β) Υπάρχουν δύο αναφορές στις Επιστολές, που μας παρέχουν κάποιες ενδείξεις για τον χρόνο σύνταξής τους.
1-Στην Έκτη Επιστολή αναφέρει ο Μ. Αντώνιος την επιθυμία του να αντικρίσει τα πνευματικά του τέκνα, αλλά περιμένει την άλλη ζωή. Αυτό δείχνει ότι ο Αντώνιος βρισκόταν σε μεγάλη ηλικία, πιθανόν προς το τέλος της ζωής του. «115 Έχω μεγάλη επιθυμία να σας βλέπω εδώ με τρόπο φυσικό (σωματικό), αλλά περισσότερο περιμένω στην αιώνια ζωή, σε εκείνη, που δεν υπάρχει λύπη, ούτε στενοχώρια, ούτε στεναγμοί, αλλά μόνο χαρά και ευτυχία γι’ όλους, που αξίζουν τη βασιλεία του Θεού, και να συναντηθούμε εκεί σύντομα, ώστε να σας αντικρίσω.» Επίσης, στην έβδομη Επιστολή υπονοεί εκ νέου την μεγάλη του ηλικία. «58i Εγώ ο ταλαίπωρος, σας γνωστοποιώ, ακόμη, ότι ο Κύριός μας, ξύπνησε το νου μου από τον ύπνο του θανάτου με τη χάρη Του. Ο λιγοστός μου χρόνος στην γη έγινε για μένα κλάμα και οδυρμός».
2- Στην Τέταρτη Επιστολή αναφέρει τον Άρειο. Δυστυχώς με βάση το κείμενο δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε πότε ακριβώς ο Αντώνιος έγραψε την Επιστολή αυτή, ούτε σε ποιο σημείο της Αρειανικής έριδας, διότι δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πότε οι μοναχοί συμμετείχαν στη διαμάχη του Αρειανισμού. Ο Franz Klejna υποστήριξε ότι η σύνταξη της Επιστολής αυτής χρονολογείται μετά τον τραγικό θάνατο του Αρείου το 336. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι όλες οι Επιστολές έχουν γραφτεί στον ίδιο χρόνο, αλλά μπορούμε να διακρίνουμε τη χρονική απόσταση μεταξύ της πρώτης Επιστολής και των άλλων Επιστολών για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, τα θέματα και η δομή της Επιστολής αυτής είναι διαφορετικά από τις άλλες198. Δεύτερον, όλα τα συριακά χειρόγραφα περιέχουν μόνο την πρώτη Επιστολή και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι υπήρχαν άλλες μεταφράσεις των υπολοίπων Επιστολών στα συριακά. Αυτό που μας εντυπωσιάζει είναι ότι η πρώτη Επιστολή έχει διαδοθεί πριν από τις άλλες, οι οποίες έχουν γραφτεί την ύστερη χρονική περίοδο. Επίσης η παρατηρούμενη ομοιότητα στην δομή και στις εκφράσεις των υπολοίπων 6 Επιστολών μας οδηγεί στην υπόθεση ότι γράφτηκαν κατά την ίδια σύντομη χρονικά περίοδο. Με βάση αυτή τη διαπίστωση θεωρείται ο Άγιος Αντώνιος ως ο πρώτος κόπτης συγγραφέας, όπως χαρακτηρίζεται αρχικά από τον Tito Orlandi199 και έπειτα από τον Rubenson200.
γ) Οι παραλήπτες
Ο Ιερώνυμος αναφέρει ότι ο Άγιος Αντώνιος έγραψε προς διάφορα μοναστήρια. Στην Έκτη Επιστολή διαβάζουμε: «Ο Αντώνιος [γράφει] στα αγαπητά του τέκνα, εκείνα που κατοικούν στην Αρσινόη και στις γύρω περιοχές» και οι άλλες πηγές αναφέρουν κάποιες από τις περιοχές, που επισκέφτηκε ο Αντώνιος, όπως αναφέραμε προηγουμένως201. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αποτελούσαν και τους παραλήπτες των Επιστολών του, δηλαδή τα μοναστήρια της Αρσινόης, τα μοναστήρια του Πισπίρ και τα μοναστήρια στη Νιτρία202. Εξαιτίας της φήμης, που είχε αποκτήσει ήταν λογικό να έχει αποστείλει τις Επιστολές του προς τα μοναστικά κέντρα, που ιδρύθηκαν σε περιοχές της Αιγύπτου. Επίσης –κατά την άποψη μας– η διαφορά στην δομή και το περιεχόμενο μεταξύ της πρώτης Επιστολής και των υπολοίπων μας οδηγούν στην υπόθεση ότι η πρώτη Επιστολή είναι καθολική, δηλαδή οι παραλήπτες της δεν είναι μία συγκεκριμένη ομάδα μοναχών, αλλά γράφτηκε ως καθολική Επιστολή προς όλους τους μονάζοντες στην Αίγυπτο. Γι’ αυτό το λόγο περιέχει ένα σύντομο χαιρετισμό χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα πρόσωπα και δεν γίνεται χρήση φιλοσοφικής και γνωστικής ορολογίας. Οι υπόλοιπες Επιστολές γράφτηκαν προς συγκεκριμένες ομάδες μοναχών, που είναι γνωστοί στον Άγιο Αντώνιο -όπως οι Αρσινοΐτες στην Έκτη Επιστολή, ενώ η χρήση εκφράσεων «τέκνα μου», «αδελφοί μου», «αγαπητοί μου», που δείχνει μια στενή μεταξύ τους σχέση. Ως προς την προσωπικότητα των παραληπτών, το περιεχόμενο των Επιστολών –ιδιαίτερα οι Επιστολές από τη 2η έως την 7η – μας δείχνει ότι οι παραλήπτες γνώριζαν την διδασκαλία του Ωριγένη, που κυριαρχούσε στην πνευματική ατμόσφαιρα της Αλεξανδρείας με την πλατωνική της κληρονομιά. Αυτοί οι μοναχοί (στις Επιστολές από τη 2η έως την 7η) ονομάζονται από τον Άγιο Αντώνιο: «Μέλη της Εκκλησίας», «Αληθινοί Ισραηλίτες», «Τέκνα μου», «Αδελφοί μου» και «Αγαπητοί μου» … Η έκφραση «Αληθινοί Ισραηλίτες» χρησιμοποιήθηκε πολύ από τον Άγιο Αντώνιο στις Επιστολές του, όπως επίσης στην Επιστολή του προς τους μοναχούς του Αγίου Παχωμίου203. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Έκτη Επιστολή ο Άγιος Αντώνιος αναφέρει ως παραλήπτες άντρες και γυναίκες.
-68-
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου