6.5 Περί της Θείας Ευχαριστίας B ΄

 Στη συνέχεια, για να δείξει τον τρόπο με τον οποίο ο Χριστός συνέστησε το μυστήριο, παραθέτει από τον Ματθαίο: «᾿Εσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ ᾿Ιησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου· καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» (Ματθ. 26, 26-28). Για να δείξει τον σκοπό του μυστηρίου, αναφέρει από τον Ιωάννη: «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἐν ἐμοὶ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ» (Ιω. 6, 56). 

β) Για να αποδείξει ο Άγιος Νεκτάριος το μέγεθος και την αξία του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, το οποίο ονομάζει «το θαύμα των θαυμάτων, το μυστήριο των μυστηρίων», χρησιμοποιεί τις φιλοσοφικές κατηγορίες του Αριστοτέλη για τους τρόπους ύπαρξης των φυσικών πραγμάτων. Μέσα από αυτή την ανάλυση, εξηγεί γιατί η Θεία Ευχαριστία υπερβαίνει κάθε κατηγορία ύπαρξης. Για παράδειγμα, ως προς την «ουσίαν», τα άγια δώρα πριν την ευλογία έχουν ουσία άρτου και οίνου, ενώ μετά την ευλογία και τον αγιασμό, η ουσία τους μεταβάλλεται σε σώμα και αίμα του Χριστού. Με αυτόν τον τρόπο, τονίζει τη μεταφυσική διάσταση και το μοναδικό μεγαλείο του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας 86 . Οπότε κατά την «ουσίαν» είναι θαύμα. Στο τέλος, για να δείξει το μέγεθος του θαύματος που είναι η θεία ευχαριστία, αναφέρεται και στο θαύμα της γέννησης του Χριστού.Για τη γέννηση του Χριστού, που δεν καταλαβαίνουμε τον τρόπο που γεννιέται μέσα στον χρόνο και από γυναίκα ο Θεός, μπορούμε να τον δούμε όμως ως τέλειο άνθρωπο, άρα καταλαβαίνουμε ότι γεννήθηκε87 . 

Στο 2ο μέρος, που αφορά το πώς πρέπει να προσερχόμαστε στη Θεία Ευχαριστία, ο Άγιος Νεκτάριος διακρίνει τρία στάδια. 

α) Πριν τη Θεία Ευχαριστία. 

Ο Άγιος Νεκτάριος ξεκινά με την παραπομπή από τον απόστολο Παύλο: «Δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω· ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως κρῖμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει, μὴ διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου» (Α΄Κορ. 11, 28-29). Με αυτό το εδάφιο, υπογραμμίζει την ανάγκη για αυτοεξέταση και προετοιμασία πριν από την προσέλευση στη Θεία Ευχαριστία. Η προσέγγιση χωρίς διάκριση και επίγνωση της αξίας του μυστηρίου μπορεί να οδηγήσει σε πνευματικό κίνδυνο, καθώς όποιος κοινωνεί αναξίως φέρνει καταδίκη στον εαυτό του. Ο Άγιος Νεκτάριος επιμένει ότι ο χριστιανός πρέπει πρώτα να ελέγξει τη συνείδησή του, να μετανοήσει για τις αμαρτίες του, να εξομολογηθεί, και να προετοιμαστεί πνευματικά και σωματικά. Η Θεία Ευχαριστία δεν είναι ένα απλό  γεύμα, αλλά η ζωντανή συμμετοχή στο Σώμα και το Αίμα του Χριστού και απαιτεί ευλάβεια, πίστη και καθαρή ψυχή. Η προπαρασκευή περιλαμβάνει επίσης νηστεία και προσευχή, καθώς και συμφιλίωση με τους συνανθρώπους μας. Η εσωτερική ειρήνη, η απαλλαγή από το μίσος και τη διχόνοια είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να λάβει κάποιος την ευλογία του μυστηρίου88. Εδώ φαίνεται πως πρέπει να προσερχόμαστε στη θεία ευχαριστία. Εξετάζοντας την συνείδηση μας ώστε να γνωρίζουμε την ηθική μας κατάσταση και τη σχέση μας με τον Θεό και τον πλησίον μας και αν αυτά είναι σε θεάρεστη κατάσταση, μπορούμε να κοινωνούμε89 . Ο Άγιος Νεκτάριος συνεχίζει με ένα σημαντικό ερώτημα: Πώς μπορεί να υπάρξει κοινωνία μεταξύ ενός αμαρτωλού και της Θείας Μετάληψης; Παραπέμπει στον απόστολο Παύλο: «Τίς γὰρ μετοχὴ δικαιοσύνῃ καὶ ἀνομίᾳ; Τίς δὲ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; Τίς δὲ συμφώνησις Χριστῷ πρὸς Βελίαλ…» (Β' Κορ. 6, 14-15). Εδώ τονίζεται πως η Θεία Ευχαριστία, το άγιο μυστήριο, δεν μπορεί να συνυπάρχει με την αμαρτία και την ανομία. Ο άνθρωπος πρέπει να προετοιμάζεται και να καθαρίζει τον εαυτό του από τα πνευματικά και σωματικά μολύσματα πριν πλησιάσει το άγιο μυστήριο.  Επίσης, αναφέρει την ευλάβεια ως απαραίτητο στοιχείο για τη συμμετοχή στο μυστήριο. Χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Μωυσή, που του ζητήθηκε να λύσει τα υποδήματά του επειδή βρισκόταν σε άγιο τόπο, υπογραμμίζοντας έτσι την ανάγκη της προετοιμασίας όταν προσερχόμαστε σε ένα τόσο ιερό γεγονός. Ο Άγιος Νεκτάριος παραπέμπει στον Παύλο: «Καθαροί παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος» (Β' Κορ. 7, 1), επισημαίνοντας ότι ο χριστιανός πρέπει να είναι καθαρός τόσο σωματικά όσο και πνευματικά.

-41-

6.5 Περί της Θείας Ευχαριστίας Α΄

  Στον πρόλογο, ο Άγιος Νεκτάριος ξεκινά με την περικοπή από τον Μάρκο: «τὸ μὲν ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω πίεσθε, καὶ τὸ βάπτισμα ὃ ἐγὼ βαπτίζομαι βαπτισθήσεσθε· τὸ δὲ καθίσαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύμων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾿ οἷς ἡτοίμασται» (Μάρκ. 10, 39-40). Την απάντηση αυτή του Χριστού προς τους μαθητές του τη θεωρεί περιεκτικότατη, σαφή και ότι εκφράζει με λαμπρό τρόπο το πνεύμα της αποστολής του Κυρίου83 . Ο Άγιος Νεκτάριος, στο σημείο αυτό, δείχνει ξεκάθαρα ότι η θέση κάθε ανθρώπου στη σωτηρία ορίζεται από τα έργα και την πίστη του. Η εκλογή των αποστόλων ως μαθητές του Χριστού δεν τους δίνει αυτόματα πρωτοκαθεδρία στη βασιλεία Του, αλλά η θέση τους εξαρτάται από την πίστη και τα έργα τους, όπως φαίνεται και στην παραπομπή από τον Ματθαίο (20, 20-23). Στηρίζεται στον Παύλο λέγοντας: «οὓς προέγνω, καὶ προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ» (Ρωμ. 8, 29), για να εξηγήσει ότι η λέξη «ἡτοίμασται» αναφέρεται σε προορισμό που βασίζεται στην προγνώση του Θεού, χωρίς όμως να καταργεί την ελευθερία του ανθρώπου. Η φράση αυτή, «οἷς ἡτοίμασται», που  επαναλαμβάνεται (Ματθ. 20, 23), ενισχύεται από τα λόγια του Ιησού στους Ματθαίο (19, 26), Μάρκο (10, 27) και Λουκά (18, 27), όπου ο Κύριος δηλώνει ότι αυτό που είναι αδύνατο για τους ανθρώπους, είναι δυνατό για τον Θεό. Ο Άγιος Νεκτάριος συνεχίζει την ομιλία του αναφέροντας ξανά τα λόγια του Χριστού και παραπέμπει στους Ματθαίο (20, 22) και Μάρκο (10, 38-39), σημειώνοντας ότι μέσω αυτών των συμβολικών λέξεων ο Κύριος υποδηλώνει όχι μόνο το ποτήριον του θανάτου και το μαρτύριο, αλλά προαναγγέλλει και τα θεμελιώδη μυστήρια της Θείας Ευχαριστίας και του Βαπτίσματος. Για να επιβεβαιώσει την ανάλυσή του, χρησιμοποιεί τον απόστολο Παύλο: «τοῦτο τὸ ποτήριον ἡ καινὴ διαθήκη ἐστὶν ἐν τῷ ἐμῷ αἵματι· τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάκις ἂν πίνητε, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν, ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθῃ» (Α΄ Κορ. 11, 25-26). Έτσι, καταλήγει ο Άγιος Νεκτάριος, το ποτήριον και ο θάνατος του Κυρίου δεν είναι απλώς μια ιστορική αναφορά, αλλά προφητική αναγγελία του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας, το οποίο εκπληρώνει το σωτηριολογικό σχέδιο του Θεού84 . Ο Άγιος Νεκτάριος, ολοκληρώνοντας τον πρόλογο της ομιλίας του, τονίζει ότι το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είναι το ύψιστο και το πιο απαραίτητο για τον άνθρωπο. Αφού έχει προηγηθεί η ανάλυση για την εξομολόγηση, προχωράει στην  εξήγηση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Σκοπός του είναι να αναλύσει το μέγεθος και την αξία αυτού του μυστηρίου στο πρώτο μέρος και να εξηγήσει πώς πρέπει να προσερχόμαστε σε αυτό στο δεύτερο μέρος. 

Στο πρώτο μέρος, που αφορά την απόδειξη του μεγέθους της Θείας Ευχαριστίας, ξεκινάει με την εισαγωγική ανάλυση για: 

α) Τη σύσταση και την ορθή εκτέλεση του μυστηρίου. Ο Άγιος Νεκτάριος εξετάζει τις ιστορικές και θεολογικές βάσεις του μυστηρίου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της σωστής τέλεσής του σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας και τις εντολές του Χριστού. 

β) Το μέγεθος και την αξία του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Εδώ αναλύει την θεολογική αξία της Θείας Ευχαριστίας ως σώμα και αίμα του Χριστού, εστιάζοντας στην απολυτρωτική της δύναμη και την κεντρική της σημασία στη σωτηρία των πιστών. Με αυτήν την προσέγγιση, ο Άγιος Νεκτάριος οδηγεί σταδιακά τους ακροατές του να αντιληφθούν τόσο την ιερότητα του μυστηρίου όσο και την κατάλληλη προετοιμασία που απαιτείται για την άξια προσέλευση σε αυτό85 . 

α) Με  αναφορές από τα Ευαγγέλια, ο Άγιος Νεκτάριος μας παρουσιάζει την ημέρα που ο Χριστός παρέδωσε το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας στους μαθητές του. Παραπέμπει στα χωρία Ματθαίος 26, 26-29, Μάρκος 14, 22-25 και Λουκάς 22, 14- 20, όπου περιγράφεται η καθιέρωση του μυστηρίου. Στη συνέχεια, παραπέμπει στον Ιωάννη 13, 26-27, για τη συνομιλία του Ιησού με τον Ιούδα πριν την παράδοση, και τονίζει πως ο Ιησούς, με τη φράση «᾿Ιησοῦς, ἀγόρασον ὧν χρείαν ἔχομεν εἰς τὴν ἑορτήν, ἢ τοῖς πτωχοῖς ἵνα τι δῶ» (Ιω.13, 28-29), αποκαλύπτει ότι αυτή η ημέρα ήταν η προπαραμονή του Πάσχα των Ιουδαίων. Ο Άγιος Νεκτάριος συνεχίζει, αναφερόμενος σε άλλα εδάφια όπως Ματθαίος 26, 17, Μάρκος 14, 1, 12, Λουκάς 22, 1, 7, και Πράξεις 12, 3 και 20, 6, για να διευκρινίσει πως το Πάσχα ήταν η "γιορτή των Αζύμων". Θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό τον προσδιορισμό της ημέρας, καθώς από αυτήν εξαρτάται η ποιότητα του άρτου που χρησιμοποιείται στη Θεία Ευχαριστία. Εξηγεί ότι ο Κύριος θα τηρούσε την παράδοση των Ιουδαίων, καθώς «δεν ήλθε να καταλύσει, αλλά να πληρώσει τον νόμο», και παραπέμπει στο Ματθαίος 5, 17.

-39-