Τη Δευτέρα 4 Μαρτίου 2019 είχαμε την ιδιαίτερη ευλογία και χαρά να επισκεφθεί το εντευκτήριό μας ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Αστέριος Χατζηνικολάου, προϊστάμενος της Αδελφότητος Θεολόγων «Ο Σωτήρ», ο οποίος μας μίλησε με θέμα: «Η δυναμική του ανθρώπου στον Παράδεισο, στην Εκκλησία, στην Αιωνιότητα». Διευκρίνισε εξαρχής ότι ο άνθρωπος βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ανάβαση προς τον Θεό. Σε αντίθεση με την στατική κατάσταση των ζώων, ο άνθρωπος συνεχώς εξελίσσεται, προοδεύει και αναδεικνύεται όταν προχωρεί προς την τελείωσή του. Αυτή η δυναμική συνείχε τον προπτωτικό άνθρωπο στον Παράσεισο, διέπει τον μεταπτωτικό άνθρωπο μέσα στην Εκκλησία και θα χαρακτηρίζει τον αναστημένο άνθρωπο στην Αιωνιότητα.
Η δυναμική του ανθρώπου στον Παράδεισο
Σύμφωνα με το βιβλίο της Γένεσης, ο άνθρωπος πλάστηκε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού. Το κατ’ εικόνα σημαίνει ότι, σε αντίθεση με την υπόλοιπη ορατή δημιουργία, διαθέτει το νοερό και το αυτεξούσιο, έχει ψυχή, είναι λογικός και ελεύθερος, ενώ το καθ’ ομοίωσιν ότι έχει τη δυνατότητα και την τάση να μοιάσει στον Θεό και είναι προικισμένος με χάρη και αγιότητα, που πρέπει όμως να εξελιχθεί και να αυξηθεί. Το κατ’ εικόνα είναι δεδομένο και δεν το χάνει ποτέ, ακόμα κι όταν αμαρτάνει: «Εἰκών εἰμι, τῆς ἀῤῥήτου δόξης σου, εἰ καὶ στίγματα φέρω πταισμάτων» ψάλλουμε στη νεκρώσιμη ακολουθία.
Ο άνθρωπος, λοιπόν, πλάστηκε από τον Θεό φύσει αναμάρτητος και θελήσει αυτεξούσιος, δηλαδή μπορούσε να αμαρτήσει, ωστόσο δεν είχε στη φύση του το να αμαρτάνει, μα στην προαίρεσή του. Η αμαρτία, υπ’ αυτό το πρίσμα, δεν έχει οντολογική, μα ηθική ύπαρξη, υπάρχει μόνο ως κατάσταση, χωρίς να έχει δημιουργηθεί από τον Θεό. Η δε δυναμική με την οποία προικίστηκε ο άνθρωπος είναι να φτάσει από το να μπορεί να μην αμαρτάνει στο να μην μπορεί να αμαρτήσει, όπως ο Θεός. Συνεπώς, δόθηκε η αναμαρτησία στον Παράδεισο ως δωρεά (αφού οι πρωτόπλαστοι δεν είχαν φυσική ροπή προς το κακό), αλλά με προοπτική τελείωσης.
Αυτή η προοπτική εκφράζεται μέσα από τρεις εκφάνσεις της πρόνοιας του Θεού. Πρώτον, η εντολή της νηστείας μέσα στον Παράδεισο τέθηκε ως γύμνασμα, ως αφορμή για αγώνα ώστε να παγιωθεί η αναμαρτησία.
Δεύτερον, ο άνθρωπος είχε στενή επαφή με τον Θεό, διδασκόταν από Αυτόν, δεχόταν αποκαλύψεις, προωθούνταν στο να σκέφτεται, να μιλά (καλούμενος να ονοματίσει τα υπόλοιπα κτιστά όντα). Όλα αυτά φανερώνουν έναν Θεό που φροντίζει για την εξέλιξη και την πρόοδο του πλάσματός του. Τρίτον, ο προπτωτικός άνθρωπος είχε με κάποια δουλειά να ασχοληθεί, έπρεπε κάπως να εργάζεται, όχι βέβαια με τον κόπο που καταβάλλουμε εμείς στην μεταπτωτική κατάσταση. Ο Παράδεισος, λοιπόν, δόθηκε από τον Θεό όχι ως ανάκτορο ανάπαυσης, μα ως σχολείο παιδαγωγίας.
Γιατί όμως ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα να προοδεύει και δεν τον κατέστησε εξαρχής τέλειο; Διότι τότε ο έπαινος για την τελειότητα του πλάσματος θα ανήκε μόνο στον κατασκευαστή, ο οποίος για άλλη μια φορά εκδήλωσε την πανσοφία, τη δικαιοσύνη (με την έννοια ότι είναι δίκαιο να αμείψει το πλάσμα του, όταν αγωνίζεται) τη φιλανθρωπία Του, δωρίζοντας στον άνθρωπο το μεγαλείο του καθ’ ομοίωσιν. Δυστυχώς, ο άνθρωπος δεν αναγνώρισε τη σπουδαιότητα αυτού του μεγαλείου, δε σεβάστηκε τη θεία δωρεά με αποτέλεσμα από καθ’ ομοίωσιν Θεού να καλήξει καθ’ ομοίωσιν των αλόγων ζώων, κατά το ψαλμικό «ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς» (Ψαλμ. μη΄13).
Η δυναμική του ανθρώπου στην Εκκλησία
Το θετικό, βέβαια, είναι ότι ο άνθρωπος επιδέχεται τη σωτηρία μέσω της μετανοίας, ενώ ο διάβολος δεν μπορεί να μετανοήσει, διότι γεννώντας ο ίδιος το κακό διέστρεψε τη φύση του, ενώ ο άνθρωπος έχει το «ελαφρυντικό» ότι παρασύρθηκε. Η καλλιέργεια της μετάνοιας και ο δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία μετά την έξοδο από τον Παράδεισο κατά την μεταπτωτική περίοδο εντοπίζονται στον χώρο της Εκκλησίας, στον οποίο ο άνθρωπος διατηρεί την τάση για βελτίωση, πρόοδο και εξέλιξη. Περνώντας, λοιπόν, στο δεύτερο τμήμα της ομιλίας του, ο π. Αστέριος ανέφερε ότι ο άνθρωπος εισέρχεται στην Εκκλησία με το Βάπτισμα, μετά το οποίο η ροπή προς την αμαρτία παραμένει ως φυσική ευπάθεια, αλλά πλέον δεν είναι ακατανίκητη. Η δυναμική που διαθέτει τώρα ο άνθρωπος είναι να αγωνίζεται ώστε να ξεπεράσει τα λείψανα της αμαρτίας. Βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση και αγώνα «μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως καὶ τῆς ἐπιγνώσεως τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα μηκέτι ὦμεν νήπιοι, κλυδωνιζόμενοι καὶ περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς διδασκαλίας, ἐν τῇ κυβείᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανουργίᾳ πρὸς τὴν μεθοδείαν τῆς πλάνης, ἀληθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ αὐξήσωμεν εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, ὅς ἐστιν ἡ κεφαλή, ὁ Χριστός» (Εφεσ. δ΄13-15). Η τελειότητα αναφέρεται στην αγιότερη ζωή, στη συνεχώς αυξανόμενη γνώση του Θεού. Η στατικότητα στην πνευματική ζωή οδηγεί σε οπισθοχώρηση, όπως επίσης και η κίνηση με μειωμένη ταχύτητα είναι επικίνδυνη.
Επομένως, καλούμαστε συνεχώς να πορευόμαστε σταθερά προς τα μπροστά, γνωρίζοντας ότι η τελειότητα δεν είναι πεπερασμένη. Με τα λόγια του αγίου Γρηγορίου Νύσσης: «επί δε της αρετής ένα παρά του αποστόλου τελειότητος όρον εμάθομεν, το μη έχειν αυτήν όρον». Ο άγιος τονίζει ότι η αρετή δεν έχει τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «οὐχ ὅτι ἤδη ἔλαβον ἢ ἤδη τετελείωμαι, διώκω δὲ εἰ καὶ καταλάβω, ἐφ’ ᾧ καὶ κατελήφθην ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ᾿Ιησοῦ. ἀδελφοί, ἐγὼ ἐμαυτὸν οὔπω λογίζομαι κατειληφέναι· ἓν δέ, τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος κατὰ σκοπὸν διώκω ἐπὶ τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. ὅσοι οὖν τέλειοι, τοῦτο φρονῶμεν·» (Φιλιπ. γ΄ 12-15). Η αρετή δηλαδή δεν τελειώνει ποτέ και αυτή ακριβώς είναι η ομορφιά του πνευματικού αγώνα, το ότι διαρκώς προσφέρεται η χαρά της άφιξης σε υψηλότερα επίπεδα και στόχους. Όσο αγωνίζεται κανείς να γίνει τέλειος, ήδη είναι!
Η δυναμική του ανθρώπου στην Αιωνιότητα
Στη συνέχεια ο π. Αστέριος πέρασε στο τρίτο τμήμα της ομιλίας επισημαίνοντας ότι μετά τον θάνατό μας και τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, μολονότι θα επέλθει η ανάπαυση, η χαρά, η άρρητη δόξα, αυτό δε σημαίνει ότι θα επικρατεί αδράνεια. Τουναντίον, η προοπτική της συνεχούς τελείωσης που διαθέταμε ως άνθρωποι μέσα στον χώρο της Εκκλησίας όσο βρισκόμασταν εν ζωή δεν χάνεται μετά θάνατον, απλώς αναπροσαρμόζεται με βάση τις συνθήκες της αιωνιότητας, για τις οποίες, ακριβώς επειδή δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα, λίγα μπορούμε να αναφέρουμε. Το πλέον βέβαιο είναι ότι δε θα αποτελεί κατάσταση στασιμότητας, μα δράσης και κίνησης: «ἀλλὰ ἔχεις ὀλίγα ὀνόματα ἐν Σάρδεσιν, ἃ οὐκ ἐμόλυναν τὰ ἱμάτια αὐτῶν, καὶ περιπατήσουσι μετ᾿ ἐμοῦ ἐν λευκοῖς» (Απ. γ΄ 4). Η επουράνια Βασιλεία, λοιπόν, συνιστά δημιουργική κίνηση προς τη γνώση και τη θέα του Θεού σε ένα αιώνιο παρόν: «αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας ᾿Ιησοῦν Χριστόν.» (Ιωάν. ιζ΄ 3). Η γνώση αυτή του Θεού δεν είναι θεωρητική, μα εμπειρική: η βίωση της θείας χάριτος, η αίσθηση της αγάπης του Θεού και η συνειδητοποίηση των δωρεών Του. Αυτή δε η χάρη, κατά τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα, είναι «δυναμοποιός προς την των μειζόνων κατάληψιν», δηλαδή μας ενισχύει ώστε να θέτουμε και να επιτυγχάνουμε ολοένα υψηλότερους στόχους, κάτι που δεν παύει να ισχύει στον χώρο της αιωνιότητας.
Κατακλείοντας τον λόγο του, ο π. Αστέριος υπογράμμισε ότι, δυστυχώς, η σύγχρονη κοσμική νοοτροπία παρουσιάζοντας τον άνθρωπο ως ένα όν λίγο εξυπνότερο από τον πίθηκο και όχι ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού πλασμένο, απεμπολώντας τη σωτηριολογική προοπτική της Εκκλησίας και εμφατικά αρνούμενη τη μετά θάνατον ζωή, αποπροσανατολίζει τον άνθρωπο από την αναγνώριση των τριών αυτών επιπέδων δυναμικής που του επιδαψίλευσε ο Θεός από την άπειρη αγάπη και φιλανθρωπία Του. Γι’ αυτό, λοιπόν, ας βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση και, κατά την ευχή του αγαπητού μας ομιλητή, ας δοξολογήσουμε τον Κύριο για την υψηλή προοπτική με την οποία μας προίκισε στον Παράδεισο, στην Εκκλησία και στην Αιωνιότητα και ας αγωνιστούμε σθεναρά να καλλιεργούμε αυτή την προοπτική, σεβόμενοι την τιμητική εντολή που Εκείνος μας έδωσε: να γίνουμε κατά χάριν Θεοί. Γένοιτο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου