O Μυλωνάς είχε παραιτηθεί από το αξίωμα του βουλευτή στο Νομοθετικό Συμβούλιο των Βρετανών, με αφορμή τους τελωνειακούς δασμούς.
Το 449 π.Χ., στο πλαίσιο της αθηναϊκής εκστρατείας για απελευθέρωση της Κύπρου από τους Πέρσες, πέθανε έξω από το Κίτιον της Λάρνακας, από λοιμό, ο γενναίος στρατηγός Κίμων, για τον οποίο ειπώθηκε η φράση: «Και νεκρός ενίκα». Ύστερα από δυο χιλιετίες, το έτος 1921, ο Κύπριος πολιτευτής Νικόλαος Λανίτης πρότεινε να τοποθετηθεί μνημείο για τον μεγάλο νεκρό, μια προτομή στη Λάρνακα, παρά θιν’ αλός, γεγονός που θυμίζει ότι ο Αθηναίος πολέμαρχος, ήδη από την αρχαιότητα, είχε τιμηθεί ως δαιμόνιο αγαθό, ως φύλακας άγγελος αυτού του τόπου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν τον Απρίλιο του 1927, από τον Δήμαρχο Αθηναίων Σπυρίδωνα Πάτση και, όπως γράφει μια εφημερίδα της εποχής, «μόλις επρόβαλεν η ηρωική μορφή του απελευθερωτού μας, έσκιρτησεν απ’ άκρου εις άκρον η ελληνική ψυχή». Η εφημερίδα εννοεί ότι ο λαός φώναζε το σύνθημα: Ελλάς-Κύπρος-Ένωσις. Στο βάθρο, εκεί, δίπλα στον ασάλευτο Κίμωνα, στεκόταν και ο Επίσκοπος Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς, ένας επιβλητικός άνδρας σαράντα ετών, σπουδασμένος σε Αθήνα και Ιερουσαλήμ, που ξεχώριζε ανάμεσα στην εκκλησιαστική και πολιτική ιεραρχία του τόπου, διότι ήταν χαρισματικός ρήτορας, ένας διαπρύσιος κήρυξ του ενωτικού αγώνα.
Όχι ότι η δράση του Δεσπότη περιοριζόταν στα λόγια – αντιθέτως: τρία χρόνια μετά την αποκάλυψη του Κίμωνα, ο Μυλωνάς ίδρυσε την Ε.Ο.Κ., δηλαδή την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων, η οποία θα αγωνιζόταν για την Ένωση της νήσου με την Ελλάδα. Κι όταν κάποιοι θα πρόσθεταν στο ως άνω ακρωνύμιο ένα Άλφα, το πρώτο και τελευταίο, ο πολιτικός αγώνας θα έδινε τη σκυτάλη στο αντάρτικο – που είναι μια άλλη ιστορία, πονεμένη βέβαια, όπως οι περισσότερες ιστορίες που έμαθα όταν ήμουν παιδί. Η συγκεκριμένη, η ιστορία του Νικόδημου Μυλωνά, βρίσκω να συνοψίζεται σε αυτή τη στιγμή, στις 18 Οκτωβρίου 1931, όταν ο Δεσπότης εκφωνεί λόγο στον λαό, και ανάβει το φιτίλι της πρώτης εξέγερσης κατά των αποικιοκρατών, που είναι γνωστή ως Οκτωβριανά. Προφανώς, ο λόγος του Μυλωνά ήταν πύρινος – ήταν φωτιά και λαύρα. Την προηγούμενη μέρα ο Μυλωνάς είχε παραιτηθεί από το αξίωμα του βουλευτή στο Νομοθετικό Συμβούλιο των Βρετανών, με αφορμή τους τελωνειακούς δασμούς, και με ουσιαστική αιτία την άρνησή τους να συζητήσουν, έστω, το ενδεχόμενο της Ενώσεως. Ενθρονισμός των ‘Αγγλων και δοξολογία κατά την περίοδο των Οκτωβριανών το 1931. «Αντί να συγκινηθήτε», έγραψε ο Μυλωνάς στον Άγγλο κυβερνήτη Στορς, «προ του ωραίου αυτού θεάματος λαού μικρού και πτωχού αλλ’ υπερηφάνου εν τη επιδιώξει της ελευθερίας, επράξατε και πράττετε παν ό,τι δυνατόν να μας αποδείξητε ότι ηπατήθημεν οικτρότατα βασισθέντες επί των φιλελευθέρων αισθημάτων σας». Και γι’ αυτό, συνέχιζε, «θα είναι καθήκον μου από τούδε και εις το εξής να εξέρχωμαι παντού και να καλώ τους συμπατριώτας μου εις την έννομον αντίστασιν κατ’ αρχών παρανόμων και νόμων ανόμων».
Ο Δεσπότης το έγραψε και το έκανε, πρώτα με την ομιλία της 18ης Οκτωβρίου, που εκφωνήθηκε στη Λάρνακα (όπου η προτομή του Κίμωνα), και κατόπιν στις 20 του μηνός, στη Λεμεσό, εκεί όπου ο λαός υποδέχθηκε τον Μυλωνά με τιμές εθνικού ήρωα. Η αύρα της εξέγερσης, ή η φωνή του Δεσπότη, έφτασε από την περιφέρεια στο κέντρο του νησιού, στην πρωτεύουσα Λευκωσία, συγκεκριμένα στον ναό της Παναγιάς της Φανερωμένης, εκεί απ’ όπου, στις 21 Οκτωβρίου 1931, ο λαός βάδισε απειλητικά προς το βρετανικό Κυβερνείο. Το κτήριο αυτό ήταν ένα μάλλον ταπεινό ενδιαίτημα, πιθανόν και λυόμενο, μιας και οι Άγγλοι το είχαν φέρει έτοιμο, με ένα καράβι. Ασφαλώς, ήταν φτιαγμένο από ξύλο, που είναι υλικό εύφλεκτο. Τα υπόλοιπα θα τα έχετε ακούσει: κι έγινε η σπίθα, πυρκαγιά. Ο Νικόδημος Μυλωνάς, που είχε την ευθύνη της εξέγερσης (και αργότερα είπε ότι ήταν σφάλμα), εξορίστηκε από την Κύπρο μαζί με άλλους λαϊκούς ηγέτες. Στη σύγκρουση πέριξ του Κυβερνείου τραυματίστηκαν εννέα Κύπριοι, ένας εκ των οποίων, ο Ονούφριος Κληρίδης, 18 ετών, ξεψύχησε στις 23 Οκτωβρίου. Το ίδιο το Κυβερνείο έγινε στάχτη, μαζί και οι αρχαιότητες που είχε κλέψει ο κυβερνήτης Στορς από τη Μέση Ανατολή. Αργότερα, βέβαια, οι Βρετανοί ανήγειραν νέο Κυβερνείο, αυτή τη φορά από πέτρα: είναι το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τα Οκτωβριανά κράτησαν μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, με συγκρούσεις σε όλες τις πόλεις της Κύπρου. Αν δεν κάνω λάθος, σκοτώθηκαν άλλοι δεκαεφτά άνθρωποι. Για να καταπνίξουν την εξέγερση, οι Βρετανοί αποβίβασαν πεζοναύτες κι έστειλαν αεροσκάφη της RAF, καταφέρνοντας να τρομάξουν τον κόσμο. Εντέλει, η τάξη αποκαταστάθηκε. Ο Νικόδημος Μυλωνάς, που είχε την ευθύνη της εξέγερσης (και αργότερα είπε ότι ήταν σφάλμα), εξορίστηκε από την Κύπρο μαζί με άλλους λαϊκούς ηγέτες. Οι Άγγλοι τον έστειλαν στο Γιβραλτάρ, απ’ όπου πήγε στο Λονδίνο, στο Παρίσι και, τελικά, στην Ιερουσαλήμ, κι εκεί πέθανε, κατά το έτος 1937, χωρίς να επιστρέψει ποτέ στην πατρίδα. Μάλλον – ψέματα: ο Μυλωνάς, αυτό το αγαθό δαιμόνιο, ο άγγελος φύλακας του τόπου, επέστρεψε στην Κύπρο το 1962, όταν εντοπίστηκαν τα οστά του στο κοιμητήριο Αγία Σιών. Για την ιδιότητα του Δεσπότη, για το χρέος του να μη δεσπόζει, παρά να διδάσκει διά του παραδείγματος, ένας άλλος Δεσπότης, ο σύγχρονός μας Σιατίστης Παύλος, έκανε κάποτε ένα λογοπαίγνιο, που ταιριάζει, νομίζω, και στον Νικόδημο. Είναι αυτό εδώ: Δες-πώς-ζω. Που σημαίνει επίσης, ή κυρίως: Δες-πώς-πεθαίνω.
Πηγή : Andro.gr [ https://www.andro.gr/kentrika-themata/o-adespotos-despotis-nikodimos-mylonas/ ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου