Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐν Καρπάθω

Η῾ νῆσος Κάρπαθος ἔχει κι αὐτή τόν προστάτη καί ἅγιό της, τόν ἐπίσκοπό της Ἰωάννη. Ὁ Χριστιανισµός στήν Κάρπαθο προυπῆρχε τοῦ ἁγίου. Πρῶτος ἐπίσκοπός της ἦταν ὁ Βάσσος (343 ἤ 344), πού παρέστη στή σύνοδο τῆς Σαρδικῆς, σηµερινῆς Σόφιας1. Ἀργότερα ἄλλοι ἐπίσκοποι παρέστησαν σέ Οἰκουµενικές Συνόδους, ὅπως ὁ Ζωτικός στή σύνοδο τῆς Κωνσταντινούπολης τό 520, ὁ Μηνᾶς στήν Ε΄ Οἰκ. Σύνοδο τῆς Κων/λης τό 553, ὁ Ἰωάννης στήν ΣΤ΄ Οἰκ. Σύνοδο στήν Κων/λη τό 680-681, ὁ Λέων στήν Ζ΄ Οἰκ. Σύνοδο τῆς Νίκαιας τό 786-787 καί ὁ Φίλιππος στή σύνοδο τῆς Κων/λης τό 879-880, γιά τήν ἀποκατάσταση τοῦ ἱεροῦ Φωτίου. Ὅλα αὐτά ἀποδεικνύουν τή συµµετοχή τῆς ἀκριτικῆς Ἐκκλησίας τῆς Καρπάθου στήν πορεία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Τό ἴδιο ἀποδεικνύουν καί τά µνηµεῖα τῶν παλαιοχριστιανικῶν βασιλικῶν, τοῦ 5ου καί 6ου αἰώνα, πού ἀποκάλυψε στό νησί ἡ ἀρχαιολογική σκαπάνη. 

Βιος

Σ' αὐτή τήν Ἐκκλησία ἀνεδείχθη καί ἔλαµψε µέ τόν ἀσκητικό του βίο ὁ ἅγιος Ἰωάννης. ∆υστυχῶς ὅµως γιά τή ζωή τοῦ ἁγίου ὑπάρχουν πολύ λίγες πληροφορίες. Μοναδική πηγή παραµένει ὁ µέγας Φώτιος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, τό β΄ µισό τοῦ Θ΄ αἰώνα, 858-867 καί 877-8862. Σύµφωνα µέ τήν ἄποψη κάποιων ἐρευνητῶν, ἄν δεχθοῦµε τήν ταύτιση τοῦ συγγραφέα τοῦ ἔργου, πού ἀναφέρει ὁ Φώτιος µέ τόν ἐπίσκοπο Καρπάθου Ἰωάννη, τότε καταλήγουµε ὅτι ἔζησε µεταξύ 5ου καί 7ου αἰώνα καί ἀκριβέστερα τό β΄ µισό τοῦ 7ου αἰώνα. Ἄρα παρέστη καί στήν ΣΤ΄ Οἰκουµενική σύνοδο τῆς Κωνσταντινούπολης, πού καταδίκασε τό µονοθελητισµό. Αὐτό συµπεραίνεται ἀπ' τή µελέτη τῶν ἐπισκοπικῶν καταλόγων Καρπάθου3, πού δηµοσιεύτηκαν στόν Α΄ τόµο τῆς Ἑταιρείας «Καρπαθιακαί Μελέται». Μόνο ἕνας ἐπίσκοπος Ἰωάννης ὑπάρχει σ᾽ αὐτόν τόν κατάλογο, πού εἶναι αὐτός πού λαµβάνει µέρος στήν ΣΤ΄ Οἰκουµενική σύνοδο καί ὑπογράφει τά πρακτικά της, «Ἰωάννης ἐλέῳ Θεοῦ ἐπίσκοπος τῆς Καρπαθίων νήσου ὁρίσας ὑπέγραψα» (Mansi, XI, 653Ε, 693Β)4. Eἶναι πολύ πιθανό ὁ Ἰωάννης νά ἀσκήτευσε σέ κάποια σκήτη στήν Κάρπαθο καί στή συνέχεια νά χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος. Ἡ φήµη του ὅµως ξεπέρασε τά στενά ὅρια τοῦ νησιοῦ, ὥστε µοναχοί «ἐξ Ἰνδίας», πού ἀντιµετώπιζαν διάφορα πνευµατικά προβλήµατα, νά ζητήσουν τή βοήθειά του. Στοιχεῖα γιά τόν χαρακτήρα του λοιπόν, µπορεῖ κανείς νά ἀντλήσει, µόνο ἀπό τά κείµενά του, τῶν «Παραµυθιτικῶν Κεφαλαίων», καί τοῦ «Ἀσκητικοῦ λόγου». Ὁ Ἰωάννης εἶναι βαθύς γνώστης τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀπό τήν ὁποία παραθέτει πλῆθος χωρίων, ἀλλά καί τῆς θύραθεν σοφίας. «Τά Παραµυθιτικά κεφάλαια, πού ἀπευθύνει ὁ Ἰωάννης ὁ Καρπάθιος στούς Ἰνδούς µοναχούς, δέν ἀποτελοῦν ἕνα ἀφιλοσόφητο κείµενο»5. Καρπός τῆς συνεχοῦς καί ἐπίπονης ἄσκησής του εἶναι ἡ βαθύτατη γνώση τῆς ἱερᾶς «νήψεως», δηλαδή τῆς πνευµατικῆς ἐκείνης µεθόδου, πού ὁ ἄνθρωπος µέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀπαλλάσσεται ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό ἐµπαθῆ νοήµατα, λόγους καί πονηρά ἔργα. Αὐτή τή «µέθοδο» προτρέπει ὁ Ἰωάννης καί στούς Ἰνδούς µοναχούς, τούς ὁποίους νουθετεῖ πατρικά καί συνιστᾶ καρτερία στά δεινά καί ὑποµονή στούς ἐπερχόµενους πειρασµούς. Συγγράμματα Χωρίς χρονολόγηση ἀναφέρει ὁ Πατριάρχης Φώτιος τόν τίτλο τοῦ ἔργου τοῦ Ἰωάννη καί γράφει καταλέξη: «καί... Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου, ὅς ἐπιγραφήν αὐτοῦ τῷ πονήµατι δίδωσι. Πρός τούς ἀπό τῆς Ἰνδίας προτρέψαντας µοναχούς παρακλητικός Ρ΄ δέ καί οὗτος κεφαλαίοις περαιοῖ αὐτό»6. Τό ἔργο τοῦ Ἰωάννη εἶναι τά «Παραµυθητικά κεφάλαια», ἑκατό στόν ἀριθµό, ἀπάντηση πρός τούς µοναχούς ἀπ' τίς Ἰνδίες καί θεωρεῖται ἀξιόλογο ἀσκητικό ἔργο. Τό διασωθέν ἔργο του, ὑπάρχει ἀπό τό 1782, στή γνωστή συλλογή τῶν ἀσκητικῶν κειµένων, «Φιλοκαλία». Ὁ Μακάριος Νοταρᾶς καί ὁ Νικόδηµος ὁ Ἁγιορείτης, πού ἐπιµελήθηκαν τήν ἔκδοση τοῦ ἔργου, καταχωροῦν στόν Ἰωάννη Καρπάθου καί «Λόγον ἀσκητικόν καί πάνυ παρηγορητικόν πρός τούς ἀπό τῆς Ἰνδίας προτρέψαντας µοναχούς, τῶν Ρ΄ κεφαλαίων τόν ἀριθµόν συναποπληρῶν» (σ.σ. 297-301)7.

 Διδασκαλία 

 Οἱ συµβουλές τοῦ ἁγίου δέν ἀφοροῦν µόνον τούς µοναχούς, ἀλλά καί κάθε πιστό Χριστιανό, πού ἀγωνίζεται σ' αὐτή τή ζωή. Ἡ κάθαρση τοῦ νοῦ καί ἡ ἐγκράτεια τῆς γλώσσας, εἶναι βασικές προυποθέσεις κατά τόν Ἰωάννη, γιά νά εὐαρεστήσει ὁ ἄνθρωπος τό Θεό καί νά γίνει φίλος Αὐτοῦ. «Ἐάν θέλωµεν τῷ ὄντι εὐαρεστῆσαι Θεῷ καί τήν µακαριωτάτην φιλιωθῆναι φιλίαν, γυµνόν τόν νοῦν ἡµῶν τῷ Θεῷ παραστήσωµεν µηδέν ἐπισυρόµενον τοῦ παρόντος αἰῶνος, µή τέχνην, µή νόηµα, µή σόφισµα, µή δικαιολογίαν κἄν πᾶσαν πεπαιδευµένοι ὦµεν τήν τοῦ κόσµου σοφίαν. Ἀποστρέφεται γάρ τό θεῖον τούς µετά οἰηµατικοῦ τρόπου προσερχοµένους αὐτῷ καί τῇ κενοδοξίᾳ σιτιζοµένους καί πεφυσιωµένους»8. Σέ ἄλλο σηµεῖο τονίζει τήν ἐγκράτεια τῆς γλώσσας: «... δεῖ τήν γλῶτταν ἡµῶν νηφόντως φυλάττειν»9. Τονίζει ἐπίσης ὁ Ἰωάννης καί τήν ἀξία τῆς σιωπῆς, σάν ἕνα εἶδος πνευµατικῆς ἄσκησης: «Μή οὖν µικράν νόσον τήν γλωσσαλγίαν νοµίσωµεν. Οἱ γάρ φιλολοίδωροι καί φλύαροι, ἀποκλείουσιν ἑαυτοῖς τήν Βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν». Ὑπενθυµίζει ἔτσι αὐτό πού εἶπε ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος «ἔστω πᾶς ἄνθρωπος ταχύς εἰς τό ἀκοῦσαι καί βραδύς εἰς τό λαλῆσαι»10. 

 Τιμή

 Ἡ µνήµη του καθιερώθηκε νά ἑορτάζεται στίς 25 Αὐγούστου, ὕστερα ἀπ' τήν ὑπ' ἀριθµ., 687/ 1985 Συνοδική Πράξη, µέ ἰδιαίτερη λαµπρότητα στήν Κάρπαθο. Ἀκολουθίες Ἀκολουθία γράφτηκε ἀπό τόν Γεράσιµο Μικραγιαννανίτη µέ πανηγυρικό ἀπ' τόν καθηγητή Ἐµ. Κωνσταντινίδη, µέ τίτλο «Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου ἡµῶν πατρός Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου»11. ■

Ι.ΚΩΤΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ

 Ὑποσημειώσεις 

1. Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου ἡμῶν πατρός Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου, ὑπό Γερασίμου μον. Μικραγιαννανίτου καί πανηγυρικός ὑπό Ἐμ. Ἰ. Κωνσταντινίδου, σ. 27. 

2. Φωτίου, Βιβλιοθήκη 201, ἐν Ρ.G. 103, 673Α. 

3. Καρπαθιακαί Μελέται, A΄ τόμ., σ. 153. 

4. Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου ἡμῶν πατρός Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου, ὅ.π., σ. 28. 

5. Π. Νούτσου, Ἰωάννης ὁ Καρπάθιος, ΙΙυθαγορισμός καί Χριστιανικός ἀσκητισμός, ἐν Καρπαθιακαί Μελέται Β΄τόμ., σ. 43. 

6. Φωτίου, Βιβλιοθήκη 201, ὅ.π., 673 Α. 

7. Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου ἡμῶν πατρός Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου, ὅ.π., σ. 29. 

8. Ἰ. Καρπαθίου, Παραμυθητικά Κεφάλαια, Φιλοκαλία, Κεφ. μθ΄. 

9. Ἰ. Καρπαθίου, ὅ.π., Κεφ. νθ΄. 

10. Ἰακ. 1, 19. 

11. Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου ἡμῶν πατρός Ἰωάννου τοῦ Καρπαθίου, ὅ.π., σ. 3

ΗΟΔΟΣ18