Ὅποιος εἶναι ἐγκρατής εἶναι καί ταπεινός καί τό ἀντίστροφο.

Κατά τήν περίοδο τῆς ὁποίας τίς ἡμέρες βιώνουμε, τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, συνηθίζουμε νά ἀναφερόμαστε πάντα στόν πνευματικό ἀγώνα τόν ὁποίο καλούμαστε νά κάνουμε. Ἡ περίοδος εἶναι πολύ ἱδιαίτερη καί ἡ μόνη νηστεία τήν ὁποία ὅλοι παραδεχόμαστε, ἄσχετα μέ τό ἄν τελικά τηροῦμε τά διατεταγμένα της ἤ ἀποστασιοποιούμαστε κατά τό δοκούν, λιγότερο ἤ περισσότερο.

Σίγουρα ὅλοι μας ἔχουμε νά θυμόμαστε ἀπό τούς προγόνους μας κάποια πράγματα πού ἀφοροῦν τό πῶς θά περάσουμε τήν περίοδο αὐτή. Ὅλοι ἔχουμε παραλάβει ὁδηγίες καί τρόπους πού πραγματικά εἶναι ἀναγκαίοι καί ἀπαραίτητοι καί εἶναι μέρος τῆς πίστεως πού κτίζουμε καθώς μεγαλώνουμε μέσα στίς οἰκογένειές μας.

Εἶναι λοιπόν ἡ Σαρρακοστή μιά περίοδος πνευματικοῦ ἀγώνα. Αὐτό τό λέμε ἤ καί μπορεῖ νά μᾶς εὐχαριστεῖ νά τό ἀκοῦμε, ἱδιαίτερα ὅλους ἐμᾶς πού φαίνεται νά εἴμαστε ὑποψιασμένοι περισσότερο ὡς πρός αὐτήν ἀπό κάποιους ἄλλους πού στέκονται ὡς καί ἀδιάφορα. Τό ζήτημα ὄμως εἶναι πῶς καί κατά πόσο ἐνεργοῦμε αὐτόν τόν πνευματικό ἀγώνα.

Συνήθως γιά τούς περισσότερους ὁ ἀγώνας αὐτός τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς ἔχει νά κάνει κυρίως ἤ καί ἀποκλειστικά ἴσως μέ τή νηστεία. Σαρακοστή σημαίνει ἀποφυγή κάποιων συγκεκριμένων τροφῶν, κρέατος, ψαριων, αὐγῶν καί γαλακτερῶν. Στό μέτρο καί τήν ἔνταση πού τηρῶ τήν ἀπομάκρυνση ἀπό αὐτές τίς τροφές, ἀνάλογα ζῶ καί τηρῶ τῆν περίοδο αὐτή.

Ἐδῶ βέβαια εἶναι ἡ πρώτη ἔνσταση ἀπό αὐτούς πού δυσκολεύονται καί δέ θέλουν νά τήν τηρήσουν, ἀλλά καί κάθε νηστεία πού διδάσκει ἡ πίστη μας. Σέ ἐνδεχόμενη συζήτηση ἡ ἀπάντηση εἶναι στερεότυπη. « Πάτερ... ὁ Χριστός εἶπε τά ἐξερχόμενα καί ὄχι τά εἰσερχόμενα. Τά λόγια πειράζουν ὄχι τά φαγητά.»

Γιά κάποιον πού σκέπτεται ἀνάλογα λιγότερο ἤ περισσότερο, εἶναι μιά ἀλήθεια ἀτράνταχτη. Εἶναι συνακόλουθα ἡ δικαιολογία καί τό ἄλλοθι γιά νά μή νηστεύσει. Γιά κάποιον ὄμως πού πάει λίγο πιό μέσα στά τῆς πίστεως καί μπορεῖ νά δεῖ κάτι περισσότερο, δέν εἶναι δύσκολο νά καταλάβει τήν πλάνη στήν ὁποία βρίσκονται οἱ συνάνθρωποί μας αὐτοί, οἱ ἀδελφοί χριστιανοί.

Ἡ ἀπάντηση στήν πλάνη αὐτή εἶναι ἡ ἐξῆς: « Ἐάν ἀδελφέ μου δέν μπορεῖς νά κλείσεις τό στόμα σου στίς τροφές, οὖτε στά λόγια μπορεῖς νά τοῦ βάλεις φρένο. Ἐάν ἀδυνατεῖς νά τό κλείσεις στίς τροφές, οὖτε στά λόγια θά μπορέσεις νά τό κλείσεις.» Ὅποιος μπορεῖ καί κλείνει τό στόμα του στά λόγια, τό κλείνει καί στίς τροφές καί τό ἀντίστροφο.

Ἀπό τήν ἄλλη εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο αὐτό πού κάνουμε πολλές φορές καί ἐμεῖς οἱ χριστιανοί, ἐνῶ γι αὐτό κατηγοροῦμε τοῦς αἰρετικούς καί ἰδιαίτερα τού ἱεχωβάδες. Ποιό εἶναι αὐτό; Τό νά ἀποκόπτουμε φράσεις ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καί νά τίς κάνουμε ἀπό μόνες τους Γραφή καί Εὐαγγέλιο. Ἡ Ἁγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή Διαθήκη, εἶναι κείμενα θεόπνευστα. Ἔχουν μιά δομή, ἕνα νόημα καί μιά συνέχεια-διαδοχή μεταξύ τους. Κάθε στίχος ἐρμηνεύεται καί κατανοεῖται σωστά, μέσα ἀπό τό ὑπόλοιπο κομμάτι-παράγραφο ἤ καί κεφάλαιο ἀκόμη στό ὁποίο ὑπάρχει. Γιατί ἐκεῖ ὑπάρχει καί ὁ λόγος γιά τόν ὁποίον εἰπώθηκε.

Γιά νά ἐπανέλθουμε στά τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα. Τί ἀκριβώς λοιπόν εἶναι αὐτός καί πῶς γίνεται; Καί γιατί δέν ἀρκεῖ μόνο ἡ νηστεία τῶν τροφῶν;

Ἀς ξεκινήσουμε ἀπό τό δεύτερο ἐρώτημα. Τό τί καταλαβαίνει ὁ καθένας ὡς νηστεία, δείχνει στήν πραγματικότητα τό πῶς πιστεύει. Δείχνει τό μέτρο, τό βάθος, τό πλάτος καί τό ὕψος τῆς πίστεώς του. Σέ αὐτό πού λέμε πίστη, δέ συμμετέχει ἕνα μέρους τοῦ πιστοῦ, ἀλλά ὅλος ὁ ἄνθρωπος.

Πίστη δέν εἶναι κάτι πού τόν περισσότερο καιρό τό ἔχω στό ράφι καί τό κατεβάζω μιά, δυό ἤ τρείς φορές τό χρόνο, ἐορταστικά καί ἐπετειακά. Πίστη ἴσως μέ δυό λόγια εἶναι τό πόσο καταλαβαίνω καί ζῶ στήν καθημερινότητά μου τό λόγο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τό Θεό τόν ἵδιο. Πόσο δυνατά δηλαδή ἀντιλαμβάνομαι τήν διακριτική παρουσία Του στήν καθημερινότητά μου.

Στό ποσοστό πού συμβαίνει αὐτό, ἀναλόγως εἶναι καί ἡ πίστη μου, ἡ συμμετοχή μου στά τοῦ Θεοῦ. Ὑπό αὐτές τίς συνθῆκες δέν περιμένω μιά ἱδιαίτερη περίοδο γιά νά νηστέψω, ἀλλά νηστεύω καθημερινά. Πῶς γίνεται αὐτό; Μέ τήν ἐγκράτεια! Μιά ἀρετή πού θά ἔπρεπε νά εἶναι ἡ προμετωπίδα μας. Ζῶ στή ζωή αὐτή καί μαθαίνω νά εἶμαι ἐγκρατής, ὁλιγαρκής, δηλαδή ταπεινός. Ὅποιος εἶναι ἐγκρατής εἶναι καί ταπεινός καί τό ἀντίστροφο.

Τότε εἶμαι συνεχῶς σέ πνευματικό ἀγώνα, μικρότερης ἔντασης καί ὅταν ἔρχεται ἡ ἰδιαίτερη περίοδος, σάν αὐτή πού διαβαίνουμε, ὁ ἀγώνας αὐτός ἐντείνεται. Σάν τόν ἀθλητισμό ἕνα πράγμα. Ἐάν εἶσαι τελείως ἀπροπόνητος καί ἀπροετοίμαστος, δέν μπορεῖς ἀπό ἐκεῖ πού εἴσουν σχεδόν μονίμως καθήμενος, νά γίνεις ξαφνικά δρομέας ἐπιπέδου πρωταθλητισμοῦ.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πώς νηστεία δέ σημαίνει μόνο στέρηση τροφῶν, ἀλλά κάτι πολύ περισσότερο. Νηστεία εἶναι ἀποστροφή ὄχι μόνο στά ὑλικά ἀλλά καί στά πνευματικά. Ἡ νηστεία ἀφορᾶ ὅλον τόν ἄνθρωπο καί ὄχι ἕνα μέρος του. Ὅταν νηστεύω δέν «κλείνω» μόνο τό στομάχι μου, ἀλλά κάθε «πόρτα», ἀπό τήν ὁποία μπορῶ νά ἁμαρτήσω.

Τό στόμα στενεύει γιά τά εἰσερχόμενα, ἀλλά καί τά ἐξερχόμενα. Τό αὐτί ἀκούει, ἀλλά δέν ἀκούει. Τό μάτι βλέπει, ἀλλά δέ βλέπει. Τό μυαλό ἀσχολεῖται ἀποκλειστικά πρός ἀνακάλυψη τῶν ἀδυναμιῶν τοῦ χαρακτῆρα καί τῆς προσωπικότητάς μας. Ἡ καρδιά, ἀφουγκράζεται τῆς διαθέσεις τῆς ψυχῆς, δηλαδή τή λειτουργία τῶν παθῶν καί λυπᾶται γι αὐτό. Ἀντιλαμβάνεται τήν κατάντια καί τήν πτώση τῆς προσωπικότητας καί ταπεινά ἀνοίγεται στή Θεία χάρη, ζητῶντας ἀπ αὐτήν μέ ἀθόρυβους στεναγμούς τή θεραπεία. «Φώτισον μου τό σκότος!»

Ὅταν ἡ περίοδος τῆς Σαρακοστῆς, βιώνεται ὑπό τέτοιες συνθῆκες, τότε ναί! Εἶναι ἀγώνας! Καί μάλιστα μεγάλος καί κοπιαστικός. Τότε πραγματικά μποροῦμε νά νοιώσουμε τί ἀκριβῶς σημαίνει ἡ φράση αὐτή. Πνευματικός ἀγώνας. Ἡ μόνη βοήθεια καί ἐνίσχυση γι αὐτόν, εἶναι ἡ προσευχή, γι αὐτό ἄλλωστε καί οἱ ἐκκλησιαστικές ἀκολουθίες γίνονται μεγαλύτερες στίς ὁποίες θά πρέπει μέ κάθε τρόπο νά συμμετέχουμε ἀλλά καί ὅποιαδήποτε ἄλλη πνευματική ἐργασία μπορούμε νά κάνουμε.

Ἀνάγνωση κειμένων πίστεως καί λατρείας, ἰδιαίτερα τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ὁμιλίες καί ἄλλα πνευματικά ἀκούσματα ἀπό τό ραδιόφωνο ἤ τό ἐκκλησιαστικό τηλεοπτικό κανάλι 4Ε. Ἀλλά καί ἡσυχία καί σιωπή! Ναί! Κάτι πού πρέπει νά κάνουμε συχνά-πυκνά, ἀλλά πολύ περισσότερο περιόδους σάν τή Σαρακοστή. Νομίζω πώς στά χρόνια μας, μέ τήν τόση φασαρία πού γίνεται στή ζωή μας ἀπ’ὅλα τά ἐπιτεύματα τῆς τεχνολογίας, κάτι πού χάνουμε καί δέν τό καταλαβαίνουμε εἶναι ἡ ἡρεμία, ἡ γαλήνη καί ἡ ἀνάλογη σιγή πού ἔχουν οἱ καταστάσεις αὐτές. Μέσα ἀπό τά τόσα πού καθημερινά πρέπει νά διευθετήσουμε, νά καταφέρουμε, καταφέρνουμε νά χάσουμε τήν εἰρήνη καί τήν ἡρεμία. Καί πόσο σημαντική εἶναι ἡ γαλήνη στή ζωή μας! Γι αὐτό καί ὁ Χριστός αὐτό ἔδινε πρῶτα στούς μαθητές Του. «Εἰρήνη ὑμίν.» Γι αὐτό καί ἡ ἐπιτομή τῆ πίστεως καί λατρείας μας, ἡ Θεία Λειτουργία, μέ αὐτήν ξεκινά τήν προσευχητική της πράξη. «Ἐν εἰρήνη, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν...Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης... Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου...»

Τόν πνευματικό ἀγώνα πού περιγράψαμε, πολύ ἀπλά ἀλλά καί περιεκτικά τόν ἀποτυπώνει, ἡ ἀκολουθία τῆς Θείας Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων. Σέ μία ἀπό τῆς εὐχές της, αὐτήν τῆς πρώτης τῶν πιστῶν, παρακαλοῦμε τόν Άγιο Θεό νά νεκρώσει μέσα μας ὁλες τίς ἐμπαθεῖς αἰσθήσεις, βάζοντες σ’αὐτές ἀγαθό ἀρχηγό τόν βαθύ ἐσωτερικό λογισμό. Τό μάτι νά ἀπέχει ἀπό κάθε πονηρή διάθεση, ἡ ἀκοή νά μήν ὑποκύπτει σέ φλυαρίες, ἡ γλῶσσα νά μή λέει ἄπρεπα λόγια. Ἔτσι ὥστε τά χείλη μας νά εἶναι καθαρά γιά νά ὑμνοῦν ἀνάλογα τό Θεό. Τά χέρια μας νά μείνουν μακριά ἀπό κάθε κακή πράξη καί νά κάνουν μόνο ὅ,τι εἶναι εὐχάριστο στό Θεό. Ὅλα δέ τά μέλη μας καί ἡ διάνοια νά εἶναι ἀσφαλισμένα ἀπό τή Θεία χάρη.

Σέ μία ἄλλη ἐπίσης παρακαλοῦμε τήν ἀπερίγραπτη πρόνοια καί πολλή ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ νά δώσει ὥστε νά τά καταφέρουμε στόν καλό ἀγώνα τῆς νηστείας, νά μείνουμε ἐνωμένοι στήν πίστη καί διά τῆς ἐνότητος νά συντρίψουμε τά κεφάλια τῶν δαιμόνων καί ὡς νικητές τῆς ἁμαρτίας νά προσκυνήσουμε ἀκατάκριτα τήν Ἁγία καί λαμπροφόρο Ἀνάσταση.

Αὐτό ἐν ὁλίγοις εἶναι τό νόημα καί τό περιεχόμενο τῆς Μεγάλης Τεσσαροκοστῆς. Αὐτός εἶναι ὁ πνευματικός ἀγώνας πού ἀναφέρουμε καί καλούμαστε νά κάνουμε. Μιά διαδικασία πραγματικά δύσκολη καί ἐπίπονη. Ἀλλά καί μιά εὐκαιρία νά κάνουμε κάτι γιά τίς ψυχές μας. Νά τίς περιποιηθοῦμε, νά τίς καθαρίσουμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά τίς γιατρέψουμε μ’ αὐτήν. Αὐτό εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή συμμετοχή μας στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἀνάσταση εἶναι ἕνα τέτοιο γεγονός, πού μόνο καλά προετοιμασμένος μπορεῖς νά τήν καταλάβεις καί νά πάρεις κάτι ἀπό αὐτήν. Νά γίνεις ἄξιός της.

Τέλος ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή καί ὁ ἀγώνας της, φαντάζει νά εἶναι ὁ μόνος τρόπος, διά τοῦ ὁποίου μποροῦμε νά δοῦμε στά βάθη τοῦ ἐαυτοῦ μας. Νά ἀνακαλύψουμε τό σκοτάδι του καί διά τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα νά τό σκορπίσουμε, ἔτσι ὥστε τό κενό πού θά δημιουργηθεῖ νά γεμίσει μέ τό φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Γι αὐτό ἄς παρακαλοῦμε μέ δύναμη ψυχῆς, αὐτό πού παρακαλοῦσε ἕνας ἀπό τούς κορυφαίους ἁγίους τῆς πίστεώς μας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. ΦΩΤΙΣΟΝ ΜΟΥ ΤΟ ΣΚΟΤΟΣ! 

ΕΥΧΗ ΠΡΩΤΗ

Ο Θεός, ο μέγας και αινετός, ο τω ζωοποιώ του Χριστού σου θανάτω εις αφθαρσίαν ημάς εκ φθοράς μεταστήσας, συ πάσας ημών τας αισθήσεις της εμπαθούς νεκρώσεως ελευθέρωσον, αγαθόν ταύταις ηγεμόνα τον ένδοθεν λογισμόν επιστήσας, και οφθαλμός μεν απέστω παντός πονηρού βλέμματος, ακοή δε λόγοις αργοίς ανεπίβατος, η δε γλώσσα καθαρευέτω ρημάτων απρεπών, Άγνισον ημών τα χείλη, τα αινούντά σε, Κύριε, τας χείρας ημών ποίησον, των μεν φαύλων απέχεσθαι πράξεων, ενεργείν δε μόνα τα σοι ευάρεστα, πάντα ημών τα μέλη, και την διάνοιαν, τη ση κατασφαλιζόμενος χάριτι.

ΕΥΧΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Δέσποτα Παντοκράτωρ, ο πάσαν την κτίσιν εν σοφία δημιουργήσας, ο δια την άφατόν σου πρόνοιαν και πολλήν αγαθότητα, αγαγών ημάς εις τας πανσέπτους ημέρας ταύτας, πρός καθαρισμόν ψυχών και σωμάτων, προς εγκράτειαν παθών, προς ελπίδα αναστάσεως, ο δια τεσσαράκοντα ημερών πλάκας χειρίσας τα θεοχάρακτα γράμματα τω θεράποντί σου Μωσεί, παράσχου και ημίν, Αγαθέ, τον αγώνα τον καλόν αγωνίσασθαι, τον δρόμον της νηστείας εκτελέσαι, την πίστιν αδιαίρετον τηρήσαι, τας κεφαλάς των αοράτων δρακόντων συνθλάσαι, νικητάς τε της αμαρτίας αναφανήναι, και ακατακρίτως φθάσαι προσκυνήσαι και την αγίαν Ανάστασιν, Ότι ηυλόγηται και δεδόξασται το πάντιμον και μεγαλοπρεπές όνομά σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων.

π.Φιλιππος Μπεναζης Ι.Ν.Αγιου Νικολαου Δραμας