Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι και η ιδιαίτερη αγάπη του για τα δέντρα και για τη φύση γενικότερα, αν και σίγουρα πήγαζε από τα βάθη της καρδιάς του, αντανακλά ακόμα μία πτυχή της καταλυτικής επίδρασης του αγίου Ιεράρχη Νεκταριου στην προσωπικότητα και τις πνευματικές κατευθύνσεις του κατοπινού αγίου Αμφιλοχίου. Το φαινόμενο της οικολογικής καταστροφής, που είναι τόσο παλιό όσο και η πτώση των πρωτοπλάστων στον Παράδεισο 254 , βρίσκει την αγιογραφική έκφρασή του στα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν» 255 ,ενώ πάγια θέση της Εκκλησίας και των αγίων της αποτελεί ο σεβασμός και η αγάπη προς την φύση256 και τελικά μέσω αυτής257, η αγάπη για τον κτίσαντα Θεό258.Ο πλούτος της αγάπης των αγίων που ξεχειλίζει προς όλα τα πλάσματα του Θεού, δεν είναι δυνατό να μην περιλαμβάνει και την άλογη φύση. Ανάλογα με την εποχή που κάθε άγιος έζησε, εξέφραζε κι αυτόν τον σεβασμό και την αγάπη του για την κτίση και μετάγγιζε στους ανθρώπους του καιρού του την προοπτική της αρμονικής συνύπαρξης259 με το έμψυχο και άψυχο φυσικό περιβάλλον260 . Οι μαρτυρίες για την αγάπη και τη φροντίδα του αγίου Νεκταρίου για το φυσικό περιβάλλον είναι πολλές.«… Λέγεται ότι κάθε πρωί, πριν την ακολουθία του όρθρου ο άγιος έσκαβε τον κήπο, εμπλουτίζοντάς τον με νέα λουλούδια και δένδρα, παρακολουθώντας την ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων, αποδεικνύοντας εμπράκτως την αγάπη του προς τα δημιουργήματα της Τρίτης Ημέρας…» 261. Αυτή την αγάπη του για τη φύση, προσπάθησε να την μεταδώσει και στους μαθητές του. Λίγους μήνες μετά τον διορισμό του στην Ριζάρειο, απευθυνόμενος με επιστολή του στο διοικητικό συμβούλιο της Σχολής, υπέβαλε πρόταση για «…τον καλλωπισμό του κήπου της σχολής, με την ανόρυξη φρέατος, για τον τακτικό ποτισμό των δένδρων και των φυτών, δαπάνη στην οποία θα συνέβαλλε ο ίδιος προσωπικώς… Είναι η πρώτη νύξη που γίνεται για την ενασχόληση των ιεροσπουδαστών με την καλλιέργεια του κήπου, που στόχευε… στην εξοικείωση των μαθητών με τον φυσικό κόσμο και στην διεύρυνση του ποιμαντικού πεδίου δράσεως των μελλοντικών κληρικών, ιδιαιτέρως των καταγομένων εκ της επαρχίας…» 262. Οι προσπάθειές του όμως επεκτάθηκαν και στην εισήγηση για εισαγωγή «… του μαθήματος των γεωπονικών στην Ριζάρειο σχολή… με αίτημα την πρόσληψη καθηγητού της γεωπονικής, ώστε οι ιεροσπουδαστές, που προέρχονταν από την ύπαιθρο, να εκπαιδεύονται κατάλληλα, αποβαίνοντες χρήσιμοι στις πρακτικές ανάγκες της ιδιαιτέρας πατρίδος τους…» 263 . Στο πρόσωπο του αγίου Αμφιλοχίου αυτή η αγάπη για το φυσικό περιβάλλον εκφράστηκε κυρίως με την αγάπη του και τη φροντίδα του για τα δέντρα και κυρίως τα πεύκα 264(Τα πεύκα είχαν μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του, αλλά προστάτευε και αγαπούσε κάθε τι στη φύση. Καλλιεργούσε κήπους, ελιές, αμπελώνες, συκιές. Φύτευε και πότιζε με τα ίδια του τα χέρια. Τα λιγοστά του χρήματα τα διέθετε για την καλλιέργεια της γης. Δεν επέτρεπε ούτε ένα φύλλο να κόψουν άσκοπα, από τα δέντρα. Πονούσε και δάκρυζε όταν μάθαινε πως κάηκε κάποιο δάσος. Ταυτόχρονα τάιζε και συνομιλούσε με τα πτηνά του ουρανού και ήξερε να χαίρεται το ανέμελο παιχνίδι των γατιών του μοναστηριού, βλ. Π. Νικηταρά, Ο Γέροντας, σ.71-73 και Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.49 και 162-166). . Είναι ο πρώτος που έκανε μια σοβαρή προσπάθεια δεντροφύτευσης της άνυδρης γης της Πάτμου265(Γεωργαλή, «Ο Όσιος Αμφιλόχιος», Παύλειος Λόγος, σ.14. Στο εορτολόγιο του 2010 της Ι. Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου, που είναι αφιερωμένο στον Γέροντα ακόμη τότε, Αμφιλόχιο, με αφορμή την συμπλήρωση σαράντα χρόνων από την κοίμησή του, σημειώνεται ότι εκτός από πεύκα, ο άγιος φύτευε και κυπαρίσσια και ελιές και η προσπάθειά του αυτή βρήκε επάξιους συνεχιστές στα πρόσωπα των ηγουμένων της Μεγάλης Μονής αλλά και των σχολαρχών της Πατμιάδος Σχολής. Συνεχίζοντας αυτή την παράδοση, με την παραίνεση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, η εν λόγω μοναστική αδελφότητα, αποφάσισε να φυτεύει και να φροντίζει ετησίως εκατό δέντρα. Βλ.: Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Ιερά Πάτμος, Εορτολόγιο 2010, επιμ.: Κεφαλάς Πεισίστρατος, Λαμπρόπουλος Ηλίας, εκδόσεις Επτάλοφος, σ.91-92.) , γεγονός που αρχικά προκάλεσε τους χλευασμούς των κατοίκων, οι οποίοι θεωρούσαν το εγχείρημά του μάταιο266 (Η έντονη αντίθεση μεταξύ του κατάξερου πατμιακού τοπίου, που αποτυπώνεται σε χαλκογραφίες περιηγητών της περιόδου της τουρκοκρατίας και στη σύγχρονη εικόνα του νησιού, με τον καταπράσινο περίγυρο στα προσκυνήματα της «Αποκάλυψης», της «Παναγίας Διασώζουσας», του «Χριστού της Αργυρής» ή του «Ευαγγελισμού», αποδίδει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τα αποτελέσματα των προσπαθειών του αγίου σ’ αυτό τον τομέα, βλ.: Ανθούσης, Πάτμος, σ.118-119), στη συνέχεια όμως «…άλλαξαν γνώμη και οι ίδιοι επωνόμασαν τα πεύκα “Αμφιλοχίες” για να θυμούνται ότι ο πρώτος που έφερε τα δέντρα αυτά στην Πάτμο ήταν ο Μοναχός Αμφιλόχιος» 267 . Αν και με σύγχρονη ορολογία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας πρωτοποριακός και καινοτόμος οικολόγος268, «… πολύ πριν η οικολογία γίνει της μόδας…» 269,η αγάπη και το ενδιαφέρον του για τη φύση είχε βαθιές θεολογικές ρίζες και αποσκοπούσε στην πνευματική αφύπνιση και στην εν Χριστώ καλλιέργεια του λαού της Πάτμου και όχι μόνο. Υπερβαίνοντας την οποιαδήποτε ωφελιμιστική προσέγγιση της φύσης ή την ειδωλοποίησή της270(«… “Και των πεύκων το θρόϊσμα” έλεγε ότι “είναι δοξολογία προς τον Δημιουργόν”. Από την φύση μετεφέρετο εις τα υπέρ φύσιν. Στα δημιουργήματα έβλεπε τον Δημιουργό…»), συνδέοντας την κτίση με τον Δημιουργό της271, θεωρούσε κάθε καταστροφική παρέμβαση ή και αδιαφορία γι’ αυτή ως έκφραση της αδαμιαίας πτώσης 272 . Στοχεύοντας στην εξάλειψη της εικόνας της πτώσης, προέτρεπε τα πνευματικά του παιδιά, αντί άλλου επιτιμίου, να φυτεύουν δέντρα, εις ένδειξη μετανοίας273 και με απώτερο στόχο την μετατροπή της γης σε παράδεισο274! Αποκαθιστούσε έτσι τον άνθρωπο στην αποστολή του ως εργάτη και φύλακα της κτίσης 275 , μεταγγίζοντας στα παιδιά του την αγάπη και την φροντίδα γι’ αυτή και δημιουργούσε το ιδανικό παραδείσιο περιβάλλον για προσευχή και δοξολογία του Τριαδικού Θεού276(Π. Νικηταρά, Ο Γέροντας, σ.73: «… Σε πνευματικό του τέκνο στις 15/91953 έγραφε για τον Άγιο Μηνά Αιγίνης: “έχομε μια μικρή ταράτσα που εκεί πάνω τα βράδυα γίνεται ο εσπερινός και το απόδειπνο, και μαζύ με τας αδελφάς συμψάλλουν τα πεύκα και η θάλασσα, ο δε γκιώνης με την μελαγχολική του φωνή νομίζεις ότι λέγει το “Κύριε ελέησον” και έτσι τα πάντα εδώ μιλάνε, και δοξολογούν τον Πλάστη”…».) . Συνήθιζε να παρατηρεί τη φύση και να παίρνει μαθήματα και διδάγματα ζωής, που τα συνέδεε με τη Γραφή και τα χρησιμοποιούσε στη διδασκαλία του˙ «… Η θωριά αυτή της φύσης ποτέ δεν θα σου χαλάση τον λογισμό, ποτέ απ’ τη θωριά της δεν θα σε κεντρίση το κεντρί της αμαρτίας…» 277. Έλεγε ότι όταν κανείς φυτεύει ένα δέντρο, φυτεύει ελπίδα, ειρήνη, αγάπη και έχει την ευλογία του Θεού278 και ότι ο Θεός έδωσε ακόμα μία εντολή «… που δεν είναι γραμμένη μέσα στη Γραφή˙ είναι η εντολή να αγαπάτε τα δέντρα…» 279 . Κι όλα τα δημιουργήματα του κόσμου, ήξεραν να ανταποκρίνονται με τον δικό τους τρόπο σ’ αυτή του αγάπη, εισακούοντας τον λόγο του «… Αγαπάτε τον Έναν… και τα άγρια ζώα θα σας αγαπήσουν…» 280. «… Όταν μεγάλωναν τα δένδρα η χαρά του ήταν να βρίσκεται στη σκιά τους και να περνά ολόκληρες ώρες προσευχόμενος˙ αινούσε μαζί με τα δένδρα τον Κύριο...» 281 και κάποτε, καθώς καθόταν κάτω από το αγαπημένο του πεύκο, είπε σε μια αδελφή: «… - Κούεις; Μου μιλάει ο πεύκος˙ είναι φίλος μου, με ξεκουράζει…» 282 κι αυτό το πεύκο ο «πρωτογυιός» του, όπως το αποκαλούσε, ξεράθηκε την ημέρα της κοίμησής του283!(Ψαριώτη, «Τα πεύκα», Ο Εφημέριος, σ.371, υποσ.3 και Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.140, όπου εκεί αναφέρεται πως το πεύκο ξεράθηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου μετά την κοίμηση του αγίου). Ωστόσο, «… ως βαθύς γνώστης της θεολογίας των ασκητικών Πατέρων…», πάντα πρόσεχε και είχε στο νου του, «… μήπως η αγάπη του για την φύση του καταλογισθή ως μερική φιλία και χάση την βασιλεία των Ουρανών!...» 284(Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.166. Τον προβληματισμό και την αγωνία του αυτή την εξέφρασε και στον τότε φοιτητή και μετέπειτα Μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας κ. Αμφιλόχιο. Στο τέλος μιας εξομολόγησης του τελευταίου, ζήτησε την γνώμη του για το αν η αγάπη του για τα δέντρα ήταν πάθος και προσκόλληση, για να λάβει την απάντηση˙ μακάρι και οι δικές μας αμαρτίες να ήταν τέτοιες! Μαρτυρία π. Αντίπα Νικηταρά σε ομιλία του στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Πανοράματος Θεσσαλονίκης την 6η Ιουλίου 2020) .
2. Η εφαρμογή
Έχοντας όλες αυτές τις γνώσεις και τις εμπειρίες στις πνευματικές αποσκευές του και πλείστες άλλες, που είναι αδύνατο να συμπεριληφθούν στο περιορισμένο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, ο μοναχός Αμφιλόχιος ανταποκρίθηκε στα κελεύσματα του καιρού και του τόπου του και μεταλαμπάδευσε στον σύγχρονο κόσμο την πατερική παράδοση, ζώσα πείρα της οποίας είχε αποκτήσει μέσα από τη συναναστροφή του με αγιασμένες μορφές της εποχής του και την επιμελή μελέτη των πατερικών συγγραμμάτων. Η διδαχή του, το όραμά του για τον μοναχισμό και η κοινωνική δράση του, μέσα από ποικίλες μορφές έκφρασης, υπήρξαν οι κεντρικοί άξονες της εν λόγῳ και έργῳ βιοτής του, μεταφέροντας στους συγχρόνους του, με εύγλωττο τρόπο «… τις αρχές του χριστιανικού βίου, που οι άγιοι της Εκκλησίας κληροδότησαν ως Παράδοση και παρακαταθήκη…» 285 .
Η διδασκαλία του και οι αποδέκτες της
Τις πνευματικές κορφές που είχε ανακαλύψει και κατακτήσει ο μοναχός Αμφιλόχιος, ήδη από τα χρόνια της νεότητάς του, και τους καρπούς που είχε γευθεί, είτε από τα διαβάσματά του είτε από τις προσωπικές επαφές του με τους αγωνιστές της πίστης, ποτέ δεν τα κράτησε για τον εαυτό του και τον προσωπικό του αγώνα. Κύριο μέλημά του υπήρξε πάντα η πνευματική οικοδομή των αδελφών του και η μετάδοση του ευαγγελικού και πατερικού λόγου με λόγια και με έργα.
-48-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου