Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

 

Τρεπτοί, ἀλλὰ πλέον ἀκίνητοι στὸ κακὸ.

Οἱ ἄγγελοι δημιουργήθηκαν ὄντα λογικὰ καὶ ἐλεύθερα. Ἐπιπλέον ἀπὸ τὴ δημιουργία τους ἦταν ἅγιοι καὶ χωρὶς καμία ροπὴ πρὸς τὸ κακό. Βέβαια δὲν εἶχαν τὴν ἁγιότητα ἀπὸ τὴ φύση τους ἀλλὰ «κατὰ χάριν», ἀπὸ τὴν πλούσια μετοχή τους στὴν ἁγιότητα τοῦ Θεοῦ. Ἐπίσης δὲν εἶχαν τὴν ἁγιότητα σὲ τέλειο βαθμό· τὴν τελείωση στὴν ἁγιότητα θὰ τὴν ἀποκτοῦσαν μὲ τὴ Χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τὴ σταθερὴ ἐπιλογή τους. Ὡς λογικὰ λοιπὸν καὶ αὐτεξούσια δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ εἶχαν ἀφενὸς μὲν τὴ δύναμη νὰ προοδεύουν στὸ ἀγαθὸ καὶ τὴν ἁγιότητα κάνοντας καλὴ χρήση τοῦ αὐτεξουσίου τους, κινδύνευαν ὅμως καὶ νὰ τραποῦν στὸ κακὸ μὲ τὴν κακὴ χρήση τοῦ ἴδιου δώρου1 . Οἱ ἄγγελοι δὲν ἦταν ἄτρεπτοι, δηλαδὴ ἀμετακίνητοι ἀπὸ τὴν ἁγιότητα· οὔτε ἀκίνητοι πρὸς τὸ κακό, ἀλλὰ δυσ κίνητοι. Ἡ θέλησή τους δοκιμάσθηκε κατὰ τὴν ἀποστασία τοῦ Ἑωσφόρου. Αὐτὸς ὁ τιμημένος ἀπὸ τὸν Θεὸ ἀρχάγγελος, πρὶν ἀπὸ τὴ δημιουργία τοῦ ὁρατοῦ κόσμου καὶ τοῦ χρόνου, ἀποστάτησε ἀπὸ τὸν Θεό, ὑπερηφανεύθηκε ἀπέναντί Του2 , παρασύροντας στὴν πτώση του πλῆθος ἀγγέλων. Ὁ ἴδιος κατήντησε διάβολος, ἄρχοντας τοῦ σκότους, βυθισμένος στὴν κακία του, καὶ οἱ ἄγγελοι ποὺ τὸν ἀκολούθησαν, κατέπεσαν καὶ ἔγιναν δαίμονες, πονηρὰ καὶ ἀκάθαρτα πνεύματα. Ἀντίθετα, οἱ ἄγγελοι ποὺ παρέμειναν στὴν ὑπακοὴ τοῦ Θεοῦ χάρη στὴν πολλή τους ἀγάπη πρὸς Αὐτόν, στερεώθηκαν στὴν ἁγιότητα3 . Ἡ ὁριστική τους στερέωση στὸ ἀγαθὸ ἔγινε μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ, καὶ ἰδιαιτέρως μὲ τὴ Σταύρωση καὶ τὴν Ἀνάστασή Του. Γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὅτι, ἐπειδὴ τὰ λογικὰ πλάσματα τοῦ Θεοῦ ὑπῆρχε κίνδυνος νὰ ἱκανοποιήσουν τὸν ἔμφυτο πόθο τους γιὰ δόξα καὶ ἀνύψωση παρασυρόμενοι στὴν ὑπερηφάνεια, εὐδόκησε ὁ Θεὸς νὰ κατεβεῖ στὴν ἀνθρώπινη ἐσχατιὰ καὶ νὰ γίνει ὁ Ἴδιος ἄνθρωπος, συνδέοντας μὲ τρόπο ἄλυτο τὴν ἀνθρώπινη φύση μὲ τὴ θεότητα· ἔτσι, ὑπέδειξε σὲ ὅλους ὅτι ἡ ὁδὸς ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς τὰ ἄνω, πρὸς τὴν ἀληθινὴ δόξα, εἶναι ἡ ταπείνωση. Αὐτὸ δὲ τὸ ὑπέδειξε παρουσιάζοντας σὲ ὅλους, καὶ σὲ ἀνθρώπους καὶ σὲ ἀγγέλους, ὡς παράδειγμα τὸν Ἑαυτό του. Ἀπὸ αὐτὸ οἱ ἄγγελοι, συνεχίζει ὁ Ἅγιος, ἔλαβαν πλέον «τὸ ἀπερίτρεπτον», τὸ ἄτρεπτο, ἀφοῦ ἔμαθαν ἐμπράκτως ἀπὸ τὸν Κύριό τους «ὁδὸν ὑψώσεως καὶ τῆς πρὸς αὐτὸν ὁμοιώσεως οὐ τὴν ἔπαρσιν οὖσαν, ἀλλὰ τὴν ταπείνωσιν», ὅτι ὁδὸς ὑψώσεως καὶ ὁμοιώσεως πρὸς τὸν Θεὸ δὲν εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια ἀλλὰ ἡ ταπείνωση4 . Οἱ ἄγγελοι πλέον εἶναι ἀμετακίνητα στερεωμένοι στὸ ἀγαθό. Ὑπακούουν ἀμέσως καὶ ἀπόλυτα στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως διδασκόμαστε στὴν Κυριακὴ Προσευχή, ὅπου λέμε: «Γενηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς»· μακάρι νὰ ἐφαρμοσθεῖ τὸ θέλημά Σου στὴ γῆ (ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους), ὅπως ἐφαρμόζεται αὐτὸ στὸν οὐρανό (ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους) (Ματθ. ς´ 10). Ἡ στερέωσή τους αὐτὴ δὲν σημαίνει κατάργηση τοῦ αὐτεξουσίου τους ἀλλὰ ἐξαγιασμό, ἐξύψωση καὶ καταξίωσή του. Οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, ἀφοσιωμένοι ὑποτακτικοὶ τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ἀπολαμβάνουν τὸ πλήρωμα τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ὑπακοή τους στὸν Θεὸ εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς ἐλευθερίας τους καὶ ἡ αἰτία τῆς οὐράνιας μακαριότητος τὴν ὁποία βιώνουν. Ἀποτελοῦν γιὰ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους πρότυπα πρὸς μίμησιν, μᾶς δείχνουν τὸν δρόμο πρὸς τὴν ἀληθινὴ δόξα, ἐλευθερία καὶ μακαριότητα. 

1. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως 17, ΕΠΕ 1, 144. 

2. «Ἀναβήσομαι ἐπάνω τῶν νεφῶν, ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ» (Ἡσ. ιδ´ 14). Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἐφάρμοσαν στὸν σατανᾶ τὰ χωρία Ἡσ. ιδ´ 12­15 καὶ Ἰεζ. κη´ 12­18, ποὺ ἀναφέρονται στὴν ἀλαζονεία τῶν βασιλέων Βαβυλῶνος καὶ Τύρου καὶ στὴν τιμωρία τους ἀπὸ τὸν Θεό (βλ. Π. Ν. Τρεμπέλα, Δογματική, τόμ. 1ος, σελ. 445­446). 

3. Πρβλ. Μεγάλου Βασιλείου, Ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός, ΕΠΕ 7, 112: «Ἐδύνατο γὰρ κἀκεῖνος [ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ] ἀποστατῆσαι, καὶ οὗτος [ὁ Διάβολος] μὴ ἐκπεσεῖν. Ἀλλὰ τὸν μὲν διεσώσατο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τὸ ἀκόρεστον· τὸν δὲ ἀπόβλητον ἔδειξεν ἡ ἐκ Θεοῦ ἀναχώρησις». Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ὅ.π., § 44, σελ. 274: «Ἐκεῖνος [ὁ Διάβολος] διὰ τὸ ἄφθαρτον μετὰ τὴν ἐκ προαιρέσεως ἔκπτωσιν τὴν ἐν τῷ κακῷ ἀμεταμέλητον ἔσχε καὶ ἄτρεπτον παγιότητα, ὥσπερ αὖ πάλιν καὶ οἱ ἄγγελοι μετὰ τὴν ἐκ προαιρέσεως τῆς ἀρετῆς ἐκλογὴν τὴν ἐν τῷ καλῷ διὰ τῆς χάριτος ἀμετακίνητον ἵδρυσιν». 

4. Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμιλία ΝΗ´, Εἰς τὴν κατὰ σάρκα σωτήριον Γέννησιν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, § 5­6, ΕΠΕ 11, 460­462.

ΟΣΩΤΗΡ2020