Ἐλᾶτε νά μιλήσουμε Ποντιακά!

 Ἐλᾶτε νά μιλήσουμε Ποντιακά! 

 «Τό Πόντο ἐρωθύμεσα…» 

 Οἱ ρίζες μου εἶναι ποντιακές. 

Ὅταν ἤμουν μικρότερη, ἀπέφευγα νά τό ὁμολογήσω, γιατί ἄκουγα νά διαδίδονται ἀνέκδοτα πού παρουσίαζαν τούς Πόντιους ὡς ἀνθρώπους μέ μειωμένη νοημοσύνη. 

Αὐτοί πού τά διέδιδαν σάν νά κρυφοκαμάρωναν κιόλας γιά τή δική τους ἐξυπνάδα. Κι ἐγώ ζάρωνα. Ὅμως, μεγάλωσα. Ἔψαξα τίς ρίζες μου καί ρούφηξα τήν ἱστορία τῶν προγόνων μου. 

Καί ἄρχισα κι ἐγώ νά καμαρώνω, γιατί κατάγομαι ἀπό τούς ἀκρίτες αὐτούς τῆς φυλῆς μας, πού ἔχουν κλείσει σχεδόν 3.000 χρόνια Ἑλληνισμοῦ. Ἀπό αὐτούς πού, ἐνῶ εἶχαν ἁλωθεῖ ἀπό τούς Τούρκους πολιτικά ἀπό τό 1461, διατήρησαν ὅμως τήν πίστη, τίς παραδόσεις καί μαζί τήν ἔφεσή τους γιά μάθηση. 

Καί σάν ἦρθαν πρόσφυγες στήν Ἑλλάδα, ἐργατικοί καί φιλοπρόοδοι καθώς ἦσαν, ἔδωσαν ὤθηση στίς τέχνες καί τίς ἐπιστῆμες καί ἀνύψωσαν τό βιοτικό ἐπίπεδό της. 

 Οἱ Πόντιοι εἶναι λαός ἔξυπνος καί θυμόσοφος. 

Τό δείχνουν οἱ παραδόσεις τους. Τά αὐθεντικά ἀνέκδοτα πού εἶναι γραμμένα στήν ποντιακή διάλεκτο φανερώνουν τό χιοῦμορ, τήν ἁπλότητα ἀλλά καί τήν ἐξυπνάδα τῆς φυλῆς. Βέβαια, ὁ λαός τοῦ Πόντου αὐτοσαρκάζεται. Ἀλλά ὁ αὐτοσαρκασμός κάθε ἄλλο παρά ἔλλειψη νοημοσύνης δείχνει. 

Ἔτσι λοιπόν, τά γνήσια ποντιακά καθόλου δέ μοιάζουν μέ τά σημερινά «ρατσιστικά» ἀνέκδοτα, πού διαδίδουν κάποιοι Ἕλληνες, γιά νά χτυπήσουν τούς …καθαρόαιμους Ἕλληνες!… 

Θά τό διαπιστώσετε σέ λίγο μόνοι σας. Ἀλλά προτοῦ σᾶς γράψω τά ἀνέκδοτα, θέλω νά μάθετε κι ἐσεῖς νά μιλᾶτε ποντιακά! Ναί! Πιστέψτε το καί βάλτε τά δυνατά σας! Θά μάθετε τούς κανόνες μιᾶς διαλέκτου πού προῆλθε ἀπό τήν ἑλληνιστική κοινή, ἀλλά τό ὑπόστρωμά της ἦταν ἡ ἀρχαία Ἰωνική. Ἀφοῦ Ἰωνικές ἀποικίες ἦταν οἱ περισσότερες πόλεις τοῦ Πόντου.

 • Γι᾿ αὐτό, μήν παραξενευτεῖτε, ὅταν θά δεῖτε νά διατηρεῖται τό Ἰωνικό σ ἀντί γιά τό τ. Θά ποῦμε π.χ. σεύτελον ἀντί τεῦτλον. 

 • Ἐπίσης, διατηρεῖται ἡ προφορά τοῦ Ἰωνικοῦ η ὡς ε. Θά ποῦμε πεγάδιν ἀντί πηγάδι, ἐκείνε ἀντί ἐκείνη, ἔτον ἀντί ἦτο, ἐμέτερον ἀντί ἡμέτερον. 

 • Προσοχή! Τό Ἰωνικό κι ἀποδίδει τήν ἄρνηση δέν (οὐχί = οὐκί >κί). Ἔτσι, τό ᾿κί θέλω σημαίνει δέ θέλω. 

 • Κάποιες λέξεις προφέρονται χωρίς συνίζηση. Θά ποῦμε καρδία ἀντί καρδιά, λαλία ἀντί λαλιά, χωρίον ἀντί χωριό. 

 • Διατηροῦνται ἀρχαῖες καταλήξεις ὀνομάτων: Λέμε π.χ. ἄλαλος, ἄδολος, ἔμορφος καί ὄχι ἄλαλη, ἄδολη, ὄμορφη. Ἀγριέσσα εἶναι ἡ ἄγρια, ἐνῶ ὀλίγισσα εἶναι ἡ ὀλίγη. 

 • Στά ποντιακά εἶναι πολύ ἀγαπητό τό τελικό ν. Ἔτσι, τό παιδίν πίνει τό γάλαν του ἤ τρώει ξύλον! 

 • Ἀκόμη, δέν ξεχνοῦμε τίς ἀρχαῖες κτητικές ἀντωνυμίες. Τ᾿ ἐμόν, τ᾿ σόν, τ᾿ ἐμέτερον (= τό δικό μου, τό δικό σου, τό δικό μας). 

 • Καταλήξεις ἀρχαιότροπες ὑπάρχουν καί στά ρήματα: Τό ἀνακατώνομαι τό λέμε ἀνακατοῦμαι, τό ἁπλώνομαι  ἁπλοῦμαι. 

 Τίς προστακτικές γράψε καί ποίησε (κάνε) θά τίς ἀκούσετε γράψον καί ποῖσον. 

 Τό φανερώσου θά τό ποῦμε φανεροῦ. 

 Καί τά ἐγεννέθα, ἐγαπέθα σημαίνουν γεννήθηκα, ἀγαπήθηκα. 

 • Προπαντός, μή γελάσετε, ἄν ἀκούσετε λέγω σε καί κρούω σε (= σοῦ λέω, σέ χτυπῶ). (Οἱ προσωπικές ἀντωνυμίες, ὅταν εἶναι ἀντικείμενα στό ρῆμα, μπαίνουν μετά ἀπό αὐτό). 

 • Τέλος, ὑπάρχουν ἰδιορρυθμίες καί στίς πτώσεις: Τά χορόντας σημαίνει τούς χορούς, τάς αὐλάς σημαίνει τίς αὐλές. 

 Θά κλίνουμε: ὁ κόσμον ‒ τί κόσμονος (= ὁ κόσμος ‒ τοῦ κόσμου), ὁ νέον ‒ τί νέονος ( = ὁ νέος ‒ τοῦ νέου). 

 Καί τώρα, εἴμαστε πανέτοιμοι νά ποῦμε τά ποντιακά ἀνέκδοτα! 

 ‒Ἔσετε καλόν κλῖμαν σό χωρίον ἐσουν; 

 ‒Πολλά καλόν! Ἀπές σά πέντε χρόναι ἐπέθανεν ἕνας μονάχα, ὁ γιατρόν. 

 ‒Καί ἀ σό ντό ἐπέθανεν; 

 ‒Ἀ σήν πεῖναν, νομίζω… 

 (‒Ἔχετε καλό κλίμα στό χωριό σας; 

 ‒Πολύ καλό! Μέσα στά πέντε χρόνια πέθανε ἕνας μονάχα, ὁ γιατρός. 

 ‒Καί ἀπό τί πέθανε; 

 ‒Ἀπό τήν πείνα, νομίζω…) 

 Τό δεύτερο τώρα θά σᾶς φανεῖ εὐκολότερο: 

 Ἡ μάνα τί Γιωρίκα: 

 ‒Γιωρίκα, πουλόπο μ᾿, μ᾿ ἐφτᾶς ἀταξίας ὀσήμερον, γιατί κί πρέπ νά κρούγω σε, γιατί ἔν ἡ ἑορτή σ᾿. 

 ‒Ἐξέρα το, μάνα, γιά τατό κί φογοῦμαι! 

 ( Ἡ μάνα τοῦ Γιωρίκα: ‒Γιωρίκα, πουλάκι μου, μήν κάνεις ἀταξίες σήμερα, γιατί δέν πρέπει νά σέ χτυπήσω, γιατί εἶναι ἡ γιορτή σου. 

 ‒Τό ἤξερα, μάνα, γι᾿ αὐτό δέ φοβᾶμαι!).

 

* * * 

 Ποντιακό χιοῦμορ, παραδοσιακό, ἑλληνικό. Γραμμένο σέ γλώσσα πού θυμίζει Ὅμηρο! 

 Τί τά θέλετε; Πεθύμησα τήν πατρίδα! «Τό Πόντο ἐρωθύμεσα…». 

 Ταλαιπωρημένη πατρίδα! Τό δράμα της δέν τέλειωσε ἀκόμη. Γιατί κάθε φορά πού δέν ἀποκαλοῦμε Ἕλληνες ἀλλά Ρωσοπόντιους καί Ρωσοέλληνες μιά μερίδα Πόντιων ἐπαναπατρισμένων, ἀνοίγουμε τήν πληγή τους. Κλείνω στήν ψυχή μου τήν ἀλησμόνητη πατρίδα. Καί σέ ὅσους ἔχουν κάποια ποντιακή ρίζα, ἀλλά καί σέ ὅσους ἀγαποῦν τούς ἀκρίτες τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς ἀφιερώνω τό τραγούδι: 

 Τό Πόντο ἐρωθύμεσα  

 τί πατρίδας τό χῶμα.   

 Ἀτόσα χρόνε ἐδέβανε   

 κί ἐνέσπαλα ἀκόμα.     

Πατρίδα μ᾿ ξαν᾿ πατρίδα μ᾿

ἄλλο ἐσέν ξάει κί εἶδα.

Ἄς ἐπάτνα τά χώματα σ᾿ 

κι ἐκεῖ τήν ψύ μ᾿ ἐφήνα.

ἀρωθυμῶ = ἐπιθυμῶ, 

δαβαίνω = προσπερνῶ 

ἀνασπάλω = ξεχνῶ, 

ξάει = καθόλου 

ψύ = ψυχή

 Νεφέλη 

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΝΙΚΗΝ  ΜΑΙΟΣ 2009

Σκίτσα Χ. Δημάρχου. Ἀπό τό βιβλίο «Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ»