O μακαριστός Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών κυρός Διονύσιος Χαραλάμπους, αποτελει πρότυπο επισκόπου και στύλο της μοναχικής αναγεννήσεως στα τέλη του 20ού αιώνος.
Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών κυρός Διονύσιος (1907-1970).
Ο Μακαριστός Διονύσιος Χαραλάμπους γεννήθηκε το 1907 στο Αβτζιλάρ (Κυνηγοί) Αδραμυττίου της Μικράς Ασίας(1). Οι γονείς και δύο αδελφές του κατακρεουργήθηκαν κατά την μικρασιατική καταστροφή. Στην συγκλονισμένη καρδιά του εφήβου, πού κατέφυγε στην Μυτιλήνη, η φιλανθρωπία του Θεού άναψε φλόγα μεγάλη. «Η πατρική του Κυρίου χειρ έφερε το χειμαζόμενον πλοιάριόν μου εις εύδιον λιμένα. Γηραιός, πεπειραμένος και διά πολλών αρετών κεκοσμημένος άγιος Γέρων, χειραγωγήσας με, μοί ήνοιξε την «Πύλην του Ουρανού»(2). Δέκα χρόνια εμόνασε στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας Αγίου Όρους. Όπως γράφει ο ίδιος «...Η πατρική του Κυρίου χειρ έφερε το χειμαζόμενον πλοιάριόν μου εις εύδιον λιμένα. Γηραιός, πεπειραμένος και διά πολλών αρετών κεκοσμημένος άγιος Γέρων, χειραγωγήσας με, μοί ήνοιξε την «Πύλην του Ουρανού».
Γράφει περί του Γέροντος του: «....Και δεν επέμενεν ο εν μακαρία τη λήξει σεβάσμιος Γέρων Ζωσιμάς μόνον εις το να με συνδέση αρρήκτως με το βιβλίον, αλλά και εις την αυτοσυγκέντρωσιν και περισυλλογήν με ήσκει. Εκ πείρας γνωρίζων, ότι διά της περισυλλογής συντελείται εις την ψυχήν σπουδαιοτάτη μόρφωσις, συνίστα αυτήν και εις εμέ. “Ο μεταξοσκώληξ”, έλεγε συχνά, “αν δεν παραμείνη μέσα εις το κουκούλι του, πεταλούδα δεν γίνεται”».
Το 1934 χειροτονήθηκε εκεί διάκονος και το 1935 πρεσβύτερος. Απόφοιτος της Αθωνιάδος και της Θεολογικής σχολής της Χάλκης χειροτονονήθηκε διάκονος τον Αύγουστο του 1934 και πρεσβύτερος στις 21 Ιουλίου του 1935 από τον τότε σχολάρχη Επίσκοπο Μιλήτου Αιμιλιανό. Το 1940 έλαβε το οφφίκιο του αρχιμανδρίτη. Απολυτήριο από την Ιερά Μονή πήρε στις 18 Ιουνίου του 1935.
Στο Μητροπολιτικό του γραφείο λίγο καιρό πριν από την κοίμησή του.
Στα 1940-42 υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας στην Μητρόπολη Μηθύμνης και ανέλαβε την ηγουμενία της Ιεράς Μονής Λειμώνος. Τον Αύγουστο του 1942 τον συνέλαβαν οι Γερμανοί με την κατηγορία ότι περιέθαλπε Βρετανούς στρατιώτες, τον βασάνισαν και τον κατεδίκασαν σε δεκαετή ειρκτή.
Πέρα από το γενικότερο ποιμαντικό και συγγραφικό του έργο, ο μακαριστός επίσκοπος εργάσθηκε και για την αναβίωση και οργάνωση του μοναχισμού στα Μετέωρα.
Μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στην Θεσσαλονίκη. Εκεί τελούσε συχνά την θεία Λειτουργία, κήρυττε, εξομολογούσε και ενίσχυε τους κρατουμένους. Κινητοποιώντας, ακόμη, όλη την φιλάνθρωπη Θεσσαλονίκη, έσωσε από τον εκ πείνης θάνατο πολλούς(3).
Απέκρουσε την χάρη πού του δόθηκε(4). Ζητώντας να συγκακοπαθήσει με το ποίμνιο, βρέθηκε για τρία χρόνια στα γερμανικά στρατόπεδα Στόουν και Μπερνάου, όπου υπέστη φρικτά βασανιστήρια(5). Έφθασε «πλειστάκις παραπλησίον του θανάτου»(6).
Με την απελευθέρωση εργάσθηκε για την συγκέντρωση και την επιστροφή των Ελλήνων κρατουμένων στην Ελλάδα. Στην συνέχεια διακόνησε ακαταπόνητα στην Μυτιλήνη, στην Ναύπακτο και στο Καρπενήσι, και οργάνωσε στην Κύπρο την Ιερατική Σχολή «Απόστολος Βαρνάβας». Το 1951 εξελέγη Μητροπολίτης Λήμνου.
Θαυμάσια μαρτυρία για τον καθημερινό τρόπο ζωής του κατά την οκταετία της ποιμαντορίας του εκεί δίδει ο πολιός Αρχιμανδρίτης π. Ηλίας Μαστρογιαννόπουλος:
«Η προσευχή στην Λήμνο επλησίαζε το «αδιαλείπτως» και το «εν παντί» […]
Το σπίτι εκείνο ήταν πραγματικά μια Επισκοπή με την παλαιοχριστιανική έννοια, ήταν ένα μάτι και μια καρδιά πού επισκοπούσε μέρα-νύχτα με ασταμάτητη αγάπη και εγρήγορση τους πάντας και τα πάντα. Δεν ήταν «Μητροπολιτικό μέγαρο» […] Καλλίτερα θα μπορούσε να ονομασθή Κοινόβιο. «Μοναστήρι», σαν τόπος ασκήσεως και προσευχής, «Αδελφότης», σαν τόπος αγάπης και αδελφοσύνης, «Φροντιστήριο», σαν τόπος ποιμαντικής και ιεραποστολικής εκπαιδεύσεως. […] Στις υψηλές θεωρίες κοινωνιολόγων και φιλοσόφων του αιώνος, η Λήμνος απαντούσε εμπράγματα με την σιωπηλή της επανάσταση, […] ότι και στις μέρες μας μπορεί να περπατήσει ο Ιησούς ανάμεσα μας»(7).
«Σώμα και αίμα Κυρίου εις ζωήν αιώνιον» από τον μακαριστό Μητροπολίτη Κερκυρας κυρό Πολύκαρπο
Το 1959 μετατέθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Τρίκκης και Σταγών, η οποία στα χρόνια του έζησε την κορύφωση της πνευματικής ανθήσεως.
Η καταδαπάνηση σωματικών και πνευματικών δυνάμεων υπήρξε γι΄ αυτόν «ηφαιστειακή». «Σε όλες τις εκδηλώσεις του ήταν μια ύπαρξη αφημένη, μετέωρη στην άβυσσο του Θεού, μια ύπαρξη εν κινδύνω»(8). Το τέλος ήλθε στις αρχές του 1970, μετά από μακρά και επώδυνη ασθένεια, καρκινο του ηπατος, κατά την οποία έδειξε πώς συμπεριφέρεται «ο πιστός στον πόνο και στον θάνατο»(9). «Εκείνη η ολίγο πονεμένη σάρκα, τυλιγμένη εις τον μοναχικόν εντάφιον σάκκον, ασήμαντος, αμελητέα»(10) έκρύβη ως κόκκος σίτου στο βάθος της γης, στην Ιερά Μονή Βυτουμά.
Αξίζει να αναφερθεί πως όλο το διάστημα που ο μακαριστός μητροπολίτης διακόνησε στην Ιερά μητρόπολη Τρικκης και Σταγων προσέλκυσε κοντά του αξιόλογες εκκλησιαστικές μορφές τόσο κληρικών όσο και λαικών οι οποίοι υπηρέτησαν πιστά κοντά του. Ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Βαρλαάμ Καλλίνικος μετέπειτα Μητροπολίτης Πειραιώς μαζί με την συνοδεία του το μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο και τον πρωην μητροπολίτη Καλαβρύτων Αμβρόσιο. Ο π. Παντελεήμων Καθρεπτίδης μετέπειτα Μητροπολίτης Κορωνίας, ο π. Αγαθόνικος Φατούρος μετέπειτα Μητροπολίτης Κίτρους όπως και πολλοί άλλοι κληρικοί καθώς και έγγαμοι θεολόγοι.
Πέρα από το γενικότερο ποιμαντικό και συγγραφικό του έργο,(11) ο μακαριστός επίσκοπος, σε εποχή επιφυλάξεως και άγνοιας γύρω από τον μοναχισμό, εργάσθηκε για την αναβίωση και οργάνωσή του στα Μετέωρα.(12) Στο πλαίσιο αυτής της μοναστικής αναγεννήσεως εκεί «ο μηδέποτε λησμονήσας την μοναχικήν του ιδιότητα» επέλεξε και κατέταξε τα πατερικά κείμενα πού συνθέτουν το Ανθολόγιο «Ανατολικός Όρθόδοξος Μοναχισμός» (1969).
Την επανέκδοση του ανθολογίου αυτού με προσθήκη δικής της μεταφράσεως και ευρύτατων σχολιασμών επάνω στα μοναχικά θέματα πού προκύπτουν από τα πατερικά κείμενα, επιχειρεί με τον ίδιο στόχο η Οσιολογιωτάτη Καθηγουμένη της γυναικείας Ιεράς Μονής Παντοκράτορος Σωτήρος Χρίστου Γερόντισσα Ευφημία, πνευματικόν τέκνον του μακαριστού Μητροπολίτου Κερκύρας κυρού Πολυκάρπου, και η συνοδεία της, πού βρίσκεται στο χωριό Άγιος Αθανάσιος Κερκύρας.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΡΤΥΡΕΣ
22 Αυγούστου 1942.
Πετιεμαι απ' το κρεβατι τρομαγμενος. Ριχνω οπως-οπως το ρασο στους ωμους. Περνω σκυφτος τα
ξυλινα χαγιατια. του μοναστηριου. Αισθανομαι ασχημα τον εαυτο μου. Η ψυχη μου ειναι σαν να
κρυωνη. Ως κι αυτος ο γλυκος ηχος του σημαντρου, παραξενος φτανει στ' αυτια μου. Μηχανικα,
μπαινω στην εκκλησια.
Κι εδω ολα ειναι θλιμμενα. Και των αγιων οι ασκητικες μορφες και τα σβησμενα κερια. Ενας-ενας οι μοναχοι, μπαινουν κι αυτοι, και μου ειναι σαν ξενοι, σαν να μην τους εχω γνωρισει ποτε μου.
Στεκομαι ακουμπισμενος στο στασιδι. Σκεψεις αλλοκοτες στριφογυριζουν στο μυαλό μου. Δεν με
χωραει ο τοπος. Κατι μου σφιγγει την καρδια. Θαθελα να φυγω, να περπατησω, να πεταξω το βαρος που μου πλακωνει την ψυχη. Αλλα κατι ανωτερο απο μενα με κρατει καρφωμενο στον τοπο μου.
Δεκα η ωρα. Καθομαι στο γραφειο και ασχολουμαι με υποθεσεις του Μοναστηριου. Χτυπα το τηλεφωνο. Καμπανα που αναγγελλει πυρκαϊά ειναι; Ετσι χτυπα κι αυτό τώρα. Παιρνω το ακουστικο.
Εμπρος... «Εδω, ο αστυνομος Καλλονης».
Τι ηθελα και τοπιανα;
—Κατ' εντολην της Γερμανικης Αστυνομιας, να κατεβητε μετα του υφηγουμενου αμεσως κατω!
Δεν χρειαζονται περισσοτερα. Καταλαβαινω. Η φυλακη, τα δεσμα, τα βασανιστηρια. Και το
ιεραποστολικο μου εργο; Το αγαπημενο μου το μοναστηρακι; Οι προσπαθειες, τα σχεδια; Ναι, αλλα βρισκομαι στο βουνο. Εχω τοσους εμπιστους. Ενα βημα, και κρυβομαι μεσα στις σπηλιες.
Κι οι Γερμανοι;
Τοτε θαρθουν αυτοι, θα χτυπησουν, θα υβρισουν, θα βασανισουν τους αδελφους. Μπορει να
καψουν και το Μοναστηρι. Τι θα τους σταματηση; Λοιπον;.........
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) βλ. περισσότερα βιογραφικά στοιχεία: Πρωτοπρ. Πολυκάρπου Γ. Τύμπα, Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος (Μια λαμπρά ενδεκαετία), Αθήναι 1988.
(2) βλ. Μοναχισμός και Σύγχρονος κόσμος, Αθήναι 1963, σελ.11-12.
(3) Δράση αξιοθαύμαστη για την οποία ο ίδιος τίποτε δεν αναφέρει στο βιβλίο του Μάρτυρες, βλ. σελ. 76-86, 92, 96, 112. βλ. επίσης ανάτυπο περιοδ. Ανάπλασις, Ο Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος – ένας Άγιος Ιεράρχης, Αθήναι 1971, σελ. 53.
(4) Βλ. Μάρτυρες, έκδ. Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά Καλαμπάκας, σελ. 12-13 και 100.
(5) Στα τέλη του, ο ιατρός πού τον νοσήλευε είδε κατάπληκτος στο σώμα του μία τεράστια ουλή από καυτό σίδερο (βλ. ανάτυπο Ο Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος, ό.π., σελ. 31, Κ. Κούρκουλα, Ο Τρίκκης Διονύσιος, ο γνήσιος και κρατερός αγωνιστής).
(6) Μητροπ. Τρίκκης Διονυσίου, Ιεροί Παλμοί, Αθήνα 1962, σελ. 147.
(7) Αρχιμ. Ηλία Μαστρογιαννοπούλου, «Λήμνος, ένα νησί…», στο παραπάνω ανάτυπο του περιοδ. ανάπλασις, σελ. 36-43.
(8) Βλ. Ιγν. Σακαλή, «Το χρονικό μιας συγγραφικής προσπάθειας», στο ίδιο ανάτυπο, σελ. 104.
(9) Τίτλος έργου του, βλ. σημ. 10.
(10) Ιγν. Σακαλή, ό.π., σελ. 103.
(11) Από το πλήθος των συγγραφών του ξεχωρίζουν: Η ιερωσύνη κατά τον Χρυσόστομον, 21957, Πατρικαί νουθεσίαι Α΄ Β΄ Γ΄ Δ΄, 1958-1968, Πιστοί άχρι θανάτου, 1959 (Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών), Ο πιστός στον πόνο και στο θάνατο, 21960, Μάρτυρες, 62004, Ο πιστός οικονόμος, 31961, Πατερικόν Κυριακοδρόμιον, 1968, Ανατολικός Όρθόδοξος Μοναχισμός, 11969, 22003.
(12) Οι βασικότεροι συνεργάτες και υποτακτικοί του στήριξαν, επίσης, τον μοναχισμό στους τόπους της διακονίας τους και ίδρυσαν ή επάνδρωσαν αργότερα μοναστήρια στάα Μετέωρα, Άγιον Όρος, Ορμύλια και Κέρκυρα.
(13) Ανατολικός Όρθόδοξος Μοναχισμός, Πρόλογος του ανθολόγου, έκδ. Ιεράς Μονής Παντοκράτορος Κέρκυρας, τ. Α΄, 22003, σελ. 14,16.
https://www.pemptousia.gr/2013/03/o-mitropolitis-trikkis-ke-stagon-dio/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου