο εντυπωσιακούς στρατιωτικούς άθλους στην παγκόσµια ιστορία. 

Ο Ανδρέας Πιπίνος2 δεν κατόρθωσε να ανατινάξει την αντιναυαρχίδα, γιατί οι Τούρκοι αποµάκρυναν το πυρπολικό από το πλοίο. 

Η σύγχυση που προκλήθηκε στον τουρκικό στόλο ήταν πολύ µεγάλη. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα οι ηρωικοί πυρπολητές να διαφύγουν ασφαλείς κωπηλατούντες δια µέσου των τουρκικών πλοίων.

 Ηρωισµοί και Μικρότητές 

 Η ηρωική πράξη του Κανάρη απέσπασε τον θαυµασµό της παγκοσµίου κοινότητος και αποτέλεσε µία από τις κύριες αιτίες που βοήθησαν την ευόδωση της επαναστάσεως του 1821. 

Η Βουλή αποφάσισε την διανοµή 30.000 γροσιών στα πληρώµατα των πυρπολικών, την παραχώρηση εθνικών κτηµάτων και την απονοµή παρασήµου. Από τα επιδικασθέντα, µόνο οι Υδραίοι έλαβαν χρηµατική αµοιβή. Στους λοιπούς δεν δόθηκαν ούτε χρήµατα, ούτε εθνικές γαίες, ούτε τους απονεµήθηκε καν το παράσηµο 3.

Την 28η Οκτωβρίου, στο λιµάνι της Τένεδου, ο Κανάρης βύθισε την τουρκική αντιναυαρχίδα, ένα δίκροτο, µε πλήρωµα 800 ανδρών, εκ των οποίων ελάχιστοι διασώθηκαν. 

Την 5η Αυγούστου 1824, στη Σάµο, ο Κανάρης κατέκαυσε µε πυρπολικό την νεότευκτο φρεγάτα Μπουρλοτί Κορκµάζ (Η άφοβη των Πυρπολικών). Τότε ήταν που αναφώνησε : «Τρέμετε καταστροφεῖς τῶν Ψαρῶν, ὁ Κανάρης σᾶς ἐκαψε πάλι». 

Μετά τις διαδοχικές επιτυχίες του ο Κανάρης αιτήθηκε από την κυβέρνηση να του χορηγήσει νέο πυρπολικό, προκειµένου να αποδείξει όπως γραφεί στην αναφορά του, «τήν πρός τήν κοινή πατρίδα διακαή ζηλον και πατριωτισµόν µου». Παρά την θετική εισήγηση του βουλευτικού, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Κουντουριώτης απέρριψε το αίτηµά του.

 Οι Πρωτεργάτες των Πυρπολικών 

 Οι πρωταγωνιστές της δράσεως των ελληνικών πυρπολικών ήταν τέσσερεις. 

Ο Ιωάννης Δηµουλίτσας από την Πάργα, ο πρώτος που κατασκεύασε πυρπολικό, γνωστός και µε το παρωνύµιο Πατατούκος. 

Ο Δηµήτριος Παπανικολής, από τα Ψαρά, ο πρώτος που βύθισε µε πυρπολικό στην Ερεσό (27 Μαΐου 1821) τουρκικό «ντελίνι (πολεµικό πλοίο µε δυο σειρές κανόνια)». 

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης ο οποίος αποδείχθηκε ο πλέον αποτελεσµατικός πυρπολητής της επαναστάσεως. 

 Τέλος ο Γιάννης Θεοφιλόπουλος, από τα Λαγκάδια της Αρκαδίας ο πηδαλιούχος τόσο του Παπανικολή, όσο και του Κανάρη. 

 Στην Υπηρεσία της Πατρίδος 

 Ο Κανάρης υπήρξε γενναίος και τολµηρός θαλασσινός, αλλά συγχρόνως ηθικός, ταπεινός και αγνός. 

Ήταν ένα κράµα ευγενών ιδιοτήτων, απαύγασµα και συµπύκνωµα λαϊκών και ευγενών αρετών, απλός στους τρόπους, και ατρόµητος µαχητής. 

Το κίνητρο του Κανάρη υπήρξε ο άδολος πατριωτισµός, ανόθευτος από την πλεονεξία και την φιλοδοξία. 

Ο υπασπιστής του Γάλλου Ναυάρχου Δεριγνύ τον περιέγραψε ως : «Τὸν ἀνδρεῖο τῶν ἀνδρείων, ἡ εἰλικρινέστατη καὶ ἡ χρηστότατη τῶν ψυχῶν». 

 Μετά την απελευθέρωση ο Κανάρης τιµήθηκε µε τα αξιώµατα του ναυάρχου, του υπουργού των Ναυτικών και του Πρωθυπουργού, χωρίς να επιδείξει ποτέ οποιαδήποτε έπαρση. 

Το 1861 αποποιήθηκε την σύνταξή του, προκειµένου να µπορεί να εκφράζει ελεύθερα τις πολιτικές του απόψεις. 

Πλησίον της οικίας του στην Κυψέλη, ο θεοσεβούµενος Κανάρης έκτισε µικρόν ναό στον οποίο τοποθετήθηκε επιγραφή µε τα κατορθώµατα του: Χίος Ιούνιος 1822, Τένεδος Οκτώβριος 1822,Τρίκερι Σεπτέµβριος 1824, Σάµος Αύγουστος 1824, Αλεξάνδρεια Ιούλιος 1825, Μυτιλήνη Μάϊος 1828. 

Χρειάζεται πολύ θάρρος και κουράγιο να «Κολλήσεις» το πυρπολικό σ’ ένα µεγάλο πολεµικό, όχι µία φορά µόνο, αλλά περισσότερες από πέντε.

 

 1 Σύµφωνα µε µία εκδοχή οι πρόγονοι του καταγόταν από την Χιµάρα της Βορείου Ηπείρου, ή την Πάργα, κατέφυγαν στην Γένουα της Ιταλίας και από εκεί εγκαταστάθηκαν στα Ψαρά. 

 2 Πυρπολητής από την Ύδρα (1788-1836) 

 3 Διονύσιος Κόκκινος, η Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Β’ τόµος, σελ. 644

ΕΘΝΙΚΗ ΗΧΩ ΦΕΒ 2021