4.5. Οι Άγιοι Τέσσερις μάρτυρες γεννήθηκαν στο χωριό Μέλαμπες386 της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ο Αγγελής και ο Μανουήλ ήταν αδέλφια και ο πατέρας τους ήταν ο Ιωάννης Ρετζέπης. Ο Γεώργιος ήταν υιός του Κων/νου Ρετζέπη και ο Νικόλαος ήταν υιός του Ιωάννη Ρετζέπη, οι οποίοι ήταν ξαδέλφια του Αγγελή και του Μανουήλ387. Το επώνυμο τους πριν αναγκαστούν να εξισλαμιστούν ήταν Βλατάκη388. Ήταν έγγαμοι και είχαν ενάρετο βίο, όμως την περίοδο της τουρκοκρατίας οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες. Οι Τούρκοι είχαν κάψει το χωρίο τους, τις Μέλαμπες, επτά φορές και για να κατευνάσουν το μένος των Τούρκων, οι κάτοικοι του χωριού εξισλαμίστηκαν, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι επιδρομές και να ξαναχτιστεί το χωριό. Ωστόσο, πολλοί από τους κάτοικους του χωριού, ανάμεσα σε αυτούς και οι τέσσερις μάρτυρες αν και είχαν προσχωρήσει στη μουσουλμανική θρησκεία διατηρούσαν την χριστιανική τους πίστη στα κρυφά, ήταν κρυπτοχριστιανοί. Μία μαρτυρία του Πάσλεϋ για τα γεγονότα του 1824 αναφέρεται στους τέσσερις μάρτυρες και τους αναφέρει ως Κουρμούληδες για να δείξει ότι ήταν κρυπτοχριστιανοί. Ο Ν. Β Τωμαδάκης επεξηγεί ότι «οι Κρήτες Κρυπτοχριστιανοί, οι οποίοι απέπτυσαν τον μωαμεθανισμό το 1821 είχον αρχηγούς και προστάτας τους εις Μεσαράν αδελφούς Κουρμούληδες, πλουσιώτατους γαιοκτήμονας και κτηνοτρόφους »389. Ο Γεώργιος, ο Αγγελής, ο Μανουήλ και ο Νικόλαος έδειχναν ότι ήταν πιστοί μουσουλμάνοι για να μην προκαλούν την προσοχή των Τούρκων. Παράλληλα εκκλησιάζονταν όπως αναφέρει ο πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Τσουρδαλάκης «σε απόμερα μοναστήρια όπως του Αγ. Ιωάννου Βούλγαρη, της Παναγίας στο Μελισσουργάκι, του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στο Γομαρά, του Αγ. Γεωργίου Φινοκάλη που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή των Μελάμπων, κατά την παράδοση ήταν ασφαλείς τόποι για την συμμετοχή τους στα ιερά μυστήρια της εκκλησίας μας. Όπως επίσης και τα ερημικά εξωκκλήσια του Προφήτη Ηλία και Σωτήρα Χριστού »390. Η διπλή ζωή των κρυπτοχριστιανών ήταν μία δύσκολη κατάσταση, η οποία προκαλούσε την συνείδησή τους. Ο πόθος τους ήταν να ομολογήσουν την χριστιανική τους πίστη τον κατάλληλο χρόνο και να εκφραστεί με τον κατάλληλο τρόπο. Η κατάλληλη στιγμή για τους τέσσερις μάρτυρες ήταν η έναρξη της επανάστασης τους 1821. Ο Γεώργιος, ο Αγγελής, ο Μανουήλ, ο Νικόλαος και πολλοί Μελαμπιανοί συμμετείχαν στον αγώνα υπέρ της πίστεως και την απελευθέρωση της Κρήτης από τα Οθωμανικό ζυγό391. Ο αγώνας συνεχίστηκε μέχρι τον Ιούνιο του 1822 όταν αποβιβάστηκαν στην Κρήτη Αιγυπτιακά στρατεύματα για να ενισχύσουν τις τουρκικές δυνάμεις. Η κατάσταση για τους επαναστάτες είναι δύσκολη και τελικά η επανάσταση καταστέλλεται. Ο Γεώργιος, ο Αγγελής, ο Μανουήλ και ο Νικόλαος είχαν αποκαλύψει την χριστιανική τους ταυτότητα και πλέον ήταν ελεύθεροι να δείξουν την πραγματική τους πίστη στον Χριστό. Η αποκάλυψη αυτή τους απελευθέρωσε από την διπλή ζωή που έκαναν και τους λύτρωσε από τον μαρτύριο της συνειδήσεως. Πλέον πληρώνουν τους φόρους που πληρώνουν οι Χριστιανοί τους οποίος δεν πλήρωναν οι Μουσουλμάνοι και ζούσαν ως χριστιανοί μαζί με τις οικογένειές τους στο χωριό Μέλαμπες392. Οι Τούρκοι είχαν εξοργιστεί με την αποκάλυψη της χριστιανικής τους ιδιότητας και την θεώρησαν ως προδοσία προς τον Αλλάχ. Τον Ιούλιο του 1824, ο Μεχμέτ πασάς του Ρεθύμνου στέλνει στρατιωτικό απόσπασμα για να συλλάβει τους τέσσερις Μελαμπιανούς, στο χωριό τους τις Μέλαμπες. Το απόσπασμα συναντά τον Πρόεδρο του χωριού, τον Κατεργάρη. Ο Κατεργάρης μαζί με την αδελφή του, η οποία ήταν σύζυγος του Νικολάου, στέλνουν τον Μαθιό Κατεργάρη να ειδοποιήσει τους τέσσερις Μελαμπιανούς να παραδοθούν με την υπόσχεση ότι οι Τούρκοι δεν θα τους πειράξουν393. Ο Γεώργιος, ο Άγγελής , ο Μανουήλ και ο Νικόλαος είχαν καταφύγει στην μάντρα του Σκιστού (ήταν ένα απόμερο μέρος όπου κατέφευγαν πολλοί διωκόμενοι από τους Τούρκους) και μόλις ενημερώθηκαν για την κατάσταση, δέχτηκαν να παραδοθούν. Μόλις οι τέσσερις Μελαμπιανοί έφθασαν στο χωριό, το τουρκικό απόσπασμα αθετώντας την υπόσχεσή που είχε δώσει τους συνέλαβε και για να τους οδήγησε στο Ρέθυμνο. Αποχαιρέτησαν τους χωριανούς και τους συγγενείς τους «στη θέση Κλωνάρη, όπου σήμερα βρίσκεται ο Ι. Ναός τους»394.
Το Τουρκικό απόσπασμα μαζί με τους συλληφθέντες περνούν από τα χωριά Κισσός , Σπήλι, Καρέ για να φθάσουν τελικά στο Ρέθυμνο. Μόλις το απόσπασμα έφτασε στο Ρέθυμνο οδήγησε τους τέσσερις Μελαμπιανούς στις φυλακές όπου βρίσκονταν στο Ενετικό λιμάνι του Ρεθύμνου στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το τελωνείο της πόλης395. Ο Μεχμέτ πασάς προσπάθησε να αλλάξει την γνώμη των τεσσάρων Μελαμπιανών με αξιώματα, τιμές και πλούσια δώρα. Η συγκεκριμένη προσπάθεια δεν είχε κανένα αποτέλεσμα και δεν ήθελαν ούτε να το συζητήσουν αποκρινόμενοι ότι «εμείς Χριστιανοί γεννηθήκαμε και Χριστιανοί θα αποθάνουμε»396. Η σταθερή στάση και η άρνηση των τεσσάρων Μελαμπιανών να αλλάξουν την χριστιανική τους πίστη, εξόργισε τον Τούρκο πασά και διέταξε να τους οδηγήσουν στην απομόνωση και να τους κάνουν σκληρά βασανιστήρια. Ο πασάς είχε την ελπίδα ότι θα έκαμπτε το ηθικό των μαρτύρων με αυτά τα βασανιστήρια. Η κατάσταση αυτή είχε διάρκεια τεσσάρων μηνών από τον Ιούλιο ως τον Οκτώβριο και τα βασανιστήρια μέρα με τη μέρα ήταν πιο σκληρά397. Όμως, τα βασανιστήρια και οι απειλές δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα και οι Τέσσερις μάρτυρες υπέμεναν καρτερικά χωρίς να χάσουν την πίστη τους στο Χριστό. Ο Μεχμέτ πασάς παρέπεμψε τους τέσσερις μάρτυρες στο στρατοδικείο για να δικαστούν ως εξωμότες. Η καταδικαστική απόφαση ήταν ειλημμένη και απλά ανακοινώθηκε. Οι τέσσερις Μελαμπιανοί καταδικάστηκαν σε θάνατο με αποκεφαλισμό και η εκτέλεση ορίστηκε να γίνει στις 28 Οκτωβρίου. Την απόφαση του δικαστηρίου δέχτηκαν με ηρεμία και γαλήνη οι τέσσερις μάρτυρες της χριστιανικής πίστης. Οι Τούρκοι ήθελαν να γνωστοποιηθεί, κυρίως στους ραγιάδες, η καταδίκη και η εκτέλεση των τεσσάρων που πρόδωσαν την μουσουλμανική θρησκεία. Ο Πασάς τους Ρεθύμνου μία ημέρα πριν την εκτέλεση έστειλε έναν ντελάλι να ανακοινώσει και να προσκαλέσει Τούρκους και Ρωμιούς στον τόπο της εκτέλεσης και να παρακολουθήσουν το γεγονός398. Στις 28 Οκτωβρίου 1824, το πρωί οι τέσσερις μάρτυρες με στρατιωτική συνοδεία ξεκίνησαν από τις φυλακές με κατεύθυνση προς τον τόπο εκτέλεσης, όπου βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης, είχε πολλά πλατάνια και ήταν χώρος εκτέλεσης όσων είχαν καταδικαστεί σε θάνατο. Η συνοδεία έφτασε στον χώρο της εκτέλεσης. Ο Γεώργιος, ο Αγγελής, ο Μανουήλ και ο Νικόλαος ήταν μπροστά στην δήμιο ο οποίος τους ρώτησε για τελευταία φορά αν θέλουν να αλλάξουν την πίστη τους για να σώσουν τη ζωή τους. Η απάντηση και των τεσσάρων ήταν αρνητική και μετά από αυτό ο δήμιος τους αποκεφάλισε. Τα σώματα τους έμειναν για τρείς ημέρες άταφα και ευωδίαζαν ενώ μετά την εκτέλεση «Οι 4 λαμπάδες που φαίνονταν κάθε βράδυ έδειχναν την χάρη του Θεού»399. Την τέταρτη μέρα, ο Αντώνιος Πουρδούνης, με τον Γεώργιο Λαγό, μερικούς θαρραλέους χριστιανούς και την μεσιτεία του Εμμανουήλ Παπαδάκη, ο οποίος ήταν διερμηνέας του Πασά πήραν τα σώματα των τεσσάρων μαρτύρων και τα ενταφίασαν στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου στα Περβόλια, όπου ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Ένα χρόνο αργότερα ο επίσκοπος Ρεθύμνου Ιωαννίκιος ξέθαψε τα λείψανα των αγίων τεσσάρων μαρτύρων. Τις Κάρες των Αγίων τις μετέφερε στον μητροπολιτικό Ναό του Ρεθύμνου και η μία από αυτές στις κάρες δόθηκε σε ένα ευσεβή Ρώσο Πλοίαρχο για να τη μεταφέρει στη Ρωσία, ενώ τα υπόλοιπα λείψανα φυλάχτηκαν στην Ιερά Μονή Αρκαδίου400. Η μνήμη των τεσσάρων Νεομαρτύρων Αγγελή, Μανουήλ, Γεωργίου και Νικολάου εορτάζεται από την Εκκλησία την ημερομηνία όπου μαρτύρησαν στις 28 Οκτωβρίου. Ένα χρόνο μετά τον μαρτυρικό τους θάνατο στις 28 Οκτωβρίου 1825 τιμήθηκαν ως άγιοι από τη συνείδηση των χριστιανών και στη μνήμη τους έψαλλαν την ακολουθία των Αγίων Πάντων όπως γίνεται σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει ειδική ακολουθία401.
Η επίσημη αναγνώριση και καταχώρηση στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας έγινε το 1977 μετά από ενέργειες του Μητροπολίτη Ρεθύμνης Τίτου και την Πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου όταν Πατριάρχης ήταν ο Δημήτριος402.
-107-
