3.7. Η επανάσταση του 1889
Την δεκαετία από την υπογραφή της Συνθήκης της Χαλέπας μέχρι την επανάσταση του 1889 εμφανίστηκαν έντονες κομματικές διαιρέσεις στη Κρήτη. Τα μεγάλα κόμματα που δημιουργήθηκαν ήταν δύο, των ξυπόλυτων και των καραβανάδων175. Οι ξυπόλητοι ήταν εκπρόσωποι των προοδευτικών και φιλελεύθερων τάσεων της εποχής. Στελέχη της συγκεκριμένης παράταξης ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο κ. Μοάτσος, οι αδερφοί Φούμοι κ.α. Η άλλη παράταξη ήταν οι Καραβανάδες, οι οποίοι ήταν συντηρητικοί, εξαιρετικά μορφωμένοι και κατείχαν σημαντικές θέσεις στην διοίκηση της Κρήτης. Σημαντικά στελέχη ήταν ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης, ο Ι. Σφακιανάκης και ο Ν. Σταυράκης. Οι Μουσουλμάνοι της Κρήτης είχαν ανάλογη κομματική διαίρεση. Ωστόσο ο κομματικός φανατισμός δίχαζε πολύ έντονα τον λαό και πολλές φορές τον οδηγούσε σε πράξεις βίας. Το 1888 έγιναν εκλογές και κέρδισε το κόμμα των ξυπόλητων μετά από νοθεία176. Οι Καραβανάδες αντέδρασαν με ένα περίεργο τρόπο, οποίος επηρέασε την πολιτική ζωή της Κρήτης. Στη Γενική συνέλευση της 6 Μαΐου 1889 κατέθεσαν ψήφισμα όπου κήρυτταν την ένωση της Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα177. Ο Γενικός διοικητής Ν. Σαρτίνσκης, ο οποίος ήταν και πρόεδρος διέλυσε την Γενική Συνέλευση και ζήτησε να συλληφθούν τα στελέχη των Καραβανάδων. Οι καραβανάδες διέφυγαν στα βουνά και κήρυξαν επανάσταση. Η κυβέρνηση της Ελλάδας αποκήρυξε την επανάσταση και η Τουρκία στέλνει στην Κρήτη τον στρατιωτικό Σακήρ πασά. Άμεσα επέβαλε στρατιωτικό νόμο και έκανε συλλήψεις και βιαιοπραγίες στο χριστιανικού πληθυσμού. Επίσης, η Τουρκία θεωρώντας ότι οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί δεν απέδωσαν στην Κρήτη ανακάλεσαν την σύμβαση της Χαλέπας με φιρμάνι στης 17 Δεκεμβρίου 1889. Έκαναν ανάκληση των θρησκευτικών και πολιτικών προνομίων και επέβαλαν βαριά φορολογία. Η αντίδραση των Χριστιανών ήταν να παραιτηθούν από τις θέσεις τους στο δημόσιο.
3.8. Η Μεταπολιτευτική Επιτροπή και η Επανάσταση του 1895
Το χρονική διάστημα από το 1890-1895 ήταν από τις πιο δύσκολες περιόδους της κρητικής ιστορίας. Οι βιαιοπραγίες των Τούρκων στους Χριστιανούς ήταν καθημερινές. Οι ηγέτες των Κρητικών κατάλαβαν ότι για να ενωθούν με την Ελλάδα ήταν απαραίτητο να περάσουν από το στάδιο της αυτόνομης ή ημιαυτόνομης ηγεμονίας με την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων179. Το σκεπτικό ήταν ότι με την πάροδο του χρόνου θα γίνουν οι συνθήκες ευνοϊκότερες και θα φτάσουν στην ένωση με την Ελλάδα. Ο αρχιμανδρίτης Παρθένιος Κελαϊδής ήταν ο εμπνευστής και βασικό υποστηρικτής της μεταπολιτευτικής ιδέα μέχρι το 1892 που απελάθηκε από την Κρήτη180. Το 1895 έγινε η σφαγή των Αρμενίων και η κοινή γνώμη συγκλονίστηκε181. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί δυσμενές κλίμα για την Τουρκία και ευνοϊκές συνθήκες για το κρητικό ζήτημα. Η Οθωμανική διοίκηση αποφάσισε να αλλάξει τον Γενικό διοικητή της Κρήτης Μαχμούτ και να τον αντικαταστήσει με τον χριστιανό Αλέξανδρο Καραθεοδωρή. Οι αντιδράσεις των Τουρκοκρητικών ήταν έντονες και πολύ βίαιες, διότι ήθελαν να ανακληθεί ο Καραθεοδωρής. Ωστόσο, οι Κρητικοί πληρεξούσιοι ζήτησαν από τον Διοικητή να επαναφέρει τον Χάρτη της Χαλέπας και ο Καραδεοδωρής διέλυσε τη Συνέλευση τρομοκρατημένος182. Την περίοδο εκείνη επικρατούσε μεγάλη αναρχία και εμφανίστηκε ο Σφακιανός πολιτευτής Μανούσος Κούνδουρος, ο οποίος έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο, ώστε να γίνει αυτόνομη πολιτεία η Κρήτη. Θεωρούσε ότι η αυτονομία θα μπορούσε να οδηγήσει στην ένωση με την Ελλάδα και οργάνωσε την Μεταπολιτευτική επιτροπή με σκοπό να προετοιμάσει τη νέα επανάσταση. Αρχικά συνέταξε υπόμνημα το οποίο έθεσε στη Γενική Συνέλευση του λαού και μετά το υπέβαλε στους προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων. Στις 10 Σεπτεμβρίου του 1895 το υπόμνημα του Κούνδουρου εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση στην Κράπη και μετά υποβλήθηκε στους Προξένους των Μεγάλων Δυνάμεων183. Τα κεντρικά σημεία αυτής της πολιτικής ήταν:
α) να γίνει η Κρήτη αυτόνομη πολιτεία φόρου υποτελής στο Σουλτάνο,
β) ο Διοικητής του νησιού να είναι χριστιανός με πενταετή θητεία και ο σουλτάνος να μην έχει δικαίωμα να τον αντικαταστήσει,
γ) να ισχύσει ο χάρτης της Χαλέπας και κάποια από τα προνόμια που προβλέπει να βελτιωθούν184.
Ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης Αλέξανδρος Καραθεοδωρής διέταξε τη σύλληψη των μελών της Μεταπολιτευτικής επιτροπής, αλλά οι τουρκικές δυνάμεις δεν κατάφεραν να τους συλλάβουν. Ο Καραθεοδωρής αντικαταστάθηκε από τον Τουρχάν πασά τον Μάρτιο του 1896. Ο νέος Γενικός Διοικητής έφτασε στην Κρήτη και είχε φιρμάνι για να δώσει γενική αμνηστία στους Μεταπολιτευτικούς. Ωστόσο, οι Μεταπολιτευτικοί το απέρριψαν, άφησαν πίσω τις διαφορές και προσπάθησαν ενωμένοι να συνεχίσουν τον Κρητικό αγώνα. Σημαντικό γεγονός για την μεταπολιτευτική επιτροπή και την εξέλιξη του αγώνα ήταν η πολιορκία της τουρκικής φρουράς στον Βάμο και η νίκη των κρητικών των Μάιο του 1896. Αυτή η κατάσταση τελείωσε με την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων ζητώντας από την Οθωμανική διοίκηση νέες παραχωρήσεις.
Οι Πρόξενοι των Μεγάλων Δυνάμεων μετά από έντονες διαπραγματεύσεις και διαβουλεύσεις έδωσαν στους χριστιανούς πληρεξούσιους το νέο οργανισμό της Κρήτης, ο οποίος εγκρίθηκε από την Επαναστατική Επιτροπή και τον Πρόεδρό της Μ. Κούνδουρο τον Αύγουστο του 1896. Τα προνόμια που δίνει στον χριστιανικό πληθυσμό ο νέος Οργανισμός της Κρήτης φέρει την Κρήτη ένα βήμα πριν την αυτονομία.
-58-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου