Ορθόδοξος Χριστιανισμός και Ψυχική Υγεία 9o

 Το ιατρικό – βιολογικό ή βιοϊατρικό μοντέλο ψυχοθεραπείας αποτελεί το επικρατέστερο μοντέλο καθώς στηρίζεται στο γεγονός ότι οι ψυχικές ασθένειες έχουν οργανική ή βιολογική αιτία. Η ψυχική ασθένεια, σύμφωνα με το μοντέλο αυτό φαίνεται να οφείλεται σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου, σε γενετική προδιάθεση ή διάφορες νευρολογικές δυσμορφίες. Κύριος θεμελιωτής του βιολογικού μοντέλου είναι ο Γερμανός ψυχίατρος Kraepelin ο οποίος εισήγαγε την φαρμακευτική αγωγή ως τρόπο αντιμετώπισης ενώ στη συνέχεια ο Carlsson δημιούργησε την θεωρία της ντοπαμίνης για την σχιζοφρένεια και βραβεύτηκε για τον λόγο αυτό με Νόμπελ. Πλεονέκτημα της θεωρίας αυτής είναι ότι η ψυχική ασθένεια αντιμετωπίζεται ως νόσος του εγκεφάλου και παρέχει σημαντικά αποτελέσματα σε σοβαρές ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια όπου η φαρμακευτική αγωγή είναι απολύτως απαραίτητη. Μειονεκτεί, ωστόσο, έναντι άλλων θεωριών καθώς δεν λαμβάνει υπόψη άλλους ψυχολογικούς ή κοινωνικούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση της νόσου. 

Το ψυχοδυναμικό μοντέλο ψυχοθεραπείας, με κύριο εκπρόσωπο το έργο του Sigmud Freud, διατηρεί στο επίκεντρο τον ρόλο των ασυνείδητων διεργασιών προσπαθώντας να κατανοήσει τον τρόπο που αυτό επηρεάζουν αυτές την σκέψη και την συμπεριφορά του ατόμου. Οι διεργασίες αυτές περιλαμβάνουν εκτός από την μελέτη του ασυνείδητου, τις άμυνες του Εγώ, την δυναμική των σχέσεων και τις πρώιμες εμπειρίες του ατόμου.

 Η σύγχρονη ψυχοδυναμική θεραπεία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την βραχεία ψυχοδυναμική θεραπεία (STPP) και την ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία εστιασμένη στην μεταβίβαση (TFP). Στα θετικά του μοντέλου συμπεριλαμβάνονται ότι μέσω της μελέτης του ασυνειδήτου το άτομο προσπαθεί να κατανοήσει βαθιά τον εαυτό του και τα αποτελέσματα που εξάγονται αφορούν την συνολική του προσωπικότητα, ενώ στα αρνητικά της μεθόδου αποδίδεται η μακροχρόνια θεραπεία και η έλλειψη τεκμηριωμένης διάγνωσης κυρίως σε σοβαρές ψυχικές ασθένειες 50 . 

Το μοντέλο γνωσιακής – συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας (CBT) αποτελεί μια ευρέως αποδεκτή μέθοδο θεραπείας στην σύγχρονη ψυχολογία. Αποτελεί συνδυασμό της γνωσιακής θεωρίας σε συνδυασμό με την αντίστοιχη συμπεριφορική και στηρίζεται στο γεγονός ότι η συμπεριφορά του ατόμου είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο έχει τα δεδομένα στο μυαλό του και κατανοεί τα γεγονότα. Περιλαμβάνει κυρίως σκέψεις και συμπεριφορές που μαθαίνονται και μπορούν να τροποποιηθούν. Οι βασικές αρχές της  μεθόδου αυτής είναι ότι εστιάζει στο σύμπτωμα, έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, επικεντρώνεται στο παρόν, είναι ενεργητική και κατευθυντική, καλλιεργεί την συνεργασία, είναι βραχυπρόθεσμη, είναι δομημένη και στοχοθετεί, κάνει πρόγραμμα ημέρας, είναι διερευνητική, προϋποθέτει καλή θεραπευτική σχέση, δίνει δουλειά για το σπίτι και χρησιμοποιεί την σωκρατική και την επαγωγική μέθοδο. Επιπλέον είναι σημαντικό το γεγονός ότι βασίζεται στο μοντέλο της μάθησης χρησιμοποιώντας πολλές τεχνικές και χρησιμοποιεί επίσης την γνωσιακή διατύπωση του προβλήματος 51. Κύριος εκπρόσωπος της μεθόδου ο Aaron Temkin Beck ο οποίος συμπλήρωσε την αρχική προσέγγιση του Albert Ellis που βασιζόταν στο πρότυπο «δράση-αντίληψη-συνέπεια» προσθέτοντας μια ακόμα κάθετη διάσταση με βαθύτερα στρώματα πεποιθήσεων που αποτελούσαν την προβληματική σκέψη. Εξ αιτίας της εμπειρικής απόδειξης που δείχνει την αποτελεσματικότητά της, η συγκεκριμένη μέθοδος αποτελεί προεξέχουσα μορφή της βραχυπρόθεσμης ψυχοθεραπείας που εφαρμόζεται σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο52 .

-27-

Ορθόδοξος Χριστιανισμός και Ψυχική Υγεία 8o

 2.2. Βασικά θεωρητικά μοντέλα ψυχολογίας-ψυχοθεραπείας 

Προτού ξεκινήσουμε με την ανάλυση των διαφορετικών μοντέλων ψυχοθεραπείας, ας δούμε αρχικά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που έχει ένα άτομο το οποίο θα επιδιώξει την ψυχοθεραπεία. Τα βασικά χαρακτηριστικά που αναγνωρίζονται σε ένα άτομο που θα αναζητήσει έναν ψυχοθεραπευτή είναι 

α) η ύπαρξη ανάγκης σύμφωνα με την αξιολόγηση ψυχικής υγείας 

β) η προδιάθεση ανάλογα με το φύλο, την ηλικία ή την εκπαίδευση και 

 γ)οι οικονομικοί πόροι που θα καλύψουν την δαπάνη της θεραπείας. 

Αυτές οι τρεις μεταβλητές συναξιολογούνται προκειμένου να απευθυνθεί ένα άτομο σε έναν ψυχοθεραπευτή, καθώς καμία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να τον οδηγήσει στην  απόφαση λήψης βοήθειας από έναν επιστήμονα ψυχικής υγείας. Αρχικά το άτομο συνήθως αρχίζει να αναζητά ψυχοθεραπευτή γιατί αντιλαμβάνεται ο ίδιος μια αλλαγή στην διανοητική του κατάσταση ή μια διαταραχή στην ψυχική του υγεία. Επιπλέον, εκτός από το να αντιληφθεί την ίδια την ανάγκη και να πληρούνται και οι λοιπές προϋποθέσεις, θα πρέπει το άτομο να είναι θετικά προσκείμενο στην ψυχοθεραπεία. Το γεγονός αυτό ευνοείται όταν στο περιβάλλον του υπάρχουν φίλοι που είναι θετικά προσκείμενοι και δεκτικοί στην ψυχοθεραπεία, ή όταν το ίδιο το άτομο είναι κοντά σε κοινωνιολογικές και ψυχολογικές επιστήμες ή όταν διαβάζει σχετικά βιβλία. Επίσης, σύμφωνα με μελέτες, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσφύγουν σε ένα ειδικό ψυχικής υγείας ενώ οι ασθενείς τείνουν να είναι άθρησκοι, να ζουν σε αστικές περιοχές, να είναι διαζευγμένοι ή χωρισμένοι και να έχουν ανώτερη εκπαίδευση από τον γενικό πληθυσμό47 . Μελετώντας πιο συγκεκριμένα την έννοια της ψυχοθεραπείας βλέπουμε ότι με βάση τον ορισμό της ψυχοθεραπεία είναι η λεκτική επικοινωνία μεταξύ θεραπευόμενου και ψυχοθεραπευτή που έχει ως σκοπό αρχικά την διάγνωση και στη συνέχεια την θεραπεία προβλημάτων συμπεριφοράς, ψυχολογικών κρίσεων και ψυχικών διαταραχών. Υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές κατευθύνσεις και κάθε μία από αυτές χαρακτηρίζεται από τους συγκεκριμένους τομείς στους οποίους δίνει έμφαση αλλά και από διαφοροποιήσεις που υπάρχουν αναφορικά με την δομή, το περιεχόμενο αλλά και το αποτέλεσμα της θεραπείας 48 . Η κλινική ψυχολογία αποτελεί εφαρμοσμένο κλάδο της ψυχολογίας σε αντίθεση με την ψυχοθεραπεία για την οποία δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Για την ψυχοθεραπεία υπάρχουν διαφορετικές κατευθύνσεις που έχουν διαφορετικό θεωρητικό υπόβαθρο, διαφορετικές μεθόδους παρέμβασης και διαφορετική σκοποθεσία 49 . Αφού ορίσαμε την έννοια της ψυχοθεραπείας μπορούμε να δούμε τις κύριες θεωρητικές κατευθύνσεις - θεωρίες που διαμορφώνονται με γνώμονα τις βασικές επιστημονικές προσεγγίσεις των ψυχολογικών θεραπειών όπως την θεωρία του ιατρικούβιολογικού μοντέλου, το ψυχοδυναμικό μοντέλο, το γνωσιακό – συμπεριφορικό μοντέλο, το ανθρωπιστικό μοντέλο, το κοινωνικό – πολιτισμικό μοντέλο και το συστημικό μοντέλο.

-26-

-26-