ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Πλατιά καί ἀνοιχτή, θάλασσα τρικυμισμένη καί σκουρόχρωμη, μαύρη σάν τό ὄνομά της, Εὔξεινος Πόντος κατ᾽ εὐφημισμόν. Ταξιδιώτης, ἀπ’ τόν ὑδάτινο δρόμο τοῦ Αἰγαίου, διάβηκα τά Δαρδανέλια καί τό Βόσπορο καί ἔριξα ἄγκυρα στά βόρεια παράλια τῆς Μικρασιατικῆς χερσονήσου. μεγάλη ὀροσειρά τοῦ Παρυάδρου χωρίζει τό ταξίδι μου στόν παράλιο καί μεσογειακό Πόντο. Εἰκόνες καί μνῆμες, πρόσωπα, γεγονότα καί θύμησες, ἕνας βουβός πόνος καί μιά νοσταλγία, ζωντανεύει μπρός μου τήν ἑλληνική γῆ τοῦ Πόντου, πρίν τή μεγάλη συμφορά. 

Πρῶτος σταθμός μου ἡ Σινώπη, ἡ πρώτη ἑλληνική ἀποικία τοῦ Πόντου καί πατρίδα τοῦ φιλόσοφου Διογένη τοῦ Κυνικοῦ. Σημαντικό λιμάνι, μέ 5000 Ἕλληνες, καί σπουδαῖο οἰκονομικό κέντρο. 

Κοντά στή δεξιά ὄχθη τοῦ Λυκάστου ποταμοῦ μέ ὑποδέχεται ἡ Ἀμισός ἤ Σαμψούντα, κέντρο διαμετακομιστικοῦ ἐμπορίου καπνοῦ καί ὑφασμάτων. Στό κέντρο τῆς πόλης ὁ μητροπολιτικός ναός τῆς Ἁγίας Τριάδος, τά ἐκπαιδευτήρια, ἕνα πλῆθος κοινωνικῶν ὀργανώσεων καί ἡ ἐφημερίδα «Φῶς».

 Οἱ Ἕλληνες τῆς κωμόπολης Οἰνόης χτισμένης στίς ἀκτές μέ καλωσορίζουν ποντιακά καί μέ φιλεύουν φουντούκια, ἀπ’ τήν παραγωγή τους, γιά τό δρόμο. 

Πανέμορφα τά ἑλληνικά σπίτια στά παραθαλάσσια Κοτύωρα. Περπατῶ στίς τρεῖς συνοικίες τῆς πόλης, τῆς Ὑπαπαντῆς, τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί τοῦ Ἁγίου Νικολάου καί θαυμάζω τίς Σχολές Ψωμιάδειο (ἡμιγυμνάσιο) καί Καρυπίδειο. 

Στά ΒΑ βρίσκεται ἡ πόλη-λιμάνι Κερασούντα, ἡ ὁποία πῆρε τό ὄνομά της ἀπό τό πλῆθος τῶν κερασιῶν, πού εὐδοκιμοῦσαν στήν περιο χή. Οἱ Ἕλληνες ἀποτελοῦσαν πάντοτε τήν πλειοψηφία τῶν κατοίκων τῆς πόλης μέ τή μεγάλη ναυτική παράδοση, τούς ἐφοπλιστικούς οἴκους, τά παραρτήματα τῶν Τραπεζῶν καί τά ἑπτά Ἐκπαιδευτήρια. 

 Σκύβω καί φιλῶ τό χῶμα της προσκυνητής τῶν ἀδικοχαμένων Ἑλλήνων τῆς γενοκτονίας τοῦ 1919.  

Βλέπω τό κάστρο, τά ἐρείπια τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς καί ἀναλογίζομαι τό μαρτυρικό δρόμο τῶν καταδιωγμένων Ἑλλήνων τῆς Τρίπολης τοῦ Πόντου, χτισμένης κοντά στίς ἐκβολές τοῦ Χαρσιώτη ποταμοῦ. 

Στίς νοτιοανατολικές ἀκτές τῆς Μαύρης Θάλασσας, στούς βόρειους πρόποδες τῶν Ποντιακῶν Ἄλπεων βρίσκεται ἡ Τραπεζούντα, ἡ ἱστορική πρωτεύουσα τοῦ Πόντου, πού διατηρεῖ ἀκόμη καί σήμερα τό βυζαντινό χαρακτήρα της μέ τά τείχη καί τό ἀνάκτορο τῶν Μεγάλων Κομνηνῶν. Ἀνεβαίνω δυτικά, στό ὕψωμα τῆς πόλης, νά προσκυνήσω στήν ἐντυπωσιακή καί καλοδιατηρημένη ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Σοφίας, βασιλικῆς μέ τροῦλο καί θαυμάσιες τοιχογραφίες τοῦ 13ου αἰ. Ὁραματίζομαι τή μεγάλη μορφή τοῦ Μητροπολίτη Τραπεζοῦντος Χρύσανθου μέ τό πολύπλευρο ἔργο καί τή μεγάλη συνεισφορά του στά ἐθνικά θέματα. Ἡ μεγαλύτερη σέ πληθυσμό πόλη τοῦ Πόντου ὑπῆρξε μεγάλο ἐμπορικό καί πνευματικό κέντρο, μέ ξεχωριστό τό «Φροντιστήριο τῆς Τραπεζοῦντος». 

Ανηφορίζω γιά τό μεσόγειο Πόντο καί φτάνω σέ μιά γραφική τοποθεσία, στήν πατρίδα τῆς Ἁγίας Βαρβάρας , στή Μερζιφούντα (Γ. Γιαννακόπουλου, Ἡ χώρα τοῦ Πόντου). άνω σέ βραχώδη ὑψώματα εἶναι χτισμένη ἡ Ἀμάσεια, ἡ πατρίδα τοῦ γεωγράφου Στράβωνα. Ἕξι γεφύρια ἕνωναν τά τμήματα τῆς πόλης δεξιά καί ἀριστερά τοῦ ποταμοῦ Ἶρι μέ τίς εὔφορες πεδιάδες. Στά βόρεια, στίς πλαγιές τοῦ βουνοῦ, σώζονται οἱ λαξευτοί, βασιλικοί τάφοι τῶν Μιθριδατιδῶν. Πόσα δέν ὑπέφερε στίς ἐξοντωτικές, ὑγρές φυλακές τῆς πόλης τό ἑλληνικό στοιχεῖο, πού ἀγωνιζόταν γιά τήν ἀνεξαρτησία τοῦ Πόντου τό διάστημα 1921 - 1922! Ὁ πρώην Καστοριᾶς καί μετέπειτα Ἀμάσειας μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης και ο Ζήλων Ευθυμιος ποίμαναν στοργικά τά ὀρφανά ἀπό τούς διωγμούς τῶν Νεοτούρκων τό 1919. 

Μέ ὑψόμετρο 1300 μ. στό δρόμο Σεβάστειας - Κερασοῦντος βρίσκεται ἡ Νικόπολη πού διέθετε δύο ναούς καί τρία σχολεῖα ἀρρένων καί ἕνα παρθεναγωγεῖο. 

Πρωτεύουσα τῆς ἐπαρχίας Χαλδίας ἦταν ἡ Ἀργυρούπολη, πού ὀφείλει τό ὄνομά της στά μεταλλεῖα ἀργύρου τῆς περιοχῆς. Γνώρισε μεγάλη ἀκμή καί ὁ πληθυσμός της ἔφτασε τούς 60.000. Ἀπό τό 1723 ἄρχισε ἡ λειτουργία τοῦ «Φροντιστηρίου Ἀργυρουπόλεως. Ολοκληρώνοντας τήν περιδιάβαση στούς οἰκισμούς τοῦ παραλιακοῦ καί τοῦ μεσόγειου Πόντου ἀξίζει νά ἀναφερθοῦμε σέ δύο περιοχές μέ ἀξιοσημείωτες ἰδιαιτερότητες, τόν Ὄφι ἀνατολικά τῆς Τραπεζούντας, ὅπου οἱ κάτοικοι διατηροῦσαν ὄχι μόνο τή γλώσσα, ἀλλά καί τά ἑλληνικά ὀνόματα τῶν 54 χωριῶν του, ὅπως καί τούς οἰκισμούς τῆς Χαλδίας, Σταύριν, Κρώμνη καί Σάντα, πού ὑπῆρξαν σημαντικά κρυπτοχριστιανικά κέντρα. δύνατον νά προσμετρήσει κανείς τό μέγεθος καί τή δύναμη τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου. Τοῦτο τό ταξίδι ἄς λογιστεῖ ταπεινή συνεισφορά στή διατήρηση τῆς μνήμης τοῦ Πόντου τῶν Ἑλλήνων. «Ὅσοι Ἕλληνες ὅ,τι εἶστε μήν ξεχνᾶτε!».

ΠΡΟΣ  ΤΗΝ  ΝΙΚΗΝ   ΜΑΙΟΣ 2009