Ὁ Ναός τῆς ὁσίας Μελοῦς στήν περιοχή Βουρρίνα τῆς Κῶ

 Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 14ο

ΙΙΙ. α. Σύντομη περιγραφή τοῦ ναοῦ τῆς Ὁσίας

 
Στά νοτιοδυτικά τοῦ χώρου τοῦ Ἀσκληπιείου τῆς Κῶ τρία καί μισό χιλιόμετρα ἀπό τήν πόλη τῆς Κῶ καί περίπου χίλια μέτρα νότια ἀπό τόν ἐπαρχιακό δρόμο πού ἑνώνει τήν πόλη μέ τίς κοινότητες τῆς περιοχῆς Ἀσφενδιοῦ, σέ ὑψόμετρο περίπου 285 μέτρων90, ὑπάρχει παλαιότατο ἐκκλησάκι, τό ὁποῖο τιμᾶται ἐπ’ ὀνόματι τῆς Ὁσίας Μελοῦς. Στή λαϊκή γλώσσα τῶν κατοίκων τοῦ νησιοῦ εἶναι γνωστό ὡς «Ἁγιά Μελοῦ».

Κατά τό παρελθόν, λόγῳ τῆς ἀπουσίας περισσοτέρων στοιχείων, σχετικά μέ τό πρόσωπο ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ὁποίου τιμᾶται θεωρήθηκε ὅτι τό ὄνομα «Μελώ / Μελού» ἦταν παραφθορά στήν τοπική διάλεκτο τοῦ ὀνόματος τῆς Ἁγίας Μελάνης τῆς Ρωμαίας, ἡ ὁποία ἑορτάζει κατά τήν 31η Δεκεμβρίου. Μέχρι πρίν ἀπό λίγα χρόνια, καθώς δέν διασωζόταν καμία μαρτυρία γιά τό πρόσωπο τῆς Ὁσίας, ἡ εἰκόνα πού εἴχαμε γι’ αὐτή ἦταν συγκεχυμένη καί ἀσαφής, προερχομένη ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό τήν προφορική παράδοση. Ἀπό τό ἔτος 1972/3 μέ τή δημοσίευση, ἀπό τόν σημαντικό Βολλανδιστή (Ιησουιτης) ἁγιολόγο Fr. Halkin σέ σχετικό ἄρθρο τοῦ φύλλου 267r-v στόν χειρόγραφο κώδικα Par. Gr. 1362 μέ στιχηρά πρός τιμήν της, τό πρόσωπό της μᾶς πλησιάζει καί ἡ βιοτή της καθίσταται σαφέστερη γιά ἐμᾶς91. Σημαντική εἶναι ἡ συμβολή τοῦ καθηγ. Ζ. Ν. Τσιρπανλῆ. 

Στήν εὐρύτερη περιοχή τῶν ἰαματικῶν πηγῶν τῆς Βουρρίνας, 150 μέτρα δυτικά ἀπό τήν πηγή Κοκκινόνερο, ὅπως ἔχουμε ἤδη ἀναφέρει, ὑπάρχει τό ἐκκλησάκι τῆς ὁσίας Μελοῦς. Πρόκειται γιά μονόκλιτη βασιλική μικροῦ μεγέθους, ὅπως ἐξάλλου τά περισσότερα ἐξωκκλήσια τῆς πατρίδος μας, τά ὁποῖα κατά τήν κωακή συνήθεια χαρακτηρίζονται ὡς «μοναστήρια».

Στή σημερινή του μορφή ἀποτελεῖται ἀπό δύο συνεχόμενους χώρους: Ὁ πρῶτος, καθώς εἰσερχόμαστε ἀπό τά βόρεια, εἶναι νεώτερος καί ἀποτελεῖ βοηθητικό πρόσκτισμα στόν κυρίως ναό.Ὁ δεύτερος εἶναι ὁ ναός τῆς Ὁσίας. Σέ αὐτόν εἰσερχόμαστε ἀπό χαμηλή θύρα στή βόρεια πλευρά, ἐνῶ τό δάπεδό του εἶναι κατά 30 ἑκατοστά χαμηλότερο ἀπό τό ἐξωτερικό κτίσμα.Τό δάπεδο τοῦ ναοῦ στή σημερινή του μορφή εἶναι σύγχρονο καί προέρχεται ἀπό κάποια ἀπό τίς τελευταῖες ἀνακαινίσεις. Χτυπώντας το διαπιστώνεται εὔκολα ὅτι εἶναι κούφιο, γεγονός πού μᾶς ὁδηγεῖ σέ ὑποθέσεις γιά τό τί μπορεῖ νά βρίσκεται ἀπό κάτω. Τά στιχηρά τοῦ Μητροφάνους κάνουν νύξεις ὅτι στό σημεῖο αὐτό θά μποροῦσε νά ὑπάρχει ἀκόμη καί τάφος μέ τά λείψανα τῆς Ὁσίας. Ἡ ἀρχαιολόγος κ. Σ. Ντιντιούμη, πού ἐργάζεται στήν Κῶ, ἐκτιμᾶ ὅτι ἡ ἐσωτερική διαρρύθμιση θυμίζει περισσότερο ταφικό μνημεῖο παρά ναό93.

-75-

Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΦΕΡΡΑΡΡΑΣ-ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΣ ΕΦΕΡΕ ΥΠΟΤΑΓΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΝΩΣΗ.

 Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 13ο

Εἶναι πλέον σαφές ὅτι ἡ συμφωνία αὐτή ἔχει ἀπομακρυνθεῖ πολύ ἀπό τήν ἐλπίδα -ὅσων τήν εἶχαν- τοῦ 1439 γιά ἰσότιμη ἕνωση καί ἀπό κοινοῦ συνεισφορά στήν ἑνιαία Ἐκκλησία. Στήν πραγματικότητα ἔχουμε ἀπροκάλυπτη προσπάθεια ὑποταγῆς τῶν ὀρθοδόξων, καί ἰδιαίτερα τοῦ ἐπισκόπου τους, στόν λατίνο ἐπίσκοπο τοῦ νησιοῦ. Εὔκολα ἀντιλαμβάνεται καθένας ὅτι, αὐτοῦ τοῦ εἴδους συμφωνίες, ἀναπόφευκτα θά περνοῦσαν στή συνείδηση τῶν ὀρθοδόξων ὡς ἀπόπειρα ὑποταγῆς τους στή Δύση καί τά ὄργανά της. Ἀπό ὅσα ἐκθέσαμε στό κεφάλαιο αὐτό μποροῦμε νά κάνουμε κάποιες ἀνακεφαλαιωτικές παρατηρήσεις σχετικά μέ τήν κατάσταση τῆς Δωδεκανήσου κατά τόν 15ο αἰῶνα: 

1) Οἱ Ἰωαννίτες Ἱππότες κατακτοῦν τήν περιοχή ἀπό τό 1314 καί τήν κατέχουν μέχρι τό 1522. 

2) Διάφορα τουρκικά φῦλα προσπαθοῦν νά θέσουν ὑπό τόν ἔλεγχό τους τά νησιά, ἰδιαίτερα μετά τό 1453. 

3) Ὑπάρχει σθεναρή καί πολυετής ἀντίσταση σέ αὐτές τίς προσπάθειες ἐκ μέρους τῶν Ἱπποτῶν καί τῶν κατοίκων τῶν νησιῶν. 

4) Ἡ γεωλογική διαμόρφωση τοῦ ὑπεδάφους καί ἡ θέση τῶν νησιῶν προκάλεσαν συχνότατους σεισμούς.

5) Ἡ περίοδος ἀπό τό 1480 μέχρι τό 1522 μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ σχετικά ἥσυχη. 

6) Ὑφίσταται ἔντονη προσπάθεια τῶν Ἱπποτῶν νά ἀποκόψουν τούς κατοίκους τῶν νησιῶν ἀπό τή ζωογόνο σχέση τους μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὥστε σέ βάθος χρόνου νά ἀλλοιώσουν τή θρησκευτική τους συνείδηση. 

7) Ἀπό τό τέλος τοῦ 1452 ὁ μητροπολίτης Ρόδου ἔχει τήν εὐθύνη καί τῆς νήσου Κῶ. 

8) Ὑπάρχει ἀντίδραση ἐκ μέρους τῶν Ἱπποτῶν καί παραχώρηση σέ αὐτόν μόνο τοῦ δικαιώματος νά τελεῖ χειροτονίες καί νά φροντίζει θέματα σχετιζόμενα μέ τή λατρεία στήν Κῶ. 

9) Παρά τά περί Ἑνώσεως λεγόμενα στή Σύνοδο τῆς Φερρράρας- Φλωρεντίας καρπός της ἦταν ἡ ὑποταγή τοῦ ὀρθοδόξου μητροπολίτου Ρόδου στόν λατίνο ἀρχιεπίσκοπο τοῦ νησιοῦ. 

10) Στό ἀσφυκτικό πλαίσιο τῶν συμφωνιῶν πού ὑποχρεώθηκε νά συνάψει ὁ ὀρθόδοξος ἐπίσκοπος, προσπαθοῦσε νά ἀξιοποιήσει κάποια στοιχεῖα ἐλευθερίας πρός ὄφελος τῶν ὀρθοδόξων τῆς Δωδεκανήσου.

-73-