Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΗΣ

           Με αφορμη τον εορτασμο της Αποκριας εγειρονται διαφορα ερωτηματα με την αναγκη των ανθρωπων να μεταμφιέζονται σε κάτι άλλο από αυτό που είναι στην πραγματικότητα. Παρατηρούμε ότι οι αποκριάτικοι εορτασμοί κρατούν από την αρχαιότητα, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν σε Σάτυρους ή φορούσαν μάσκες και ξεχύνονταν στους δρόμους συμπεριφερόμενοι προκλητικά, μιλώντας με απρέπεια και επιδίδονταν σε πράξεις που σε άλλες περιόδους του χρόνου θεωρούνταν άσεμνες. Οι τελετές αυτές είχαν σαν στόχο την ελεύθερη έκφραση των καταπιεσμένων αρχέγονων ορμών και σκέψεων. Η μεταμφίεση εξασφάλιζε στους ανθρώπους την ανωνυμία τους, καθώς πίσω από τις μάσκες δεν αναγνωρίζονταν και έτσι δεν κρίνονταν για την συμπεριφορά τους. Στις ημέρες μας η μεταμφίεση είναι συνώνυμη με το καρναβάλι και κυρίως την φαντασία.

 Δεν είναι τυχαίο που σε όλο τον κόσμο, οι άνθρωποι γιορτάζουν με διαφορετικούς τρόπους
τις Απόκριες ή όπως αλλιώς τις ονομάζουν (ΗΠΑ : Halloween, Μεξικό: Η μέρα των Νεκρών, Βραζιλία: Καρναβάλι του Ρίο, Ιταλία: Βενετσιάνικο Καρναβάλι κλπ).
Η μεταμφίεση αποτελεί τον καλύτερο τρόπο να κρύψει κανείς τον εαυτό του, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Η ψυχολογική ταυτότητα των ανθρώπων έχει δύο  πλευρές, την φαινομενική και την κρυμμένη. Φορώντας κάποιος αποκριάτικη μάσκα επιτρέπει τρόπον τινά να βγει στην επιφάνεια η κρυμμένη πλευρά της ψυχολογικής ταυτότητας. Έτσι όταν μεταμφιέζεται κάποιος, αφήνει τα ένστικτα του αχαλίνωτα και τον εαυτό του ελεύθερο να πράξει σύμφωνα με τις επιθυμίες του. Η προσθήκη της μάσκας, καλύπτοντας το πρόσωπο και τα μηνύματα που συνδέονται με αυτό, αφήνει το πεδίο ελεύθερο στο σώμα να εκφράσει με τον τρόπο του εσωτερικές αλήθειες τις  οποίες είτε κρατάει καλά κρυμμένες, είτε βρίσκονται καταπιεσμένες στο υποσυνείδητο του σε λανθάνουσα μορφή εν αγνοία του. Με αυτό τον τρόπο το σώμα είναι ελεύθερο  να εκφράσει εσωτερικές αλήθειες.  

                                                             Η περιέργεια και η επιθυμία παίρνει σάρκα και οστά μέσα από την μεταμφίεση, η οποία δίνει την ευκαιρία στον καθένα να παίξει  ρόλους που δεν θα του επιτρεπόταν να παίξει μέσα στην καθημερινότητά του.  Η μεταμφίεση λοιπόν κατά την διάρκεια της Αποκριάς έχει περισσότερες από μία σημασίες και πέρα από το προφανές, δηλώνει και μία επιθυμία συνδιαλλαγής με τους άλλους σε διαφορετικό επίπεδο πέραν του συνηθισμένου. Εκτός  από αυτό οι μεταμφιέσεις βοηθούν τον καθένα να ξεφύγει από την τετριμμένη καθημερινότητα και ρουτίνα. Η ψυχική ανάγκη για μεταμφίεση  γεννά ένα αίσθημα απελευθέρωσης από το καθημερινό άγχος, μία χαρούμενη και σκανδαλιάρικη διάθεση, καθώς και ένα αίσθημα ανανέωσης.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι πρόθυμοι να μεταμφιεστούν και να βάλουν μία μάσκα.
Είτε επειδή νιώθουν μεγάλοι πια να το κάνουν, είτε γιατί δεν θέλουν να γελοιοποιηθούν, είτε γιατί ντρέπονται να εκτεθούν μεταμφιεσμένοι στον ευρύτερο κοινωνικό τους  περίγυρο, είτε για το «υπερεγώ» τους είναι πάρα πολύ ισχυρό με  αποτέλεσμα να είναι άκαμπτοι και να μην επιτρέπουν στον εαυτό τους να «τσαλακωθεί». Κάτι τέτοιο  μπορεί να συμβαίνει γιατί η εφήμερη αλλαγή της ταυτότητας τους μπορεί να βιώνεται ως απειλητική για το «εγώ» και την αυτοπεποίθηση τους, γεγονός που λειτουργεί ως  ανασταλτικός παράγοντας στο να μεταμφιεστούν.
Οι Απόκριες ξυπνούν στον ενήλικα το παιδί που έχει μέσα του και του δίνουν την δυνατότητα να εκφραστεί μέσω της μεταμφίεσης. Είναι πιθανό με αυτό τον τρόπο  να φρενάρει τους μηχανισμούς άμυνας που χρησιμοποιεί από τη νεαρή ενήλικη ζωή του ως μέσο διαχείρισης του άγχους και να   αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο να βγάλει το παιδί που υπάρχει μέσα του, το οποίο  κατά καιρούς υψώνει την φωνή και θέλει να έρθει και πάλι  στην επιφάνια με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Άλλωστε η  μεταμφίεση είναι μία ανάπαυλα, μία παρένθεση στην ζωή  του ανθρώπου και έπειτα ξαναγυρίζει στην τάξη και τη  νηφαλιότητα. Η αμφίεση και πιο συγκεκριμένη η μεταμφίεση  δείχνει τον χαρακτήρα και την ανθρώπινη ψυχολογία του  ατόμου. Όταν κάποιος μεταμφιέζεται είναι σα να κρύβει  το πραγματικό του πρόσωπο και να φοράει ένα ψεύτικο,  δίνοντας στον εαυτό του την αίσθηση ότι αποβάλλει ένα  μέρος του που έχουν συνηθίσει να βλέπουν οι άλλοι.Το αν κάποιος θα μεταμφιεστεί ή όχι και τι στολή θα  επιλέξει, έχει άμεση σχέση με την προσωπικότητα του,όπως και με άλλους ψυχολογικούς παράγοντες πχ τη διάθεση. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο λειτουργεί και η αμφίεση  μας.   Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο τρόπος που ντυνόμαστε αποτελεί μέρος του εαυτού μας, δηλώνει την ιδιότητα και την κοινωνική μας θέση, την διάθεση μας, το  επάγγελμα, την παιδεία, ακόμη και τον χαρακτήρα μας. 

Σε  συμβολικό επίπεδο οι άνθρωποι πολλές φορές «μεταμ-
φιέζονται» και «φορούν μάσκες» στην καθημερινότητα  τους, ώστε να είναι αρεστοί και αποδεχτοί από τους υπολοίπους, ώστε να καταφέρουν τους σκοπούς τους, ώστε  να  ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες που εμφανίζονται στην ζωή τους, ακόμα και για να κρυφτούν από τον εαυτό τους  και τους άλλους. Είναι πολύ σημαντικό η «μεταμφίεση»  να χρησιμοποιείται εν γνώσει του ατόμου και να μην αφομοιώνεται τόσο ώστε να ταυτίζεται με αυτήν, δημιουρ-
γώντας έναν «ψευδή εαυτό», ξεχνώντας ή μη αποδεχόμενος
τον πραγματικό του εαυτό.
alexandra.vasila@gmail.com