ΤΙ ΝΟΗΜΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΚΟΛΛΥΒΑ ?

H λέξη «κόλλυβα» προέρχεται ἀπὸ τὸν 
ὅρο «κόλλυβος», ποὺ σήμαινε
τὸν κόκκο τοῦ σιταριοῦ ποὺ τὸν χρησι-
μοποιοῦσαν ὡς μέτρο γιὰ τὸν προσδι-
ορισμὸ τοῦ βάρους τοῦ χρυσοῦ. Ἀπὸ
αὐτὴ τὴν ἀρχικὴ σημασία τῆς λέξεως
προῆλθαν τὰ «κόλλυβα», ποὺ σήμαι-
ναν τὸ βρασμένο σιτάρι. Πῶς ὅμως τὰ
κόλλυβα συνδέθηκαν μὲ τὰ Μνημόσυ-
να ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων;
Στὴν πρώτη Ἐκκλησία γιὰ τὴν ἀνά-
παυση τῶν ψυχῶν τῶν κεκοιμημένων
πρόσφεραν δεῖπνα ὁλόκληρα, τὰ λεγό-
μενα «νεκρικὰ δεῖπνα», ὡς ἐλεημοσύ-
νη. Σταδιακὰ τὰ δεῖπνα αὐτὰ περιορί-
στηκαν, καὶ στὴ θέση τους πρόσφεραν
μόνο ψωμί, κρασί, ἐλιές, τυρὶ ἢ ρύζι.
Ἀπὸ τὸν 4ο αἰώνα καὶ μετὰ ὅμως ἐπι-
κράτησε ἡ προσφορὰ κολλύβων. Διό-
τι τὰ κόλλυβα κρύβουν μεγάλο συμβο-
λισμό.
Ὁ συμβολισμὸς αὐτὸς ἔχει τὴν ἀφετη-
ρία του στὸν παραβολικὸ λόγο τοῦ Κυ-
ρίου γιὰ τὸν κόκκο τοῦ σίτου. Τὴν Κυ-
ριακὴ τῶν Βαΐων, λίγο μετὰ τὴ θριαμ-
βευτική Του εἴσοδο στὰ Ἱεροσόλυμα, μὲ
ἀφορμὴ τὸ αἴτημα τῶν πρώτων Ἑλλή-
νων νὰ Τὸν συναντήσουν, εἶπε μεταξὺ
τῶν ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἐὰν μὴ ὁ κόκ-
κος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀπο-
θάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀπο-
θάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει» (Ἰω. ιβ΄
24). Δηλαδή, ἂν ὁ μικρὸς σπόρος τοῦ
σιταριοῦ δὲν πέσει στὴ γῆ καὶ δὲν πε-
θάνει, σαπίζοντας μέσα στὸ χῶμα, μέ-
νει ἕνας μονάχος σπόρος· δὲν πολλα-
πλασιάζεται. Ἂν ὅμως σπαρεῖ στὴ γῆ
καὶ ταφεῖ, βγάζει πολὺ καρπό.
Τί νόημα ὅμως ἔχουν τὰ λόγια αὐτά;
Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μὲ τὴν εἰκόνα τῆς
ταφῆς καὶ καρποφορίας τοῦ κόκκου τοῦ
σίτου ὑποδήλωνε τὸν δικό Του θάνατο
καὶ τὴν Ἀνάστασή Του. Προανήγγειλε
ὅτι ναὶ μὲν θὰ πεθάνει καὶ θὰ ταφεῖ στὴ
γῆ· δὲν θὰ μείνει ὅμως γιὰ πάντα στὸν
τάφο, θὰ ἀναστηθεῖ. Κι ἔτσι θὰ γίνει,
ὅπως λέει ἡ Γραφή, «πρωτότοκος ἐκ
τῶν νεκρῶν», ἡ «ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμη-
μένων». Διότι θὰ ἀναστηθεῖ καὶ θὰ ἀνα-
στήσει καὶ ὅλους τοὺς νεκροὺς κατὰ τὴ
Δευτέρα Του Παρουσία. Πρὶν δὲ ἀπὸ
τὴ Δευτέρα Παρουσία θὰ ἀνασταίνει τὶς
ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων προσφέροντάς
τους τὴ σωτηρία ἀπὸ τὴ σκλαβιὰ τῆς
ἁμαρτίας.
Στὴν εἰκόνα τοῦ κόκκου τοῦ σίτου
ποὺ συμβολίζει τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χρι-
στοῦ ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπων
ἀναφέρθηκε ἀργότερα καὶ ὁ ἀπόστο-
λος Παῦλος (Α΄ Κορ. ιε΄ 35-44, 53).
Γράφει: Ρωτοῦν πολλοί, πῶς θὰ ἀνα-
στηθοῦν οἱ νεκροί; Καὶ μὲ ποιὸ σῶμα
θὰ ἐπανέλθουν στὴ ζωή; Κι ἀπαντάει:
Ἀνόητε ἄνθρωπε! Ἐσὺ αὐτὸ ποὺ σπέρ-
νεις στὴ γῆ, δὲν ἀποκτάει ζωή, ἂν δὲν
πεθάνει πρῶτα σαπίζοντας μέσα στὸ
χῶμα; Κι αὐτὸ ποὺ σπέρνεις δὲν εἶναι
φυτὸ ὁλόκληρο, ἀλλὰ κόκκος σιταριοῦ
ἢ κάποιου ἄλλου εἴδους φυτοῦ; Ἔτσι
λοιπὸν γίνεται καὶ ἡ ἀνάσταση τῶν νε-
κρῶν. Σπέρνεται τὸ σῶμα στὸν τάφο
σὲ κατάσταση φθορᾶς. Θὰ ἀναστηθεῖ
σὲ κατάσταση ἀφθαρσίας.
Θαυμάσια εἰκόνα! Τί πιὸ ἀποκρου-
στικὸ ὑπάρχει ἀπὸ ἕνα νεκρὸ σῶμα
ποὺ ἀρχίζει νὰ διαλύεται; Δὲν ἔχει ζωή,
ἔχει χάσει κάθε ὡραιότητα. Ὅταν ὅμως
ἀναστηθεῖ, θὰ ἀποκτήσει ἀσύγκριτη
ὡραιότητα καὶ δόξα. Σπέρνεται σὲ κα-
τάσταση ἀτιμίας καὶ δυσωδίας. Θὰ ἀνα-
στηθεῖ σὲ κατάσταση δόξας. Σπέρνεται
σὲ κατάσταση ἀσθένειας, θὰ ἀναστη-
θεῖ γεμάτο δύναμη. Δὲν θὰ εἶναι κάποιο
ἄλλο σῶμα. Τὸ ἴδιο μας τὸ σῶμα θὰ
ἀναστηθεῖ, ὄχι κάποιο ἄλλο. Ἀλλὰ αὐτὸ
τὸ ἴδιο σῶμα, τὸ φθαρτὸ καὶ θνητό,
ὅταν γίνει ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυ-
ρίου, θὰ ντυθεῖ τὴν ἀφθαρσία καὶ τὴν
ἀθανασία.
Τὰ κόλλυβα λοιπὸν ποὺ προσφέρου-
με στὴν ἐκκλησία κατὰ τὰ ἱερὰ Μνημό-
συνα δὲν εἶναι τύπος ποὺ ἐπικράτησε
χωρὶς νόημα, εἶναι χειροπιαστὴ εἰκό-
να καὶ προαναγγελία τῆς ἀναστάσεώς
μας· συμβολίζουν τὴν κοινή μας ἀνά-
σταση. Γι᾿ αὐτό, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Συ-
μεὼν Θεσσαλονίκης, ἐνῶ μέσα στὰ
κόλλυβα προσθέτουμε καὶ διάφορα
ἄλλα σπέρματα, βασικὴ θέση πρέπει
νὰ ἔχει πάντοτε τὸ σιτάρι· διότι τὴν εἰ-
κόνα τοῦ σίτου χρησιμοποίησε ὁ Κύ-
ριος γιὰ νὰ συμβολίσει τὴν Ἀνάστασή
Του. Ἑπομένως εἶναι ἀνεπίτρεπτο στὴν
Ἀκολουθία τῶν Μνημοσύνων νὰ προσ-
φέρουμε ἀντὶ γιὰ κόλλυβα γλυκίσματα
ἢ ἄλλα εἴδη. Τὰ γλυκίσματα καὶ ὁτι-
δήποτε ἄλλο, μποροῦμε νὰ τὰ προσ-
φέρουμε κατόπιν στὴν αἴθουσα τοῦ
Ναοῦ. Τὴν ὥρα ὅμως τῆς Ἀκολουθίας
τοῦ Μνημοσύνου προσφέρουμε μόνο
κόλλυβα. Ἀκριβῶς γιὰ νὰ θυμόμαστε τὸ
μυστήριο τῆς κοινῆς ἀναστάσεως.
Καὶ ὄχι ἁπλῶς γιὰ νὰ θυμόμαστε
ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ βεβαιότητα τῆς κοινῆς
ἀναστάσεως νὰ προσευχόμαστε γιὰ
τὶς ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων· κάτι ποὺ
ἀποτελεῖ τὸν καθαυτὸ σκοπὸ τῶν Μνη-
μοσύνων. Θυμόμαστε συνεπῶς τὶς ψυ-
χὲς τῶν προσφιλῶν μας ποὺ περιμέ-
νουν νὰ ἑνωθοῦν καὶ πάλι μὲ τὸ σῶμα
ποὺ ἄφησαν στὴ γῆ, ἀφθαρτοποιημέ-
νο πλέον καὶ ἔνδοξο, μὲ τὸ ὁποῖο θὰ
ἐμφανιστοῦμε ὅλοι ἐνώπιον τοῦ φοβε-
ροῦ βήματος τοῦ Κριτοῦ.
Γι᾿ αὐτὸ ἂς προσευχόμαστε γιὰ τοὺς
κεκοιμημένους μας. Ἂν καταλαβαίναμε
πόση μεγάλη ἀνακούφιση αἰσθάνονται
ἀπὸ τὶς δικές μας δεήσεις, θὰ προσευ-
χόμασταν μὲ πολὺ μεγαλύτερη θέρμη.
Ἂς τὸ κάνουμε λοιπόν. Σήμερα προσ-
ευχόμαστε ἐμεῖς γι᾿ αὐτούς. Αὔριο θὰ
προσεύχονται ἄλλοι γιὰ μᾶς. Προσμέ-
νοντας ὅλοι τὴν κοινὴ ἀνάσταση.
ΟΣΩΤΗΡ2063