ΕΝΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ

 
π. Σεραφείμ Ρόουζ,(Aυγ 13, 1934 -Σεπ 2, 1982), η ζωή και τα έργα του - Ένας Αμερικανός ορθόδοξος διδάσκαλος (αφιέρωμα)

Επιμέλεια, Συλλογή Σοφία Ντρέκου

«Μην ανησυχείς για τη φιλοσοφική φύση μου. Όταν έγινα Ορθόδοξος Χριστιανός σταύρωσα εκουσίως τον νου μου και όλοι οι σταυροί που επωμίστηκα είναι μονάχα πηγή χαράς για μένα. Δεν έχασα τίποτα και κέρδισα τα πάντα». π. Σεραφείμ Ρόουζ

Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, στις ΗΠΑ, τη χώρα της μεγάλης σύγχυσης και (ας τολμήσω να το πω) αμαρτίας, έχουν ζήσει το 19ο και 20ό αιώνα αρκετοί ορθόδοξοι άγιοι. Οι περισσότεροι από αυτούς προέρχονται από τη Ρωσία και τη Σερβία, απ’ όπου έφυγαν λόγω της αθεϊστικής ιδεολογίας των κομμουνιστικών καθεστώτων και των διωγμών κατά της Εκκλησίας που διαπράττονταν εκεί.

Ιδιαίτερα η πολιτεία της Αλάσκας έχει ήδη μια πολύτιμη ορθόδοξη κληρονομιά του 19ου αιώνα, είτε με Ρώσους αγίους (όπως ο άγιος Ιννοκέντιος, που θανατώθηκε από τοπικούς μάγους, ο μεγάλος ασκητής του νησιού Σίτκα άγιος Γερμανός κ.ά.) είτε με ιθαγενείς (Αλεούτους), όπως οι άγιοι Πέτρος ο Νεομάρτυρας και Ιάκωβος Νετσέτωφ, Αλεούτος από μητέρα (βλ. Γ. Πιπεράκι, καθηγητής της Ιατρικής Αθηνών, «Άγιοι της Αλάσκας – Ορθόδοξο Συναξάρι», εκδ. Μυριόβιβλος, και στο διαδίκτυο oodegr.com/synaxaristis/agioi_alaskas).

Στις ΗΠΑ κοιμήθηκε και ο μεγάλος πνευματικός Πατέρας της Σερβίας άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς (1880-1956), που αιχμάλωτος στο Νταχάου είχε απευθύνει ένα συγκλονιστικό χριστιανικό κείμενο σε όλους τους λαούς της Ευρώπης (το οποίο δημοσιεύεται στο βιβλίο «Ορθόδοξος Εκκλησία και Οικουμενισμός» του καθηγητή του Παν/μίου Βελιγραδίου αγιου Ιουστίνου Πόποβιτς), και που σήμερα τα έργα του εκδίδονται στα ελληνικά από τις εκδόσεις Εν Πλω.

Όμως ήρθε η ώρα ο λευκός άνθρωπος της Αμερικής (που πήγε εκεί ως κατακτητής και απελπισμένος μετανάστης) να δώσει τον πρώτο καρπό στην παγκόσμια Ορθόδοξη Εκκλησία. Πρόσφατα κυκλοφόρησε η συγκλονιστική βιογραφία του π. Σεραφείμ Ρόουζ (1931-1982), κατά κόσμον Γιουτζήν Ντένις Ρόουζ, από το Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας, ένα βιβλίο που θεωρώ απολύτως απαραίτητο να διαβάσει κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος.

Προικισμένος, ευφυής, ωραίος, όχι πλούσιος, άριστος μαθητής με πολλές υποτροφίες, αλλά πρόωρα ώριμος, μοναχικός και στοχαστικός, ο Γιουτζίν (Ευγένιος) ήταν ένα κολεγιόπαιδο μεσοαστικής προέλευσης, που έμοιαζε να βγήκε από τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών». Ανήσυχος και πνευματικά διψασμένος μέχρι αίματος, πέρασε από τη φιλοσοφία, την αθεΐα, το μπητνίκ και κατέληξε στο βουδισμό ζεν. Πτυχιούχος των Ασιατικών Γλωσσών στην Ακαδημία Ασιατικών Σπουδών του Σαν Φρανσίσκο και μάστερ στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του καθηγητή Τζι Μινγκ Σιεν, τον οποίο βοήθησε να μεταφράσει το Ταό Τε Κινγκ και άλλα κλασικά έργα από τα αρχαία κινεζικά.

Μετά από σοβαρή μαθητεία στις ανατολικές παραδόσεις, ασπάστηκε την Ορθοδοξία, για την οποία είχε ασαφή ιδέα, λόγω του συγκλονιστικού αισθήματος που ένιωσε την πρώτη φορά που παρακολούθησε τη θεία λειτουργία του ρωσικού ναού της Θεοτόκου (παλιού καθεδρικού) στο Σαν Φρανσίσκο. 

Ωστόσο η μεταστροφή του δεν ήταν ραγδαία και ενθουσιώδης, αλλά σταδιακή και προσεχτική. Επέλεξε το μοναχικό βίο παίρνοντας το όνομα του Ρώσου αγίου του 19ου αιώνα Σεραφείμ του Σάρωφ, μελέτησε βαθύτατα κι έζησε σε μια καλύβα στα δάση του Νόουμπλ Ριτζ, στη βόρεια Καλιφόρνια. Υπήρξε δε και πνευματικό παιδί του γίγαντα της φιλανθρωπίας με την παιδική ψυχή αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς του Θαυματουργού (1896-1966), ενός παγκόσμιου αγίου, που το άφθαρτο σώμα του βρίσκεται στο Σαν Φρανσίσκο.

► Η μεταστροφή του π. Σεραφείμ Ρόουζ με την καντάτα του Μπαχ που του άλλαξε την ζωή

Δυο από τα έργα του, που κυκλοφόρησαν παράνομα και στην Ε.Σ.Σ.Δ. κι έχουν μεταφραστεί ακόμα και στα μαλαγιαλάμ της νότιας Ινδίας, κυκλοφορούν και στα ελληνικά: «Η ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος» (ο διάλογος της ορθοδοξίας με τη πανθρησκειακή πνευματικότητα της Νέας Εποχής, που ανακατεύει διαλογισμό και άλλες ασιατικές πρακτικές και διδασκαλίες με δυτικό μυστικισμό) και «Η ψυχή μετά το θάνατο – Οι μεταθανάτιες εμπειρίες στο φως της ορθόδοξης διδασκαλίας», που πραγματεύεται ένα θέμα πολύ γνωστό και συζητούμενο σήμερα. Και τα δύο έχουν εκδοθεί από την Αδελφότητα του Αγίου Γερμανού της Αλάσκας, στην Πλατίνα της Καλιφόρνιας, που ο π. Ρόουζ ήταν ένας από τους ιδρυτές της. Η ίδρυση της Αδελφότητας του Αγίου Γερμανού ευλογήθηκε με επιστολή από τον μέγα Γέροντα της εποχής μας αγιο Σωφρόνιο Σαχάρωφ, ο οποίος ήταν φίλος του αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς.

Στα γραπτά του φαίνεται πως η ορθοδοξία δεν είναι μια δογματική αγκύλωση, αλλά μια παγκόσμια διδασκαλία βασισμένη σε γνήσιες και επαληθευμένες πνευματικές εμπειρίες. Άλλωστε ο ίδιος, αν και ποτέ δε νόθευσε την ορθοδοξία ούτε «αλληθώρισε» πουθενά, σε ιστορικό επίπεδο εκτιμούσε τη γνήσια σκέψη όλων των πολιτισμών, ιδιαίτερα της Κίνας (ταοϊσμό και κομφουκιανισμό). Βλ. το άρθρο του The Chinese Mind, που προήλθε από ένα ειδικό μάθημα στον Άγιο Γερμανό το 1981 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Τhe Orthodox Word» το 1991. «Όταν γίνεσαι χριστιανός» έλεγε, «καμιά πραγματική αλήθεια που είχες διδαχτεί μέχρι τότε δεν χάνεται».

Όταν, το 1991, μέλη της Αδελφότητας του Αγ. Γερμανού επισκέφτηκαν την Όπτινα, που είχε πρόσφατα λειτουργήσει ξανά ως μοναστήρι, είδαν αναρτημένο στο ιστορικό κελί του αγίου στάρετς Αμβροσίου ένα πορτρέτο του π. Σεραφείμ, ο οποίος εθεωρείτο από τους μοναχούς της Όπτινα στυλοβάτης της παράδοσής τους, ενώ οι εκδόσεις της Αδελφότητας του Αγ. Γερμανού για τους αγίους γέροντες της Όπτινα τους είχαν βοηθήσει να ανασυστήσουν τις αρχές της μονής τους (βίος π. Σεραφείμ, τόμ. Β', σελ. 454-455).

Ο π. Σεραφείμ κοιμήθηκε σε ηλικία 48 ετών μετά από μια σύντομη αλλά εξαιρετικά βασανιστική ασθένεια και, μετά την κοίμησή του, έχουν σημειωθεί πολλά περιστατικά που φανερώνουν την αγιότητά του (δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα, γιατί είναι πολύ νωρίς). Στο τελευταίο κεφάλαιο της βιογραφίας του αναφέρονται μερικά.

Η βιογραφία του έχει γραφτεί από τον ιερομόναχο Δαμασκηνό Κρίστενσεν (πρώην βουδιστή Αμερικανό, που μεταστράφηκε στην Ορθοδοξία) και έχει εκδοθεί σε τρεις τόμους, που όμως κυκλοφορούν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο. Ιδίως ο πρώτος τόμος, που περιγράφει την πορεία του π. Σεραφείμ από την απόλυτη άρνηση του Θεού προς την Ορθοδοξία, είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά αναγνώσματα των τελευταίων δεκαετιών. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μυριόβιβλιος (τηλ. 210-3214565).

Σημειωτέον ότι η μεταστροφή στην Ορθοδοξία Αμερικανών που εγκαταλείπουν την προηγούμενη θρησκεία τους (είτε προέρχονται από τον προτεσταντισμό, είτε από το βουδισμό είτε από τον απλό αθεϊσμό ή αγνωστικισμό) δεν είναι μόδα ανθρώπων που δεν ξέρουν τι γυρεύουν στη ζωή τους, αλλά καρπός μεγάλης αγωνίας και τελικά πνευματικής ωριμότητας. 

Αυτό φαίνεται με σαφήνεια στο βίο του π. Σεραφείμ, αλλά και σε ένα άλλο σημαντικό βιβλίο, με τίτλο «Από το βουδισμό στο Χριστό – Εμπειρίες μεταστροφής», που εκδόθηκε πρόσφατα από το μοναστήρι του Μήλεσι (διακινείται από τις εκδόσεις Σταμούλη), καθώς και στο «Καλώς ήρθατε στο σπίτι σας» του π. Πήτερ Γκίλκουϊστ (εκδ. Ακρίτας), που εξιστορεί την πορεία μιας μεγάλης ομάδας προτεσταντών, που, μετά από προσεχτική έρευνα, κατέληξαν στο ότι η Ορθοδοξία διατηρεί την αρχαία αυθεντική εκδοχή του χριστιανισμού και όλοι μαζί έγιναν ορθόδοξοι. Στο διαδίκτυο βλ. σημαντικά σχετικά άρθρα «Ιεραποστολή: Η Ορθοδοξία στα μήκη και τα πλάτη τού πλανήτη και η ιστορία τής Χριστιανικής επέκτασης» στο http://www.oodegr.com/oode/ierapostoli/ierapostoli.htm

Ο π. Σεραφείμ Ρόουζ και η «ασθένεια της ορθότητας»

Αποσπάσματα από το βιβλίο του ιερομονάχου Δαμασκηνού

π.Σεραφείμ Ρόουζ, Η ζωή και τα έργα του, εκδ. Μυριόβιβλος,

Τόμ. Γ', σελ. 175-179, 186-188, 302-307.

Ο π. Σεραφείμ αναφέρεται στις διαμάχες μεταξύ ορθοδόξων. Στο βιβλίο δίνονται παραπομπές για όλα τα παραθέματα από κείμενα του π. Σεραφείμ, αλλά εδώ τις παραλείπουμε.

«Ανεξάρτητα από το πόσο «σωστός» μπορεί να είσαι στις διάφορες θέσεις σου,θα πρέπει επίσης να είσαι ευγενικός και διπλωματικός. Το πρώτο και σημαντικό πράγμα δεν είναι διόλου το “σωστό”, αλλά η χριστιανική αγάπη και η αρμονία. […] Ο ζήλος που παρουσιάζεις για τις ακολουθίες στην αγγλική, η ψαλμωδία του εκκλησιάσματος κ.λ.π., δεν είναι καταρχήν κατά Θεόν ζήλος, δεν είναι βασισμένος στον Χριστιανισμό· είναι, αντίθετα, μόνο επίμονο ίδιον θέλημα, ένα σύμπτωμα της “ασθένειας της ορθότητας” που πλήττει τόσο πολλούς νεοφώτιστους και τους οδηγεί κατευθείαν στην καταστροφή…» (σελ. 202-203).

«Η μόνη έγνοια μου είναι να αποφύγω μια περιττή δημόσια ''διαπάλη'' μεταξύ μελών της μίας και ίδιας Ορθόδοξης Εκκλησίας» (σελ. 305).

Διαβάστε, παρακαλώ, ολόκληρη την ανάρτηση εδώ.

«Τρεις απλές αρχές ζωής που έμαθα από τον π. Σεραφείμ Ρόουζ»Από τo βιβλίο του π.Σεραφείμ Ρόουζ. Η ζωή και τα έργα του, τόμ. Γ'

Ο π. Αλέξιος θυμάται τρεις απλές αρχές ζωής που έμαθε από τον π. Σεραφείμ. «Τις έμαθα» λέει, «όχι τόσο πολύ από τα βιβλία του π. Σεραφείμ όσο από αυτά που μου είπε σε διάφορες ομιλίες κατά τα χρόνια που πέρασαν. Η πρώτη από αυτές τις αρχές είναι:

«Είμαστε προσκυνητές σ’ αυτήν τη γη και δεν υπάρχει τίποτα μόνιμο για μας εδώ», πρέπει συνεχώς να τον θυμόμαστε αυτό. Είμαστε απλώς παρεπίδημοι. Αυτή η ζωή είναι μόνο η αρχή μιας συνέχειας που δεν θα τελειώσει ποτέ. Τείνουμε να τη μεταχειριστούμε σαν να είναι μόνιμη και απαίσια σημαντική από την άποψη των σταυροδρομιών και της εκπαίδευσης και της προόδου και όλων εκείνων των πραγμάτων. Αλλά όλα θα πεθάνουν μαζί μας θα πεθάνει το σώμα μας• τίποτα από αυτά δεν θα πάει μαζί μας στον άλλο κόσμο.

Ο π. Σεραφείμ θέλησε να μας διδάξει αρχές που θα μας κρατούσαν στην σωστή θέση καθόλη τη διάρκεια της ζωής και θα μας στήριζαν στις νέες και διαφορετικές καταστάσεις, τις περιστάσεις και τα προβλήματα. Επομένως, εάν πήγαινες σε αυτόν με μια ερώτηση για κάποιο ιδιαίτερο θέμα, μπορεί ή όχι να εξέταζε εκείνο το συγκεκριμένο πρόβλημα, αλλά θα έδινε μια αρχή με την οποία κάποιος θα μπορούσε να αξιολογήσει ο ίδιος το πρόβλημα και να καταλήξει σε ένα ευλόγα νηφάλιο και αξιόπιστο συμπέρασμα. Αυτό είναι που κρυβόταν πίσω από την υπενθύμισή του σε μας πως είμαστε προσκυνητές σε αυτήν τη γη.

Αυτό είναι μια αρχή, μια προϋπόθεση. Εξετάστε όλα τα προβλήματα που έχουμε αντιμετωπίσει την περασμένη εβδομάδα ή τον μήνα, όλα τα πράγματα στην ιδιωτική ζωή μας που φαίνονται πολύ σημαντικά και μας εκνευρίζουν, συγχύζουν, που μας κάνουν να ανησυχούμε ή φοβόμαστε• και έπειτα ας σκεφτούμε ότι, εάν είχαμε θυμίσει στους εαυτούς μας ότι είμαστε μόνο προσκυνητές εδώ, τα πιο πολλά από τα «ζητήματά μας» είναι πολύ ασήμαντα, και πόση διαφορά θα είχε κάνει αυτό στην ποιότητα της ημέρας μας, της εβδομάδας μας, της ζωής μας.

Μια δεύτερη αρχή που ο π. Σεραφείμ με δίδαξε ήταν ότι η ορθόδοξη πίστη μας δεν είναι «κάτι» το ακαδημαϊκό. Αυτό ίσως φανεί περίεργο να ειπωθεί επειδή έχουμε τα δεδομένα των ογκωδών βιβλίων των αγίων Πατέρων και των ιερών ακολουθιών της Εκκλησίας, και επίσης των βίων των Αγίων – υπάρχουν τόσα πολλά. Φυσικά, υπάρχει ένα ακαδημαϊκό επίπεδο σ’ όλο αυτό το σύνολο, αλλά δεν είναι αυτή η ουσία. Ο π. Σεραφείμ μου έγραψε μια φορά: «Μην αφήσετε ποτέ κανένα να πάρει όλα τα βιβλία μακριά από σας. Αλλά μην μπερδέψετε την ανάγνωση των βιβλίων με το πραγματικό νόημα, το οποίο είναι η βίωση της Ορθοδοξίας». Ή Ορθοδοξία, μου είπε, δεν είναι τόσο πολύ θέμα του νου. Είναι ένα βίωμα, και είναι της καρδιάς. 

Μια φορά, όταν περπατούσαμε κάπου στην περιοχή του μοναστηριού, τον ρώτησα, «Πάτερ Σεραφείμ, ποιά είναι η αγαπημένη σας εικόνα της Θεοτόκου»; Σταμάτησε και είπε, «Δεν είναι κάποια». «Αυτό είναι αδύνατον!”, είπα – «ο καθένας έχει μια αγαπημένη εικόνα της Θεοτόκου – ποιά είναι η δική σας;». Σταμάτησε πάλι και με κοίταξε, πραγματικά με κατάπληξη, και είπε, «Δεν καταλαβαίνεις; Μ’ αρέσει πολύ το όλον της Θεοτόκου». 

Αυτή ήταν μια πολύ βαθιά απάντηση: δεν μπορείς μόνο να διαλέξεις μία εικόνα και να πεις αυτή είναι η καλύτερη, ή αυτή είναι εκείνη που συμπαθώ περισσότερο. Είναι πράγματι το σύνολο, το όλον! Σε περιστάσεις όπως αυτή, ο π. Σεραφείμ ήταν σε θέση να μου υπενθυμίσει επανειλημμένα ότι η Ορθοδοξία πρέπει να βιωθεί, όχι μόνο να διαβαστεί, να μελετηθεί ή να γραφτεί κάτι σχετικά.

Η τρίτη αρχή ήταν πιθανώς η σημαντικότερη όλων. Ο π. Σεραφείμ μου είπε, «Εάν δεν βρεις τον Χριστό σε αυτήν τη ζωή, δεν θα Τον βρεις στην άλλη». Για ένα χριστιανό της Δύσης, αυτή είναι μια καταπληκτική δήλωση. Τί σημαίνει αυτό πρακτικά; Δεν μιλούσε αυτός για τη μυστική εμπειρία ή δεν είχε τα οράματα ή κάτι παρόμοιας φύσεως. Καθένας που γνωρίζει τον π. Σεραφείμ συνειδητοποιεί ότι θα είχε μείνει μακριά από τέτοιου είδους συζήτηση. Αυτό που εννοούσε με το να “βρεις τον Χριστό» σε αυτήν τη ζωή είναι, πως κάποιος πρέπει πρώτα να εστιάζει στον Χριστό διαρκώς, ημέρα και νύχτα. 

Αυτό δεν αποτελεί μία συνήθεια προσευχής, όπως κάνει κάποιος στις εικόνες όταν βάζει το καπέλο του για να βγει από την πόρτα. Μάλλον, πρόκειται για την περίπτωση που κάποιος έχει στον νου του τον Χριστό όλη την ημέρα, σε κάθε περίσταση, σε κάθε ευκαιρία – να υψώνει κάποιος την καρδιά και τον νου του σε Αυτόν. Ο π. Σεραφείμ συνήθιζε να μου λέει, αναφερόμενος στην Καινή Διαθήκη: «Ο Θεός είναι αγάπη κι όποιος ζει μέσα στην αγάπη ζει μέσα στον Θεό, κι ο Θεός μέσα σε αυτόν… Η τέλεια αγάπη διώχνει τον φόβο» (Α Ιωάν. 4:16,18). 

Βλέπετε, ήμουν ένα άτομο που φοβόταν, έτσι θα έλεγε, τέτοιου είδους λόγια. Και έπειτα θα εξηγούσε, “Καλά, εμείς δεν μπορούμε να έχουμε τέλεια αγάπη για τον Θεό, ή τον καθένα, επειδή είμαστε ατελείς. Η αγάπη του Θεού είναι τέλεια. Αλλά εάν κατοικούμε στην αγάπη και ο Θεός είναι αγάπη, κατόπιν ο Θεός κατοικεί σε μας. Και αυτός είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους ερχόμαστε όλο και πιο κοντά, συνεχώς πιο κοντά, στον Χριστό σε αυτό τον κόσμο“. Και έτσι γινόμαστε λιγότερο φοβισμένοι έναντι της ζωής και των άλλων ανθρώπων, των προκλήσεων και των δυσκολιών.

Άλλα εδάφια που του άρεσε να αναφέρει ήταν, «Μικρά μου παιδιά, έφτασε το τέλος» (Ά Ίωάν. 2:18), και «Μη φοβάσαι το μικρό μου ποίμνιο. Σ’ εσάς ευαρεστήθηκε ο Πατέρας σας να δώσει τη βασιλεία του» (Λουκ. 12:32). Στα επόμενα χρόνια θυμήθηκα που ο π. Σεραφείμ επαναλάμβανε τέτοια εδάφια σε μένα – και έρχονταν στον νου μου σε περιόδους φόβου και κινδύνου. Αυτά τα εδάφια ήταν μια ιδιαίτερη ανάπαυση και παρηγοριά για μένα κατά την περίοδο της ξαφνικής ανάπαυσης της Ματιούσκας μου ["Ν": εννοεί την πρεσβυτέρα του, τη σύζυγό του], η οποία συνέβη αρκετά χρόνια αφότου ο π. Σεραφείμ είχε αφήσει αυτόν τον κόσμο. Αλλά, φυσικά, η μεγαλύτερη ανάπαυση από όλα, κατά τον θάνατό της, ήταν που γνώριζα ότι τώρα ήταν μαζί του.

Τελικά, θα επιθυμούσα να πω, με πολύ μεγάλη πεποίθηση, ότι ο π. Σεραφείμ βρήκε τον Χριστό σε αυτήν τη ζωή. Δεν μπορείς να δώσεις κάτι που δεν έχεις, και αυτός είχε τόσα πολλά να δώσει. Από αυτό μπορούμε να ξέρουμε ότι ο Χριστός κατοίκησε πράγματι μέσα σε αυτόν». Orthodoxy of the Heart - Father Seraphim Rose and the Orthodox Christians of Africa.

Ένας Αμερικανός ορθόδοξος διδάσκαλος:π. Σεραφείμ Ρόουζ – Η ζωή και τα έργα του καθ. Θεόδωρου Ι. Ρηγινιώτη

Εκδόσεις Μυριόβιβλιος, από ΟΟΔΕ.