ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Δέν εἶναι λίγες οἱ φορές πού σέ περιόδους νηστείας γίνονται διάφορες συζητήσεις καί τοποθετήσεις γύρω ἀπό αὐτήν. Παρόλο πού γιά κάποιους, σάν ἐμᾶς θέλω νά πιστεύω, δέν τίθεται θέμα γιά τό ἄν πρέπει νά νηστεύουμε ἤ ὄχι, εἰδικά σέ μακρές περιόδους σάν τή Μεγάλη Σαρακοστή, γιά κάποιους ἄλλους εἶναι ἀδιανόητο ἤ τό λιγότερο μή ἐφικτό. Ἐδῶ κάποιοι οὖτε Τετάρτη καί Παρασκευή καθ’ὅλο τό χρόνο δέν κρατοῦνε νηστεία, θά κρατήσουν γιά σχεδόν πενήντα ἡμέρες πού εἶναι ἡ ὅλη διάρκεια αὐτῆς τῆς νηστείας; Σ’ αυτές τίς περιπτώσεις τῆς μή ἀποδοχῆς καί τήρησης τῆς νηστείας, ὅσοι εἶναι τηρητές, προσπαθοῦν μέ διάφορες παραινέσεις νά πείσουν τούς ἀρνητές νά κάνουν μία ἔστω προσπάθεια. Ἔνα ἀπό τά δυνατά ἐπιχειρήματα πού προβάλουν εἶναι πώς ἡ νηστεία εἶναι κάτι καλό, γιατί εἶναι μιά ἀποτοξίνωση τοῦ ὀργανισμοῦ, μιά ἀπελευθέρωση καί ἕνα ἐλάφρωμα τοῦ σώματος ἀπό κάποιες σίγουρα βλαβερές τροφές καί στήν τελική ὅπως λένε, εἶναι καί μία εὐκαιρία νά ἀδυνατίσουμε κάπως. (περί σιλουέτας ὁ λόγος).

   Ἄραγε αὐτοί εἶναι οἱ λόγοι καί τό σκεπτικό πού θεσπίσθηκε ἡ νηστεία στή ζωή τῆς πίστεώς μας καί τή λατρεία της; Νομίζω πώς δέν εἶναι καί τόσο δύσκολο γιά νά καταλάβουμε πώς δέν εἶναι αὐτοί οἱ λόγοι καί τό σκεπτικό. Στή σημερινή μας συνάντηση θά προσπαθήσουμε νά προσεγγίσουμε τό θέμα αὐτό καί νά τό δοῦμε ἀπό μία πλευρά πού μάλλον μᾶς διαφεύγει. Ἀρχικά νά ποῦμε πώς ἡ νηστεία εἶναι ἕνα πανανθρώπινο φαινόμενο, πού ὑπάρχει σέ κάθε θρησκευόμενο λαό ἀπό τά πανάρχαια χρόνια. Κάθε φορά πού ὁ ἄνθρωπος θέλει νά ἔχει μία καλύτερη προσέγγιση στό ὑπερβατικό καί θεῖο, ἐπειδή ἀκριβῶς καταλαβαίνει πώς αὐτό εἶναι κάτι πού τόν ξεπερνᾶ ὅπως ὑπάρχει στόν κόσμο αὐτό, προσανατολίζεται σέ μιά προσπάθεια πού πρέπει νά κάνει ἔτσι ὥστε μέ αὐτήν νά μπορέσει νά ξεκολλήσει κάπως ἀπό τά τοῦ κόσμου τούτου καί νά μπεῖ στή σφαῖρα καί τό περιβάλον αὐτοῦ πού τόν ξεπερνᾶ. Τώρα παρά τίς ἀναπόφευκτες ἀστοχίες καί τίς διαστρεβλώσεις τῶν πρό Χριστοῦ αἰώνων ἀπό τήν εἰδωλολατρεία τοῦ ὑπολοίπου πλήν τῶν Ἰουδαίων κόσμου, ἔχουμε καί ἕνα Ἕλληνα φιλόσοφο τόν Πλάτωνα νά σημειώνει πώς «Ὅποιος τρώει πάνω ἀπό μία φορά τήν ἡμέρα καί τό βράδυ δέν κοιμᾶται μόνος του, δέν μπορεῖ νά εἶναι φιλόσοφος!» ( ἀναζήτηση) Γιά ἐμᾶς ὅμως τύπος, ὑπογραμμός καί κανόνας εἶναι ὁ θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀρχηγός τῆς πίστεως καί τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅπως διδάσκει ἡ δογματική τῆς πίστεώς μας καί ξέρουμε λίγο πολύ ὅλοι, ὁ Χριστός ἦταν τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος ταυτόχρονα. Παρόλη τή συνύπαρξη τῆς θεότητας στήν ὕπαρξή Του, ὡς τέλειος ἄνθρωπος νήστεψε ἐπί 40 ἡμέρες στή ἔρημο τοῦ Ἰορδάνη τελείως. Ἐπί σαράντα ἡμέρες οὔτε ἔφαγε, οὔτε ἦπιε τίποτε. Αὐτή ἡ νηστεία εἶναι καί γιά ἐμᾶς τό παράδειγμα καί ἡ μίμηση, ὡς μέτοχοι καί ἐμεῖς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Βεβαίως ἐμεῖς ὡς ἄνθρωποι μόνο, δέν μποροῦμε νά στερηθοῦμε ὅπως Ἐκεῖνος. Μποροῦμε ὅμως νά ἀποφύγουμε ὅπως καί ξέρουμε κάποιες τροφές, τίς βαρύτερες, ἔτσι ὥστε νά μήν πάθουμε ζημιά ἀλλά καί νά νηστέψουμε. Τώρα μέσα στήν παράδοση τῆς πίστεώς μας, ὑπάρχει καί ἡ ἀντίληψη πώς ὁ Ἱδιος Ὅλος Τριαδικός Θεός ἄμα τῇ δημιουργίᾳ θέσπισε καί τή νηστεία, διά τῆς ἀπαγορεύσεως στούς πρωτοπλάστους τῆς βρώσεως ἀπό τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Εἶναι ἀπό τά λεγόμενα θεολογούμενα τῆς πίστεώς μας, δηλαδή θέματα πού τά συζητάμε καί ἐρευνοῦμε μέ πίστη, ἀλλά δέν εἶναι πρόβλημα καί ἐπικίνδυνα γιά τή σωτηρία μας ἄν τά ἀποδεχόμαστε ἤ ὄχι. Μιά ἄλλη λανθασμένη ἀντίληψη εἶναι πώς νηστεύουμε γιατί μέ τή νηστεία, πολεμοῦμε καί καταπονοῦμε τό σῶμα μας, τό ὁποίο εἶναι παράγοντας ἁμαρτίας λόγω τῶν παθῶν του καί ἰδιαίτερα τῶν σαρκικῶν. Μεγάλη, παλιά καί πικραμένη ἱστορία αὐτή. Δυστυχώς εἰσχώρησε μέσα στήν πίστη μας ἀπό κάποιους δυτικούς πατέρες καί ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς, οἱ ὁποίοι κι αὐτοί ἐπηρρεάστηκαν ἀπό τούς ἀρχαίους φιλοσόφους. Χωρίς θεία φώτιση, τό λάθος εἶναι ἀναπόφευκτο, ἐδῶ κυρίως μέ τήν διάσταση τῆς ὑπερβολῆς πού ἐξιδανικεύει ἀπό τή μία τήν ψυχή καί ὑποτιμᾶ ἀπό τήν ἄλλη τό σῶμα. Τό λέμε κάμια φορά ἀκόμα καί ἐμεῖς σήμερα. Ἡ ψυχή εἶναι τό πᾶν! Τό σῶμα θά λιώσει στό χῶμα. Τίς ψυχές μας νά σώσουμε, οἱ ὁποίες τυραννιούνται ἀπό τό ἁμαρτωλό σῶμα. Ἡ ἀναφορά ὑπάρχει καί σέ βιβλία τῆς πίστεως καί λατρείας μας. Ἐδῶ ὅμως ὑπάρχει μία διευκρίνηση. Ἡ λέξη καί ὁ ὅρος ψυχή στήν Ἁγία Γραφή (γιατί ἀπό αὐτή χρησιμοποιεῖται), δέ σημαίνει πάντα αὐτό πού καταλαβαίνουμε ἐμεῖς σήμερα, τήν ψυχή μόνη της χωρίς τό σῶμα! Ἀλλά σημαίνει τόν ὅλο ἄνθρωπο. Ὅταν στή Γέννεση ἀναφέρεται πώς «ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχήν ζῶσα», ἐννοεῖ τόν ἄνθρωπο ὡς ἐνιαία ὕπαρξη ψυχῆς καί σώματος, ὡς μιᾶς συνθετικῆς ἑνότητας καί ὁλότητας. Στή γραφή πολλές φορές μέ τή λέξη ψυχή ὁνομάζεται ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ὡς σῶμα καί ψυχή μαζί. Γι αὐτό ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς πίστεώς μας οἱ λεγόμενοι ἀπολλογητές, προσπάθησαν νά τό ἐπισημάνουν καί νά τά τονίσουν ὅλα αὐτά. Σημειώνοντας μάλιστα πώς αὐτή εἶναι καί μία εἰδοποιός διαφορά τῆς πίστώς μας ἀπό τίς ἄλλες, ἡ ὁποία δείχνει καί τήν ἀλήθεια της ἀπέναντι σ’αὐτές τίς εἰδωλολατρικές καί τό ὅτι εἶναι ἀποκάλυψη Θεοῦ καί ὄχι δημιούργημα ἀνθρώπινης σκέψης ἔστω καί εὐλάβειας. Ὁ μάρτυς καί ἐκκλησιαστικός συγγραφέας Ἀθηναγόρας, τόν δεύτερο ἀκόμη αἰώνα τονίζει πώς δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος μόνο ὡς ψυχή ἤ ὡς σῶμα. Ὁ δέ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ μύστης, διδάσκαλος τῆς νοερᾶς προσευχῆς καί θεωρός τοῦ ἀκτίστου φωτός, τονίζει πώς μέ τόν ὅρο ἄνθρωπος ἐννοοῦμε τό «συναμφότερον», δηλαδή τή συνύπαρξη, μίξη καί ἐνότητα σώματος καί ψυχῆς. Γι αὐτό καί κατά τή Δευτέρα Παρουσία θά ἀναστηθοῦν καί τά σώματα γιά νά ξαναενωθοῦν μέ τίς ψυχές πού ὑπάρχουν καί διατηροῦνται ἀπό τό Θεό ὡς ἐκμαγεία, γιά νά ξαναγίνει ὁ ἕνας καί μοναδικός ἄνθρωπος πού ὑπῆρξε κάποτε (ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης). Τέλος μιά τελευταία παρατήρηση καί διδασκαλία τῆς πίστεώς μας, εἶναι πώς ὅ,τι κάνει ὁ Θεός εἶναι καλό, ἄρα καί τό σῶμα, καί γι αὐτό τό λόγο καί αὐτός ὡς Θεός μέ ὅ,τι σημαίνει αὐτό, πῆρε ἀνθρώπινο σῶμα, ἔγινε ἄνθρωπος. Ἄν ἦταν κάτι κακό καί ἁμαρτωλό δέ θά ἔμπαινε μέσα σ’αὐτό, οὔτε βέβαια στήν μήτρα τῆς Παναγίας μας. Δέν νηστεύουμε λοιπόν γιατί μισοῦμε καί ἐκλαμβάνουμε τό σῶμα ὡς ἐχθρό καί ἀντίπαλό μας. Αὐτό εἶναι κάτι πού πιστεύουν καί ἀποδέχονται καί οἱ μοναχοί, ἀκόμα κι αὐτοί πού φτάνουν σέ ὑψηλά ἐπίπεδα ἀσκήσεως καί ἀποχῆς τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Ὁ ὀρθόδοξος χριστιανός δέν μισεῖ τόν κόσμο! Τόν ἀναγνωρίζει ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ «καλό λίαν» καί τόν ἀγαπᾶ γι αὐτό. Ἡ προσπάθειά καί ἄσκησή του έγκειται στό νά γίνει συνεργός τοῦ Θεοῦ γιά νά σωθεῖ ὁ κόσμος! Γιά ποιόν ἤ γιά ποιούς λόγους θά πρέπει λοιπόν νά νηστεύουμε; Ποιά εἶναι ἡ ἀντίληψη καί κατανόηση τῆς νηστείας πού ἴσως μᾶς διαφεύγει; Θά πρέπει (ἄν καί δέ μᾶς ἀρέσει ἡ λέξη ὡς προτροπή) νομίζουμε λοιπόν νά νηστεύουμε γιά τούς παρακάτω λόγους. 

 1ον ) Γιατί ἡ πίστη καί ἡ ἀγάπη ἀποδεικνύεται καί μετρᾶται μέ θυσίες. Ἄν θέλουμε νά λέμε πώς πιστεύουμε καί ἀγαποῦμε τό Θεό, ἡ νηστεία εἶναι ἕνας πολύ σπουδαίος τρόπος γιά νά τό δείξουμε. Γιατί μ’ αὐτήν ἐπισημένουμε στόν ἐαυτό μας πόσο σημαντικό πρᾶγμα εἶναι ἡ πίστη μας στό Θεό καί πώς γιά τήν ἀγάπη Του μποροῦμε νά ὑπάρξουμε καί χωρίς κάποιες ὑλικές ἀπολαύσεις. 

 2ον ) Γιατί μέ τή νηστεία αὐτοεπαληθευόμαστε καί ἐμεῖς οἱ ἴδιοι ὡς πιστοί. Ὅτι δηλαδή εἴμαστε καί τό ζοῦμε καί ὄχι μόνο τό κουβεντιάζουμε Ὅτι δέν εἴμαστε μόνο λόγια, ἀλλά τά συνοδέυουμε καί μέ τίς ἀνάλογες πράξεις. Γιατί «πίστη ἄνευ ἔργων νεκρά ἐστί» ὅπως μᾶς διδάσκει ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος. 

 3ον ) Γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι κάτι πολύ περισσότερο ἀπό τίς ἀνάγκες του. Γι αὐτό καί ὁ Χριστός μας ἀπαντᾶ στόν πονηρό πώς «οὐκ ἐπ’ἄρτῳ μόνον ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐπί παντί ρήματι Θεοῦ». 

 4ον) Γιατί εἴμαστε μέλη τοῦ σώματός Του. Εἴμαστε δηλαδή μέλη τῆς μεγάλης καί θεϊκῆς οἰκογένειας τῆς Ἐκκλησίας Του καί ὅλοι μαζί, ὅπως κάθε ἀληθινή οἰκογένεια, προετοιμαζόμαστε νά ζήσουμε τό σπουδαίο γεγονός πού ἔχει κάθε περίοδος νηστείας, στήν περίπτωσή μας, τά Ἅγια Πάθη, τήν Ταφή καί τή Λαμπροφόρο Ἀνάσταση. Γιά νά τά ζήσεις αὐτά, πρέπει νά εἶσαι κάπως προετοιμασμένος. 

 5ον ) Γιατί μέ τή νηστεία (καί τήν ὑλική καί τήν πνευματική), εἶναι ὁ μόνος τρόπος νά κάνουμε μία ἐνδοσκόπηση τοῦ «ἔσω ἀνθρώπου» ὅπως λέγεται στή θεολογική γλῶσσα. Τοῦ ἄλλου μας ἐαυτοῦ ὅπως καμιά φορά λέμε. Αὐτά πού θά ἀνακαλύψουμε νά προσπαθήσουμε μέ τόν πνευματικό ἀγώνα, τήν ἐξομολόγηση καί τή θεία κοινωνία νά τά διορθώσουμε ὅσο γίνεται· καί, 6ον ) Γιατί μέ τή διεργασία αὐτή, μποροῦμε νά προσεγγίσουμε καί νά ἀνακαλύψουμε τά πάθη μας. Γιατί τελικά ἡ νηστεία μας δέν εἶναι σωματοκτόνος ἀλλά παθοκτόνος. Νηστεύουμε γιά νά ἐλέγξουμε τά πάθη μας, τά ὁποία εἶναι πολύ σημαντικά ὅπως καταλαβαίνουμε γιά τήν ὕπαρξή μας καί γιά τά ὁποία σύν Θεῷ, θά μιλήσουμε στήν ἐπόμενη συνάντησή μας.

π. Φιλιππος  Μπεναζης. Ι.Ν.ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ.ΔΡΑΜΑ.