Πως Καθιερωθηκε η Εορτὴ τῆς Κοιμήσεως της Θεοτοκου

 Ὑπάρχουν τρεῖς σχετικὲς ἀπόκρυφες διηγήσεις  σχετικὰ μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου.Ο Ιωαννης Δαμασκηνος στηριχθηκε πανω στην αποκρυφη ιστορια του Ευθυμιου και την χρησιμοποιησε στο εργο του .

-Ἡ πρώτη φέρει τὸν τίτλο «De transitu beatae Mariae virginis» (περὶ μεταστάσεως τῆς μακαρίας Παρθένου Μαρίας), χρονολογεῖται περὶ τὸν 5ο αἰ. καὶ εἶναι λατινικὴ μετάφραση παλαιοτέρου ἀπολεσθέντος ἑλληνικοῦ πρωτοτύπου(94). 

-Περὶ τὸν 6ο αἰ. χρονολογεῖται ἡ λατινικὴ μετάφραση ἑνὸς ἄλλου περὶ τὴν Κοίμηση ἀπόκρυφου κειμένου ὑπὸ τὸν τίτλο «Joannis liber de Dormitione Mariae» (βίβλος Ἰωάννου περὶ τῆς κοιμήσεως τῆς Μαρίας)(95). Μετὰ τὴν ἔκδοση τοῦ συριακοῦ πρωτοτύπου τοῦ ἐν λόγῳ ἀποκρύφου ὑπὸ τοῦ W.Wright(96) ἔγινε ἀντιληπτὸ ὅτι, ἡ λατινικὴ μετάφραση τοῦ «Transitus» ἀποτελεῖ ἐλεύθερη ἀπόδοση τοῦ συριακοῦ «Joannis liber…». 

-Ἡ τρίτη ἀπόκρυφη διήγηση ἔχει ἐπονομαστεῖ ὡς «Εὐθυμιακὴ ἱστορία» καὶ διασώθηκε στὸ Β΄Λόγο τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ στὴν Κοίμηση(97). 

Ἡ διήγηση αὐτὴ ἔχει, μὲν, δανειστεῖ στοιχεῖα ἐκ τῆς «Transitus», περιέχει ὅμως καὶ ἄλλα ἐξαιρετικῶς ἄτοπα καὶ ἐλεγχόμενα (ὅπως τὸ αἴτημα τῆς Πουλχερίας- 5ος αἰ.- περὶ μεταφορᾶς στὴν Κωνσταντινούπολη τοῦ λειψάνου τῆς Θεοτόκου!), τὰ ὁποῖα τὴν καθιστοῦν «διπλὰ ἀπόκρυφη»(98). Ἡ ἐπιβίωση τῆς «Εὐθυμιακῆς ἱστορίας» ἕως τῆς ἐποχῆς τοῦ Δαμασκηνοῦ ἐπιβεβαιώνει τὴν ἐπισήμανση ὅτι, ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου εἶχε μεγάλη σημασία γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἐπεξεργασία της σὲ διάφορες ἀπόκρυφες παραδόσεις.

    Πολλες μαρτυριες του 5ου αιωνα και μεταγενεστερα   υπαρχουν για τον ταφο της Θεοτοκου οτι υπηρχε στα Ιεροσολυμα.

    Οἱ παραδόσεις αὐτές, ὅμως, δὲν σχετίζονται μὲ τὴ διαδικασία ἐμφανίσεως τῆς ἑορτῆς(99). Τὸ ἐνδιαφέρον τῆς μελέτης περὶ τοῦ θέματος τῆς ἐμφανίσεως πρέπει νὰ ἐπικεντρωθεῖ στὴν παράδοση περὶ τοῦ τόπου Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, ἐφόσον εἶναι εὔλογο οἱ τοποθεσίες αὐτὲς νὰ ἀπετέλεσαν τὸ λίκνο ἐμφανίσεως τῆς ἑορτῆς(100). Ἡ παράδοση περὶ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν οἰκία της στὰ Ἱεροσόλυμα(101) καὶ ταφῆς της στὴν ἴδια πόλη ἀναφαίνεται περὶ τὸν 5ο αἰ.(102) καὶ ἐνισχύεται ἀπὸ μαρτυρίες Ὁδοιπορικῶν τοῦ 6ου αἰ.(103). Ὁ Σοφρώνιος Ἱεροσολύμων (7ος αἰ.) μνημονεύει τὴν ὕπαρξη τάφου τῆς Θεοτόκου στὰ Ἱεροσόλυμα, ὅπου καὶ τιμᾶ τὴ Θεοτόκο(104). Ἡ παράδοση τῆς «Dormitio hierosolymitana» (Κοιμήσεως στὰ Ἱεροσόλυμα), ὅπως ἀναφέρεται στὸ «Breviarius de Hierosolyma» τοῦ 6ου αἰ.(105), φαίνεται νὰ κατέχει τὴν αἴγλη τῆς ἱστορικότητας(106), πρὸς αὐτὴ δὲ προσανατολίζονται σημαντικὲς ἔρευνες περὶ τοῦ τάφου τῆς Θεοτόκου(107).

      Η γνωμη οτι η Θεοτοκος εταφη στην Εφεσο δεν εχει ισχυρες ιστορικες μαρτυριες.

Ὁλιγότερα ἐρείσματα ἀληθείας ἔχει ἡ παράδοση περὶ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν Ἔφεσο καὶ, μάλιστα στὴν οἰκία ποὺ εἶχε οἰκοδομήσει ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης(108), μὲ δεδομένο μάλιστα ὅτι ὁ εὐαγγελιστὴς μετακινήθηκε στὴν Ἔφεσο κατὰ τὸ δεύτερο ἥμισυ τοῦ 1ου αἰ., σὲ χρονικὴ περίοδο ποὺ ἀποδυναμώνει τὴν περίπτωση μετακινήσεως καὶ τῆς Θεοτόκου στὴν Ἔφεσο. Σύμφωνα μὲ τὴ θεωρία αὐτὴ ποὺ συνεκίνησε κυρίως ὅσους διατείνονταν ὅτι ἡ Παναγία δὲν ἐτάφη στὴ Γεθσημανή(109), ὁ τάφος τῆς Θεοτόκου εὑρίσκεται στὴν περιοχὴ τῆς Ἐφέσου «Παναγία- Καπούλη» (πόρτες τῆς Παναγίας)(110). Ἄν καὶ ἡ παράδοση περὶ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὴν Ἔφεσο συντηρήθηκε ἀπὸ τὴν ἀπόκρυφη γραμματεία, ἀλλὰ κυρίως ἀπὸ τὸ γεγονὸς συγκλίσεως τῆς Γ΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου στὸ ναὸ τῆς «ἁγίας Μαρίας» στὴν Ἔφεσο(111), ἡ πόλη ὅμως τῶν Ἱεροσολύμων κατέχει τὶς μεγαλύτερες περγαμηνὲς ὥστε νὰ θεωρεῖται ὡς τὸ λίκνο ἐμφανίσεως τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως.

      Η εορτη της κοιμησεως της Θεοτοκου καθιερωθηκε επισημα, με αυτοκρατορικο διαταγμα  απο τον αυτοκρατορα Μαυρικιο περι το 582. Προηγουμενως ο αυτοκρατορας Μαρκιανος  εκτισε  ναο στην μνημη της Παναγιας στην Γεθσημανη περι το 457. 

Ἡ προετοιμασία ἐμφανίσεως τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως στὰ Ἱεροσόλυμα ἔγινε μὲ μία ἑορτὴ γύρω ἀπὸ τὸ λεγόμενο «Κάθισμα» τῆς Θεοτόκου. Πρόκειται περὶ μιᾶς τοποθεσίας τρία μίλα ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα, καθ᾿ὁδὸν πρὸς τὴ Βηθλεέμ(112), ἡ ὁποία συνδέεται μὲ ἀπόκρυφη παράδοση τοῦ Πρωτευαγγελίου τοῦ Ἰακώβου σχετικά μὲ τὴ Θεοτόκο(113)    ( σύμφωνα μὲ τὴ διήγηση αὐτή, ἡ Θεοτόκος, καθ᾿ὁδὸν πρὸς τὴ Βηθλεὲμ καὶ λίγο πρὶν ἀπὸ τὴ Γέννηση τοῦ Κυρίου, ἐζήτησε ἀπὸ τὸν Ἰωσὴφ νὰ κατέλθει ἐκ τῆς ὄνου στὸ συγκεκριμένο σημεῖο γιὰ νὰ ξεκουραστεῖ.) Ο Κύριλλος ὁ Σκυθοπολίτης ἀναφέρει ὅτι, κατὰ τὸν 5ο αἰ. στὸ «Κάθισμα» αὐτὸ ἀνοικοδομήθηκε ναὸς πρὸς τιμὴ τῆς Θεοτόκου(114), ὁ δὲ Θεόδωρος Πέτρας (βιογράφος τοῦ Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου) μαρτυρεῖ περὶ «μνήμης τῆς Θεοτόκου», ἡ ὁποία ἐτελεῖτο «ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ» γύρω ἀπὸ τὸ συγκεκριμένο ναό(115). Ὁ A.Baumstark ὑπῆρξε ὁ πρῶτος ποὺ ὑποστήριξε ὅτι ἡ συγκεκριμένη ἑορτὴ ἐτελεῖτο στὶς 13-15 Αὐγούστου, ἄν καὶ τὸ ἑορτολογικό της περιεχόμενο δὲν σχετιζόταν μὲ τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, ἀλλὰ μὲ τὰ ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ(116).

Οἱ ἑορτολογικὲς ἐξελίξεις ἐμφανίζονται καταιγιστικὲς ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 5ου αἰ., ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Μαρκιανὸς (450-457) ἔκτισε ναὸ πρὸς τιμὴ τῆς Θεοτόκου στὴ Γεθσημανή(117). Τρία ἔτη μετὰ ἀπὸ τὸ θάνατο τοῦ αὐτοκράτορα, τὸ 460, ἐμφανίζεται γιὰ πρώτη φορὰ ἑορτασμὸς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στὶς 15 Αὐγούστου καὶ στὸ συγκεκριμένο ναὸ(118) καὶ ἐκτοπίζεται ἡ παλαιὰ θεομητορικὴ ἑορτὴ τοῦ «Καθίσματος»(119). Στὸ σημεῖο αὐτὸ πολύτιμη ἐμφανίζεται ἡ μαρτυρία τοῦ «Γεωργιανοῦ Κανοναρίου», ἑνὸς κειμένου τὸ ὁποῖο καταγράφει τὴν ἱεροσολυμιτικὴ Λατρεία μεταξὺ τοῦ 450 καὶ τοῦ 750(120), καὶ σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο στὶς 15 Αὐγούστου «τιμᾶται ἡ μνήμη τῆς Θεοτόκου στὴ Γεθσημανὴ στὸ ναὸ τοῦ αὐτοκράτορα Μαρκιανοῦ («Μαυρικίου» κατὰ γεωργιανὴ παραλλαγὴ(121))»(122). Ἡ ἐξέλιξη εἶναι προφανὴς: ἡ παλαιὰ θεομητορικὴ ἑορτὴ τοῦ «Καθίσματος» τῆς Θεοτόκου ἐκτοπίστηκε καὶ τὴ θέση της κατέλαβε στὶς 15 Αὐγούστου ἡ ἑορτὴ τῆς Κοιμήσεως, ἑνὸς γεγονότος δηλαδὴ καὶ γνωστοῦ καὶ τιμώμενου στὴν Ἐκκλησία τῶν πρώτων αἰώνων, ἄν καὶ δὲν εἶχε ὑπάρξει ἕως τότε συγκεκριμένος ἡμερολογιακὸς καθορισμὸς τοῦ ἑορτασμοῦ.

Ἡ ἐπισημοποίηση τοῦ ἑορτασμοῦ κατὰ τὶς 15 Αὐγούστου στὰ Ἱεροσόλυμα ἐπισυμβαίνει περὶ τὸν 6ο αἰ., διὰ διατάγματος τοῦ αὐτοκράτορα Μαυρίκιου (582-602)(123), τὸ ὁποῖο περιέβαλε μὲ νομικὴ ἰσχὺ μία μακραίωνη θεομητορικὴ παράδοση. Ὁ Μαυρίκιος υἱοθέτησε ἐπισήμως καὶ καθολικῶς τὴν ἱεροσολυμιτικὴ ἡμερομηνία περὶ τῆς «Μνήμης τῆς Θεοτόκου», συνειδητοποιώντας προφανῶς τὴν καθολικὴ εὐλάβεια πρὸς τὸ μνῆμα τῆς Θεοτόκου στὴ Γεθσημανὴ καὶ ὑπὸ τὴν αὔξουσα ἀκτινοβολία τοῦ ἐν λόγῳ προσκυνήματος, ὅπου συνέρρεε πλῆθος προσκυνητῶν. Ὅπως τονίζει τὸν 7ο αἰ. ὁ Ἰωάννης Θεσσαλονίκης, «ὑπῆρχαν κάποιοι τόποι, οἱ ὁποῖοι δὲν ἑόρταζαν ἀκόμα τὴν ἐτήσια μνήμη τῆς Κοιμήσεως», μεταξὺ δὲ αὐτῶν ὁ Ἰωάννης συγκαταλέγει καὶ τὴ Θεσσαλονίκη(124).

Η Κοιμηση της Θεοτοκου εορταζονταν επι 3 ημερες ,με τρεις αγρυπνιες στα χρονια του βυζαντιου.

Ἐνδιαφέρουσες εἶναι οἱ μαρτυρίες περὶ τοῦ τρόπου τοῦ ἑορτασμοῦ. Ὁ Ἰ.Δαμασκηνὸς ἀναφέρεται σὲ «παννύχεις στάσεις»(125), ὑποδηλώνοντας προφανῶς τὴν τέλεση ὁλονύκτιου ἑορτασμοῦ ἐπὶ τῇ ἑορτῇ τῆς Κοιμήσεως. Στὸν τύπο αὐτὸ τῆς ἀκολουθίας ἀναφέρεται ἀναλυτικότερα ὁ Γερμανὸς Α΄Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος μαρτυρεῖ περὶ τριῶν παννυχίδων ποὺ προηγοῦντο τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως(126). Ἡ πληροφορία αὐτὴ τοῦ Γερμανοῦ ἀποκαλύπτει ὅτι ὑφίστατο τριήμερος ἑορτασμός. Ἐφόσον ἡ συγκεκριμένη τελετουργικὴ πρακτικὴ ἴσχυε γιὰ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, θὰ πρέπει νὰ τὴ θεωρήσουμε ὡς διαδεδομένη καὶ σὲ ἄλλες περιοχὲς τῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ τριήμερος ἑορτασμὸς ὑποδηλώνει τὴν τελετουργικὴ λαμπρότητα τῆς ἑορτῆς καὶ πιστοποιεῖ τὴ διάδοση καὶ ἑδραίωσή της στὴν ἑορτολογικὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας.

https://theomitoriko.wordpress.com/%ce%bf%ce%b9-%ce%b8%ce%b5%ce%bf%ce%bc%ce%b7%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%ba%ce%b5%cf%83-%ce%b5%ce%bf%cf%81%cf%84%ce%b5%cf%83/