Κεφάλαιο 5: Οι 19 ομιλίες του Αγίου Νεκταρίου

  Οι 19 ομιλίες του Αγίου Νεκταρίου που θα αναλυθούν παρακάτω προέρχονται από δύο βασικά έργα του: «Δέκα λόγοι εκκλησιαστικοί διά την μεγάλην τεσσαρακοστήν», το οποίο εκδόθηκε το 1885 και περιλαμβάνει 10 ομιλίες και «Περί επιμελείας ψυχής», που εκδόθηκε το 1894 και περιέχει 11 ομιλίες. Από το πρώτο βιβλίο, δεν έχει γίνει περίληψη της τελευταίας ομιλίας «Μελέτη επί της ψυχής του ανθρώπου και του ζώου», καθώς αυτή έχει περισσότερο τον χαρακτήρα μελέτης και διάλεξης, χωρίς παραπομπές στην Καινή Διαθήκη, και πιθανόν αναγνώστηκε σε συντροφιά φοιτητών. Οι υπόλοιπες ομιλίες που εξετάζονται στην εργασία είναι οι εξής: Περί πίστεως, Περί υπομονής εν ταις θλίψεσιν, Περί της αληθούς ελευθερίας και της σχέσεως αυτής προς την ηθικήν ελευθερίαν, Περί εξομολογήσεως, Περί της θείας ευχαριστίας, Περί της προς τον Θεόν οφειλόμενης αγάπης και λατρείας, Εις την Μεγάλην Παρασκευήν, Περί μετανοίας και Περί της εν πνεύματι και αληθεία λατρείας. Αυτές οι ομιλίες εκφωνήθηκαν από τις 3 Φεβρουαρίου 1885 μέχρι το απόγευμα της 21 Μαρτίου 1885, κατά τη διάρκεια της ακολουθίας του όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής45 . Την εποχή αυτή ο Άγιος Νεκτάριος δεν είχε πάρει ακόμα το πτυχίο της θεολογίας, ήταν όμως ιεροδιάκονος στις εκκλησίες της Αγίας Ειρήνης (Αιόλου 36) και της Παντάνασσας στο Μοναστηράκι. Εκφωνήθηκαν φαίνεται στον ναό που υπηρετούσε. Κάθε εβδομάδα ο ιεροδιάκονος Νεκτάριος έγραφε ένα ή δύο λόγους, τους εκφωνούσε στην εκκλησία και τους εξέδιδε σε 16σέλιδα φυλλάδια. Όταν έκλεισε ο κύκλος των 10 ομιλιών, τις συγκέντρωσε και τις κυκλοφόρησε σε ένα ενιαίο βιβλίο με τον τίτλο «Δέκα λόγοι εκκλησιαστικοί διά την μεγάλην τεσσαρακοστήν»46. Η συλλογή αυτή είναι το πρώτο γραπτό κείμενο του Αγίου Νεκταρίου που είδε το φως της δημοσιότητας. Το βιβλίο του «Περί επιμελείας ψυχής», εκδόθηκε το 1894 όταν ο Άγιος υπηρετούσε ως ιεροκήρυκας στην αρχιεπισκοπή Φθιώτιδος και στην επισκοπή Φωκίδος47. Αποτελείται από 11 ομιλίες. Η σειρά των ομιλιών με την αλληλουχία των θεμάτων τους μας επιτρέπει να τις θεωρήσουμε ως μέρη ή κεφάλαια μίας συγγραφής, όπως και ο ίδιος ο Άγιος Νεκτάριος αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου του48 . Από τις 11 ομιλίες δεν μελετάται η ι΄ ομιλία (10η ) «Περί της θείας ευχαριστίας», αφού σχεδόν ταυτίζεται με την ε ομιλία (5η ) «Περί της θείας ευχαριστίας» από το βιβλίο «Δέκα λόγοι εκκλησιαστικοί διά την μεγάλην τεσσαρακοστήν». Οι υπόλοιπες 10 που μελετώνται είναι: 

α. Περί ηθικής ελευθερίας, 

β. Περί του απαραβιάστου του αυτεξουσίου, 

γ. Περί της αληθούς και ψευδωνύμου ελευθερίας,

 δ. Περί του τρόπου καθ’ ον δυνάμεθα να διαμείνωμεν ελεύθεροι, 

ε. Περί αμαρτίας, 

στ. Περί μετανοίας, 

ζ. Ότι η σωτηρία διά τε της χάριτος του Θεού και της θελήσεως του ανθρώπου, 

η. Περί εξομολογήσεως, 

θ. Περί εξομολογήσεως, (2ο μέρος της προηγούμενης), 

ια. Περί των καθηκόντων ημών προς το άγιον θυσιαστήριον. 

Όλοι οι λόγοι του Αγίου, ξεκινάνε με ένα ρητό από τα ευαγγέλια συνήθως. Η δομή τους είναι παρόμοια. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, όλα τα θεματά του τα τεκμηριώνει πάνω στον λόγο της Αγίας Γραφής και στους Πατέρες της εκκλησίας. Κάθε λόγος του έχει πλούσιο θεολογικό και πνευματικό περιεχόμενο. Όλα τα κείμενα αυτά μαρτυρούν τον πλούτο των γνώσεών του, την επιμέλεια του, τον θεολογικό και θύραθεν καταρτισμό και την άριστη γνώση της Ελληνικής γλώσσας πού είχε. Πρόκειται, τηρουμένων των αναλογιών, για μια συστηματική κατήχηση στα βασικά θέματα της πίστεως και της εν Χριστώ ζωής κατά τον τύπο και το παράδειγμα της Πατερικής ομιλητικής γραμματείας49 .

-23-