Κεφάλαιο 3ο Ο Ρόλος της Εκκλησίας στην στήριξη της ψυχικής υγείας
3.1. Η Εκκλησία ως θεραπευτήριο της ψυχής
Η σύγχρονη Ορθόδοξη Θεολογία έχει καθήκον να εγκαθιδρύσει και διατηρήσει έναν σοβαρό και γόνιμο επιστημονικό διάλογο με την επιστήμη της ψυχιατρικής αλλά και την ψυχολογία προκειμένου να προσφέρει σε όλα τα μέλη της Εκκλησίας, τόσο στους κληρικούς αλλά και στους λαϊκούς, έγκυρες θεωρητικές αλλά και πρακτικές γνώσεις που θα διακονήσουν τον ανθρώπινο πόνο στις δύσκολες εποχές που διανύουμε 67 . Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος της Εκκλησίας είναι καθοριστικός, καθώς δεν αποτελεί μονοδιάστατα έναν θρησκευτικό οργανισμό αλλά είναι η κοινότητα των ανθρώπων που έχουν το προνόμιο της εν Χριστώ Ιησού σωτηρίας 68 και παράλληλα λειτουργεί ως βιωματική κοινότητα θεραπείας που στηρίζει την ψυχή του ανθρώπου θεραπευτικά. Πολλοί πατέρες καταδεικνύουν τον θεραπευτικό ρόλος της Εκκλησίας. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος χαρακτηρίζει την Εκκλησία ως θεραπευτήριο και όχι δικαστήριο των ψυχών. «Ἡ Ἐκκλησία νοσοκομεῖόν ἐστιν, οὐκ δικαστήριον· οὐκ ἦλθες ἐνταῦθα ἵνα δίκην δῷς, ἀλλ’ ἵνα ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν λάβῃς» 69 Μας διδάσκει ότι στην Εκκλησία συντηρούν τη χαρά τους οι χαρούμενοι, αποκτούν την ευθυμία οι στεναχωρημένοι και την ευφροσύνη οι λυπημένοι. Εξηγώντας τα λόγια του Κυρίου «Ελάτε κοντά μου όλοι όσοι είστε κουρασμένοι και φορτωμένοι κι εγώ θα σας ξεκουράσω» (Ματθ.11,28), μας περιγράφει πως στην Εκκλησία βρίσκουν ανακούφιση οι ταλαιπωρημένοι και ανάπαυση οι κουρασμένοι70 . Ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης στον λόγο του περί υπακοής γράφει «Ἡ μονὴ ἐστὶν θεραπευτήριον ψυχῶν·τὸ φάρμακον ἡ ὑπακοή, ἡ νηστεία, ἡ σιωπή, καὶ ἡ ταπείνωσις» 71 θέλοντας να τονίσει τα ασκητικά μέσα που εφαρμόζονται στον μοναχισμό και κατ΄ επέκταση στην Εκκλησία προς ίαση των πνευματικών νοσημάτων. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέγει προς επίρρωση των παραπάνω «Τὰ πάθη ἐστιν κινήσεις παρα φύσιν· ἡ ἐκκλησιαστικὴ ζωή εἰς ἀποκατάστασιν τῆς φύσεως ἄγει» 72. Με τα λόγια αυτά μας επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι τα πάθη είναι ασθένειες της ψυχής και η εκκλησιαστική ζωή αποτελεί θεραπευτήριο της ψυχής. Και σύγχρονοι θεολόγοι όπως ο π. Ιερόθεος Βλάχος αναφέρει «Η Εκκλησία είναι θεραπευτήριο, ο Χριστός είναι ο ιατρός των ψυχών και των σωμάτων, και τα Μυστήρια είναι τα θεραπευτικά φάρμακα» και «Η Εκκλησία είναι πνευματικό θεραπευτήριο και όχι απλώς μία κοινωνική ή ηθική οργάνωση»73. Κατά την ορθόδοξη θεώρηση, οι ψυχικοί νόσοι των ανθρώπων δεν αποτελούν ψυχολογική διαταραχή αλλά απομάκρυνση από την κοινωνία με τον Θεό. Η Εκκλησία προσφέρει την σύνδεση αυτή και παρέχει θεραπεία πνευματική στην ψυχή του ανθρώπου. Ο θεραπευτικός ρόλος της Εκκλησίας διαφαίνεται και μέσα από τη θεραπευτική έννοια των μυστηρίων που περιλαμβάνει. Η Εκκλησία με το βάπτισμα καθαρίζει τον άνθρωπο από το προπατορικό αμάρτημα και τον αναγεννά. Όλη η ακολουθία του Βαπτίσματος74 σε συνδυασμό με το Χρίσμα εισάγουν τον άνθρωπο στην εν Χριστώ ζωή και του μεταδίδουν το Άγιο Πνεύμα με το οποίο θεραπεύονται όλες οι ασθένειες της ψυχής. Η εξομολόγηση με την βοήθεια του πνευματικού διαγιγνώσκει τις ασθένειες και μέσω των κανόνων και της καθοδήγησης γίνει την απαραίτητη «συνταγογράφηση». Ο γάμος καλεί το ζευγάρι σε ενότητα και θεραπεύει την εγωκεντρικότητα και άλλα πάθη. Μέσω της ιεροσύνης ο ιερέας γίνεται θεραπευτής για τους λαϊκούς. Η Θεία Ευχαριστία έρχεται ως φάρμακο που λυτρώνει τον άνθρωπο από την αμαρτία σε συνδυασμό με την εξομολόγηση που ιαίνει από τα τραύματα της ψυχής. Με το ευχέλαιο και την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος το σώμα και η ψυχή θεραπεύονται και οι αμαρτίες συγχωρούνται. Μυστηριακή είναι εξ αρχής η σχέση του άκτιστου Θεού και του κτιστού κόσμου που ανακεφαλαιώνεται στο Μυστήριο της Εκκλησίας ως Σώματος του Χριστού και τα μυστήρια της Εκκλησίας αποτελούν φανερώσεις αυτού του Σώματος με τρόπο τέτοιο ώστε να προλαμβάνουν την αλήθεια και ζωή της Βασιλείας και να θεραπεύουν το πλάσμα του Θεού ώστε να ενωθεί με Αυτόν 75. Η Εκκλησία είναι Σώμα Χριστού και αποτελεί κοινότητα και όχι ατομικότητα. Ο άνθρωπος ως μέλος της κοινότητας της Εκκλησίας θεραπεύεται όταν ενώνεται με το υπόλοιπο σώμα. Η Εκκλησία διώχνει την μοναξιά του και μέσα σε αυτήν γίνεται αποδεκτός άνευ όρων. Αισθάνεται την αγάπη του Θεού και της ίδιας της κοινότητας και νιώθει μέσω της συγχώρεσης που λαμβάνει την θεραπεία της ψυχή του. Η Εκκλησία αποτελεί για τον άνθρωπο πηγή θεραπείας και ανακούφισης. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας διδάσκει: «Οὐδὲν οὕτως συνάπτει καὶ θεραπεύει ὡς ἡ ἀγάπη τῆς κοινότητος» 76 θέλοντας να τονίσει την θεραπευτική δύναμη που έχει η κοινότητα. Η Εκκλησία δεν θεραπεύει τόσο με αυτά που έχει, όσο με αυτό που είναι. Η σωτηρία βρίσκεται στο ίδιο το γεγονός της Εκκλησίας και όχι στα μέσα που χρησιμοποιεί 77 . Μέσα στην κοινότητα της Εκκλησίας ο άνθρωπος θεραπεύεται όχι μόνος του αλλά σε σχέση με τους άλλους, μαθαίνει να αγαπά να συγχωρεί, δοκιμάζεται και κάνει κοινό αγώνα με σκοπό την θεραπεία και την ολοκλήρωσή του.
-35-
