Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης φέτος σαράντα ενος χρόνων από τον Νοέμβριο του 1977, οπότε η αρχαιολογική σκαπάνη της επιστημονικής ομάδας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο έφερε στο φως τα θαυμαστά ευρήματα της Βεργίνας, κρίναμε σκόπιμο να παραθέσουμε αποσπάσματα από την πολύμοχθη εκείνη προσπάθεια που αναδεικνύουν την υπομονή, την επιμονή, τον σεβασμό προς τις αρχαιότητες, τη συγκρατημένη αναπνοή με την οποία προχωρούσαν στην τελική φάση των ανασκαφών, τη συγκίνηση που αισθάνονταν όταν αποκαλυπτόταν μπροστά τους λίγο-λίγο το μεγαλείο του θησαυρού, και τελικά τον παγκόσμιο ενθουσιασμό! Γράφει ο σεμνός καθηγητής:
«…Το άνοιγμα του τάφου προγραμματίσθηκε για τις 8 Νοεμβρίου, μέρα που η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ (…). Ύστερα από μικρή προσπάθεια ο ακραίος θολίτης, το «κλειδί»[1], υψώθηκε από τη θέση του και σχηματίσθηκε ένα άνοιγμα πλάτους 34 εκατοστών και μήκους λίγο περισσότερο από μισό μέτρο. Με ένα φανάρι ανακαλύπτουμε μέσα στο δάπεδο μια σπάνια συλλογή ασημένιων και χρυσών αντικειμένων. Πολύ κοντά στον τοίχο υπήρχε μια μαρμάρινη σαρκοφάγος… Μας έμενε ν᾽ ανοίξουμε τη μαρμάρινη σαρκοφάγο. Όσο κι αν η προσδοκία πως εκεί μέσα υπήρχε το πιο πολύτιμο αντικείμενο δημιουργούσε μέσα μου μιαν ακατανίκητη περιέργεια, ένα αίσθημα συνηθισμένο στον αρχαιολόγο, αλλά και επικίνδυνο, το αίσθημα της επιστημονικής ευθύνης μου επέβαλλε την υπομονή. (…)
Το άνοιγμά της αποτέλεσε για την ομάδα μια αλησμόνητη εμπειρία. Μετακινώντας την χοντρή μαρμάρινη πλάκα που την κάλυπτε, χρειάστηκε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ᾽ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα˙ επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες και στο κέντρο του ένας ρόδακας[2]. (…)
Δεν ήταν μονάχα η λάμψη του χρυσού και η αξία του πολύτιμου μετάλλου που μας είχε καθηλώσει˙ απ᾽ ό,τι βλέπαμε δεν ήταν δύσκολο να καταλάβουμε πως είχαμε ένα εξαίρετο έργο της χρυσοχοϊκής τέχνης, που γνωρίζαμε ως τότε από πολύ μικρότερα αντικείμενα (…). Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι˙ αυτό που αντικρύσαμε μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα. Θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος˙ τα οστά ήταν τοποθετημένα με μεγάλη προσοχή και τάξη το ένα επάνω στο άλλο, ως την κορφή σχεδόν του χρυσού κιβωτίου (…). Ήταν πεντακάθαρα και δεν υπήρχε αμφιβολία πως προτού τοποθετηθούν εκεί είχαν πλυθεί με μεγάλη φροντίδα, πιθανότατα με κρασί. Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα μεγάλο ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο επάνω στα οστά. (…)
Νιώσαμε την ανάγκη να βγούμε στο φως να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα. Όταν βρέθηκα έξω, απομακρύνθηκα κάπως από τους εργάτες της ανασκαφής και στάθηκα μονάχος για μια στιγμή να συνέλθω από το απίστευτο θέαμα. Όλα έδειχναν πως είχαμε βρει ένα βασιλικό τάφο˙ κι αν η χρονολόγηση που δίναμε στα ευρήματα ήταν σωστή, όπως φαινόταν, τότε… Δεν τολμούσα να το συλλογιστώ. Για πρώτη φορά ένιωσα μια δυνατή ανατριχίλα, κάτι σαν ηλεκτρικό ρεύμα να διαπερνά τη ραχοκοκκαλιά μου. Αν λοιπόν η χρονολογία… και αν αυτά ήταν βασιλικά λείψανα… τότε… είχα κρατήσει στα χέρια μου τα οστά του Φιλίππου ; Ήταν τρομαχτικό, αδύνατο να το αντέξει ο νους μου. (…) Εκείνο το βράδυ στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ. Ήταν η πιο απίστευτη ώρα της ζωής μου. Ως τότε βέβαια… Γιατί σε λίγες μέρες άλλα μου και μας έμελλαν. (…)
Οι εφημερίδες είχαν ήδη τα νέα της Βεργίνας στα πρωτοσέλιδά τους. Και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είχε ορίσει την 24η Νοεμβρίου, τέσσερις μέρες ύστερα από τις εκλογές, για τη συνάντηση με τους εκπροσώπους του τύπου, όπου θα ανακοινώναμε οι αρχαιολόγοι καθηγητές τα αποτελέσματα των ανασκαφών μας (…). Έφτασα στη Θεσσαλονίκη, ετοίμασα τη νύχτα τις διαφάνειες και σηκώθηκα το πρωί να πάω στο Πανεπιστήμιο για την ανακοίνωση. Προτού όμως κάνω τη δημόσια αυτή ανακοίνωση, θεώρησα χρέος μου να πληροφορήσω τους υπεύθυνους της Πολιτείας: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως».
«Το πρωί της 24η Νοεμβρίου το αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ είναι ασφυκτικά γεμάτο από ένα ασυνήθιστο κοινό. Πολιτικοί, νομάρχες, βουλευτές, στρατιωτικοί, Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι, αρχαιολόγοι, φοιτητές έχουν κατακλύσει την αίθουσα. Στο βήμα ο Μανόλης Ανδρόνικος εκθέτει με όση ψυχραιμία μπορεί να διαθέτει αυτή τη μεγάλη γι᾽ αυτόν ώρα, τα αποτελέσματα της ανασκαφής στη Βεργίνα, προβάλλοντας και έγχρωμες διαφάνειες από τα ευρήματα. Όταν φαίνεται στη οθόνη η χρυσή λάρνακα με το αστέρι, το αμφιθέατρο σείεται από επιφωνήματα και χειροκροτήματα. Προχωρώντας στην ομιλία του, έρχεται η στιγμή να απαντήσει στο ερώτημα “ποιός είναι ο νεκρός του μεγάλου ασύλητου τάφου”: “Στηριγμένος σε αρχαιολογικές ενδείξεις νομίζω πως έχω το δικαίωμα να πω ότι μπορεί να ανήκει στον Φίλιππο τον Β´”. Ποτέ άλλοτε αρχαιολογική ανακοίνωση δεν έγινε δεκτή με τόσο ενθουσιασμό και συγκίνηση. Οι ξένοι ανταποκριτές είναι και αυτοί εξαιρετικά εντυπωσιασμένοι. Ο μόνος δισταγμός και σκεπτικισμός προέρχεται από την πλευρά των αρχαιολόγων. Την άλλη μέρα άρθρα και φωτογραφίες δημοσιεύονται σε όλο τον κόσμο και η ανακάλυψη προκαλεί αίσθηση παγκοσμίως».
«Τότε κατάλαβα» γράφει ο Μ. Ανδρόνικος, «πως ό,τι είχαμε κάνει στην ερημιά της Βεργίνας δεν αφορούσε μονάχα τους αρχαιολόγους. Μια επιστημονική ανακάλυψη την είχε κιόλας αγκαλιάσει ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Σήμερα ξέρω πως καμιά ικανοποίηση και καμιά τιμή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αγάπη των ανθρώπων που μου είπαν: “Σ᾽ ευχαριστούμε γι᾽ αυτό που μας έδωσες. Να ᾽σαι γερός !”»
τ.από το περιοδικό Η Δράση μας,
τεύχ. Νοεμβρίου 2017
Πηγές: Μανόλης Ανδρόνικος, «Βεργίνα», Εκδοτική Αθηνών. Ιστορικό Λεύκωμα 1977, εφημ. «Καθημερινή».
[1] κλειδί = η τελευταία τοποθετούμενη πλάκα κατά την κατασκευή της καμάρας ενός μακεδονικού τάφου
[2] ρόδακας = αρχιτεκτονικό κόσμημα σε σχήμα ανοιγμένου άνθους.
«…Το άνοιγμα του τάφου προγραμματίσθηκε για τις 8 Νοεμβρίου, μέρα που η ορθόδοξη εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ (…). Ύστερα από μικρή προσπάθεια ο ακραίος θολίτης, το «κλειδί»[1], υψώθηκε από τη θέση του και σχηματίσθηκε ένα άνοιγμα πλάτους 34 εκατοστών και μήκους λίγο περισσότερο από μισό μέτρο. Με ένα φανάρι ανακαλύπτουμε μέσα στο δάπεδο μια σπάνια συλλογή ασημένιων και χρυσών αντικειμένων. Πολύ κοντά στον τοίχο υπήρχε μια μαρμάρινη σαρκοφάγος… Μας έμενε ν᾽ ανοίξουμε τη μαρμάρινη σαρκοφάγο. Όσο κι αν η προσδοκία πως εκεί μέσα υπήρχε το πιο πολύτιμο αντικείμενο δημιουργούσε μέσα μου μιαν ακατανίκητη περιέργεια, ένα αίσθημα συνηθισμένο στον αρχαιολόγο, αλλά και επικίνδυνο, το αίσθημα της επιστημονικής ευθύνης μου επέβαλλε την υπομονή. (…)
Το άνοιγμά της αποτέλεσε για την ομάδα μια αλησμόνητη εμπειρία. Μετακινώντας την χοντρή μαρμάρινη πλάκα που την κάλυπτε, χρειάστηκε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ᾽ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα˙ επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες και στο κέντρο του ένας ρόδακας[2]. (…)
Δεν ήταν μονάχα η λάμψη του χρυσού και η αξία του πολύτιμου μετάλλου που μας είχε καθηλώσει˙ απ᾽ ό,τι βλέπαμε δεν ήταν δύσκολο να καταλάβουμε πως είχαμε ένα εξαίρετο έργο της χρυσοχοϊκής τέχνης, που γνωρίζαμε ως τότε από πολύ μικρότερα αντικείμενα (…). Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι˙ αυτό που αντικρύσαμε μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα. Θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος˙ τα οστά ήταν τοποθετημένα με μεγάλη προσοχή και τάξη το ένα επάνω στο άλλο, ως την κορφή σχεδόν του χρυσού κιβωτίου (…). Ήταν πεντακάθαρα και δεν υπήρχε αμφιβολία πως προτού τοποθετηθούν εκεί είχαν πλυθεί με μεγάλη φροντίδα, πιθανότατα με κρασί. Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα μεγάλο ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο επάνω στα οστά. (…)
Νιώσαμε την ανάγκη να βγούμε στο φως να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα. Όταν βρέθηκα έξω, απομακρύνθηκα κάπως από τους εργάτες της ανασκαφής και στάθηκα μονάχος για μια στιγμή να συνέλθω από το απίστευτο θέαμα. Όλα έδειχναν πως είχαμε βρει ένα βασιλικό τάφο˙ κι αν η χρονολόγηση που δίναμε στα ευρήματα ήταν σωστή, όπως φαινόταν, τότε… Δεν τολμούσα να το συλλογιστώ. Για πρώτη φορά ένιωσα μια δυνατή ανατριχίλα, κάτι σαν ηλεκτρικό ρεύμα να διαπερνά τη ραχοκοκκαλιά μου. Αν λοιπόν η χρονολογία… και αν αυτά ήταν βασιλικά λείψανα… τότε… είχα κρατήσει στα χέρια μου τα οστά του Φιλίππου ; Ήταν τρομαχτικό, αδύνατο να το αντέξει ο νους μου. (…) Εκείνο το βράδυ στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ. Ήταν η πιο απίστευτη ώρα της ζωής μου. Ως τότε βέβαια… Γιατί σε λίγες μέρες άλλα μου και μας έμελλαν. (…)
Οι εφημερίδες είχαν ήδη τα νέα της Βεργίνας στα πρωτοσέλιδά τους. Και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είχε ορίσει την 24η Νοεμβρίου, τέσσερις μέρες ύστερα από τις εκλογές, για τη συνάντηση με τους εκπροσώπους του τύπου, όπου θα ανακοινώναμε οι αρχαιολόγοι καθηγητές τα αποτελέσματα των ανασκαφών μας (…). Έφτασα στη Θεσσαλονίκη, ετοίμασα τη νύχτα τις διαφάνειες και σηκώθηκα το πρωί να πάω στο Πανεπιστήμιο για την ανακοίνωση. Προτού όμως κάνω τη δημόσια αυτή ανακοίνωση, θεώρησα χρέος μου να πληροφορήσω τους υπεύθυνους της Πολιτείας: τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως».
«Το πρωί της 24η Νοεμβρίου το αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ είναι ασφυκτικά γεμάτο από ένα ασυνήθιστο κοινό. Πολιτικοί, νομάρχες, βουλευτές, στρατιωτικοί, Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι, αρχαιολόγοι, φοιτητές έχουν κατακλύσει την αίθουσα. Στο βήμα ο Μανόλης Ανδρόνικος εκθέτει με όση ψυχραιμία μπορεί να διαθέτει αυτή τη μεγάλη γι᾽ αυτόν ώρα, τα αποτελέσματα της ανασκαφής στη Βεργίνα, προβάλλοντας και έγχρωμες διαφάνειες από τα ευρήματα. Όταν φαίνεται στη οθόνη η χρυσή λάρνακα με το αστέρι, το αμφιθέατρο σείεται από επιφωνήματα και χειροκροτήματα. Προχωρώντας στην ομιλία του, έρχεται η στιγμή να απαντήσει στο ερώτημα “ποιός είναι ο νεκρός του μεγάλου ασύλητου τάφου”: “Στηριγμένος σε αρχαιολογικές ενδείξεις νομίζω πως έχω το δικαίωμα να πω ότι μπορεί να ανήκει στον Φίλιππο τον Β´”. Ποτέ άλλοτε αρχαιολογική ανακοίνωση δεν έγινε δεκτή με τόσο ενθουσιασμό και συγκίνηση. Οι ξένοι ανταποκριτές είναι και αυτοί εξαιρετικά εντυπωσιασμένοι. Ο μόνος δισταγμός και σκεπτικισμός προέρχεται από την πλευρά των αρχαιολόγων. Την άλλη μέρα άρθρα και φωτογραφίες δημοσιεύονται σε όλο τον κόσμο και η ανακάλυψη προκαλεί αίσθηση παγκοσμίως».
«Τότε κατάλαβα» γράφει ο Μ. Ανδρόνικος, «πως ό,τι είχαμε κάνει στην ερημιά της Βεργίνας δεν αφορούσε μονάχα τους αρχαιολόγους. Μια επιστημονική ανακάλυψη την είχε κιόλας αγκαλιάσει ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Σήμερα ξέρω πως καμιά ικανοποίηση και καμιά τιμή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αγάπη των ανθρώπων που μου είπαν: “Σ᾽ ευχαριστούμε γι᾽ αυτό που μας έδωσες. Να ᾽σαι γερός !”»
τ.από το περιοδικό Η Δράση μας,
τεύχ. Νοεμβρίου 2017
Πηγές: Μανόλης Ανδρόνικος, «Βεργίνα», Εκδοτική Αθηνών. Ιστορικό Λεύκωμα 1977, εφημ. «Καθημερινή».
[1] κλειδί = η τελευταία τοποθετούμενη πλάκα κατά την κατασκευή της καμάρας ενός μακεδονικού τάφου
[2] ρόδακας = αρχιτεκτονικό κόσμημα σε σχήμα ανοιγμένου άνθους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου