ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ (1645 – 1898)

  1. Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1645-1821 

 1.1. Η ιεραρχία 

 Οι Οθωμανικές δυνάμεις αποκατέστησαν την ιεραρχία της κρητικής Εκκλησίας σε συνδυασμό με την ανασύσταση της Μητρόπολης Κρήτης και των επισκοπών της, μόλις έθεσαν υπό την κατοχή τους το νησί. Ο στόχος του σουλτάνου ήταν να επηρεάσει την ψυχολογία των Κρητικών, οι οποίοι θα μπορούν να έχουν Ορθόδοξους ιεράρχες για πρώτη φορά μετά από σχεδόν πέντε αιώνες βενετικής κατοχής212. Ο πρώτος Μητροπολίτης Κρήτης χειροτονήθηκε το 1647 και ήταν ο Νεόφυτος Πατελλάρος, μοναχός της μονής Αρκαδίου και συγγενής του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθανασίου Γ΄ του Πατελλάρου213. Ο νέος Μητροπολίτης εισηγήθηκε στον στρατηγό των τουρκικών δυνάμεων Χουσεΐν την επανίδρυση των επισκοπών 1653/54. Αρχικά η διοίκηση των επισκοπών θα ήταν επιτροπική μέχρι να βρεθούν οι κατάλληλοι κληρικοί για να τις επανδρώσουν. Η αρχαιότερη αναφορά για την  ύπαρξη ορθόδοξων επισκοπών στην Τουρκοκρατούμενη Κρήτη βρίσκεται σύμφωνα με τον Θ. Δετοράκη «σε χειρόγραφο του 1659»214. Συγκεκριμένα υπήρχαν 12 επισκοπές στην Κρήτη, οι οποίες διατηρούσαν τα αρχαία ονόματά τους και ήταν: η Γορτύνης , η Κνωσού , η Αρκαδίας, η Χερρονήσου, η Αυλοποτάμου, η Αγρίου, η Λάμπης, η Κυδωνίας, η Ιεράς, η Πέτρας , Σητείας και η Κισάμου215. Ο αριθμός τον επισκοπών δεν ήταν σταθερός κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ήταν μεταξύ 10-12. Το 1820 υπήρχε τιτουλάριος επίσκοπος, δηλαδή βοηθός του μητροπολίτη , όπου ανέβαζε τον αριθμό των επισκόπων μαζί με τον μητροπολίτη στους δεκατρείς216. Ο τίτλος του Μητροπολίτη Κρήτης από το 1700 ήταν «Κρήτης και πάσης Ευρώπης»217. 

Η επισκοπική περιφέρεια του Μητροπολίτη ήταν η αρχαία  επισκοπή Γορτύνης και η επαρχία Σφακίων. Μέχρι το 1779 η επαρχία Σφακίων ήταν αποίμαντη διότι ο τόπος ήταν τραχύς και μεγάλη η απόσταση από την έδρα του Μητροπολίτη. Ωστόσο τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ο μητροπολίτης Κρήτης Ζαχαρίας ορίζει ως υπεύθυνο για την διαποίμανση της επαρχίας τον επίσκοπο Αυλοποτάμου Παρθένιο, ο οποίος είχε τον τίτλο «Αυλοποτάμου και Εξάρχου Σφακίων»218.

-65-