ΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

  1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 

 Οι Νεομάρτυρες ήταν χριστιανοί, οι οποίοι μαρτύρησαν από τους Οθωμανούς επειδή ομολόγησαν την χριστιανική τους πίστη και αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στο Μουσουλμανισμό276. 

Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των Νεομαρτύρων ήταν αντίστοιχα με τους άλλους μάρτυρες της Εκκλησίας, η μόνη διαφορά ήταν ότι έζησαν και μαρτύρησαν την περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 

Από τον 12ο και 13ο αιώνα παρατηρούνται μαρτύρια και εξισλαμισμοί σε περιοχές όπου κυριαρχεί το Ισλάμ. Συγκεκριμένα στον ελληνορθόδοξο κόσμο Νεομάρτυρας θεωρείτε εκείνος ο οποίος ομολόγησε την χριστιανική του πίστη και πέθανε με μαρτυρικό θάνατο από τους Οθωμανούς από τον 12ο αιώνα και μετά277. Ωστόσο ο αριθμός των Νεομαρτύρων δεν μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια, διότι λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που προκαλούσε η οθωμανική κυριαρχία ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να διατηρηθούν πηγές και μαρτυρίες. 

Ο Καισάριος Δαπόντες (1714-1784) υπολογίζει ότι οι νεομάρτυρες ήταν πάνω από χίλιοι και τα επόμενα χρόνια ο αριθμός αυξήθηκε, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα καθορισμού τους αριθμού τους278.

Οι Νεομάρτυρες οδηγήθηκαν στο μαρτύριο από τις Οθωμανικές αρχές για τέσσερις λόγους279. Είτε ήταν Μουσουλμάνοι και ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό. Είτε μαρτύρησαν μετά από μία πολιτική εξέγερση, η οποία αμφισβητούσε την κυριαρχία των Οθωμανών. Μία άλλη ομάδα ήταν οι χριστιανοί οι οποίοι είχαν έντονο πόθο να μαρτυρήσουν για τον Χριστό , προκαλούσαν τις τουρκικές αρχές με αποτέλεσμα να καταδικασθούν σε θάνατο. 

Τελευταία ομάδα ήταν οι χριστιανοί, οι οποίοι έγιναν   μουσουλμάνοι, μετανόησαν για την πράξη τους και ομολόγησαν την πίστη τους στο Χριστό.

 Σημαντικά πρόσωπα για όσους είχαν εξισλαμιστεί, μετανόησαν και ήθελαν να ομολογήσουν την πίστη τους στο Χριστό ήταν οι αλείπτες. Αυτοί ήταν πνευματικοί - γέροντες, οι οποίοι βρίσκονταν, κυρίως, στα μοναστήρια του Αγίου Όρου. Οι εξισλαμισμένοι που είχαν μετανοήσει κατέφευγαν στους αλείπτες για να εισαχθούν στην πνευματική ζωή και «μετά την ολοκλήρωση της πνευματικής προετοιμασίας, με την άδεια του πνευματικού τους, έδιναν την ομολογία της πίστης, που συνήθως κατέληγε στο μαρτύριο»280 

 Οι Νεομάρτυρες ήταν συνήθως νέοι και απλοί άνθρωποι, αλλά εκτός αυτών ήταν ιερείς και αρχιερείς οι οποίοι ονομάζονται ιερομάρτυρες281. Έφθασαν στον μαρτυρικό θάνατο διότι είχαν τον πόθο να μαρτυρήσουν για τον Χριστό. Παράλληλα, είχαν τον φόβο της κόλασης αν προσχωρούσαν στο Ισλάμ και ήθελαν να κηρύξουν τον Χριστό ως νικητή του θανάτου και του κακού, απορρίπτοντας το Ισλάμ282. Οι Νεομάρτυρες μαρτύρησαν όπως αναφέρει ο Π.Β. Πάσχος «για τον Χριστό και την ορθόδοξη πίστη τους»283.  

Μία άλλη ομάδα χριστιανών οι οποίοι βρήκαν μαρτυρικό θάνατο από τους Οθωμανούς ήταν οι Εθνομάρτυρες. Η αυτοθυσία τους είχε κίνητρο την φιλοπατρία και την διαφύλαξη της Ορθόδοξης πίστης. Ο κύριος σκοπός και έργο τους ήταν «ο αγών δια την απελευθέρωσιν της πατρίδος των»284. 

 Οι Νεομάρτυρες και οι Εθνομάρτυρες έζησαν την ίδια χρονική περίοδο και είχαν ως κοινό σκοπό την ελευθερία της συνείδησης, η οποία υπονόμευε την ενότητα του Οθωμανικού κράτους. Συγκεκριμένα η χριστιανική πίστη ήταν το στοιχείο που ένωνε το Γένος285. Ωστόσο, η αφετηρία και τα κίνητρα για να φθάσουν στο μαρτύριο ήταν διαφορετικά. Οι Νεομάρτυρες ήταν μάρτυρες της πίστης , ενώ οι Εθνομάρτυρες είχαν ως απώτερο σκοπό την απελευθέρωση της πατρίδας. 

Παράλληλα, η θυσία των Νεομαρτύρων  αποτελούσε παράδειγμα για τους αγωνιστές της επανάστασης «οι οποίοι προσπάθησαν σε κάθε περίπτωση να μην υστερήσουν σε θυσίες και αγώνες»286. 

 Στο κεφάλαιο των νεομαρτύρων συμμετέχει και η Κρήτη. Ο Θεοχάρης Δετοράκης αναφέρει ότι οι νεομάρτυρες είναι έντεκα287. Ο μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου Καστελλίου και Βιάννου Ανδρέας Νανάκης αναφέρει ότι είναι δεκαεπτά288, ενώ ο Χρυσόστομος Παπαδάκης αναφέρει ότι είναι εικοσιέξι289. 

 Ο πρώτος Κρητικός νεομάρτυρας ήταν ο άγιος Μάρκος, ο οποίος μαρτύρησε στη Σμύρνη το 1643 και τελευταίος ο Γεώργιος ο Διβόλης από τον Αλικιανό Κυδωνίας, ο οποίος μαρτύρησε στα Χανιά το 1867. 

Οι περισσότεροι Νεομάρτυρες ήταν άντρες και μία από αυτούς ήταν γυναίκα, η Μαρία Μεθυμοπούλα εκ Φουρνής. Είχαν την δυνατότητα να σώσουν τη ζωή τους, αν είχαν αρνηθεί τον Χριστό και είχαν εξισλαμιστεί, όμως μαρτύρησαν την πίστη τους στο Χριστό και οδηγήθηκαν σε μαρτυρικό θάνατο291. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο θα παρουσιαστούν οι Νεομάρτυρες σύμφωνα με τον χρονολογική σειρά του μαρτυρίου τους κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας στη Κρήτη.

-81-