Οι σκληρές μάχες στη Μικρά Ασία (καλοκαίρι 1921)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι επιχειρήσεις άρχισαν στις 25 Ιουνίου 1921.
Στις 4 ιουλιου 1921 καταλαμβανεται η Κιουταχεια,το Β ΣΣ αποκρουει τις τουρκικες επιθεσεις,διασπωνται οι τουρκικες γραμμες αμυνης.8 Ιουλιου οι τουρκοι κανουν αντεπιθεση.Στις 9 Ιουλιου οι ελληνες νικουν τους τουρκους οι οποιοι οπισθοχωρουν προς την Αγκυρα.Δεν επιτευχθηκε η οριστικη συντριβη των τουρκικων δυναμεων.Ο Σαρρηγιαννης που ηταν διευθυντης του 3ου Γραφειου πιστευε οτι μπορει να συνεχισθει η καταδιωξη των τουρκων μεχρι την Αγκυρα,ο Σπυριδωνος που ηταν δντης του 4ου Γραφειου ελεγε οτι δεν μπορει να ανεφοδιαζει τον στρατο προς Αγκυρα.Στις 15 Ιουλίου 1921 εγινε πολεμικο συμβουλιο παρουσια του βασιλεως Κωνσταντινου ,του υπουργου αμυνας Θεοτοκη,του πρωθυπουργου Γουναρη,του στρατηγου Παπουλα ,του στρατηγου Δουσμανη. Καθώς διαπιστώθηκε ότι οι κεμαλικές δυνάμεις δεν είχαν εκμηδενιστεί, αποφασίστηκε ομόφωνα η συνέχιση της επιθετικής πορείας μέχρι τον Σαγγάριο. Ενστάσεις , αναιμικές φημολογείται ότι είχε μόνο ο Κωνσταντίνος(Ο δημοσιογραφος Μελας σε ανταποκριση απο την Σμυρνη που δημοσιευτηκε στην εφημεριδα ΕΜΠΡΟΣ αναφερει οτι οι αντιρρησεις του βασιλια Κωνσταντινου ηταν ξεκαθαρες αλλα δεν τις ακουσε κανενας απο την κυβερνηση). Το πολεμικό συμβούλιο, ήταν επεισοδιακό. Χαρακτηριστική είναι η διαφωνία μεταξύ του Δούσμανη και του Θεοτόκη. Ο πρώτος υποστήριζε ότι ο Ελληνικός Στρατός δεν έπρεπε να σταματήσει στην ΄Άγκυρα, αλλά να φτάσει στον ποταμό Άλη(απο στρατιωτικης αποψεως ειχε δικαιο).Αποφασιστηκε τελικα ομοφωνα η προελαση προς Αγκυρα.ΟΚεμαλ επαθε πανικο ,εδωσε εντολη να τουφεκιζονται οι τουρκοι στρατιωτες που θα οπισθοχωρουσαν.10 Αυγ 1921 αρχισε η γενικη επιθεση των ελληνων.οι τουρκοι νικουνται και οπισθοχωρουν.28 Αυγ 1921 οι τουρκοι κανουν σφοδρη αντεπιθεση αποτυγχανει και 29 Αυγ 1921 ο Κεμαλ αποφασιζει τον τερματισμο των επιχιρησεων .Στις 30 Αυγ1921 διαταζει και ο Παπουλας τερματισμο των ελληνκων επιχειρησεων τελειως αστοχα και λανθασμενα.Παρά τη δυσμενή για τους Έλληνες τελική έκβαση της επιχείρησης, η ανδρεία και η αντοχή του Στρατού μας, προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό,αλλα δοθηκε ευκαιρια στον Κεμαλ να προετοιμαστει για την καταστροφη του ελληνικου στρατου τον Αυγ 1922.
Στις 30 Ιουνίου 1921, ο Στρατός μας, συγκεκριμένα το Νότιο Συγκρότημα Μεραρχιών, καταλαμβάνει την περιοχή του Αφιόν Καραχισάρ και κινείται προς τον βορρά. Στις 2 Ιουλίου 1921, διασπώνται οι τουρκικές αμυντικές γραμμές στην Κιουτάχεια από το Α’ Σώμα Στρατού. Στις 4 Ιουλίου 1921, καταλαμβάνεται η Κιουτάχεια από το Γ΄ Σώμα Στρατού και τη ΙΧ Μεραρχία.
Οι Τούρκοι αντεπιτίθενται, ωστόσο αντιμετωπίζονται επιτυχύς από το Β΄ Σώμα Στρατού. Στις 6 Ιουλίου 1921, καταλαμβάνεται και το Εσκί Σεχίρ από το Γ ΄ Σώμα Στρατού. Έτσι, έχουμε επιτυχή ολοκλήρωση της ελληνικής θερινής επίθεσης με κατάληψη αντικειμενικών στόχων και μερική καταστροφή του τουρκικού στρατού. Ωστόσο, ο στρατηγικός στόχος της οριστικής εκμηδένισης των κεμαλικών δυνάμεων δεν επιτυγχάνεται κάτι που αποτελεί σοβαρό σφάλμα της Στρατιάς Μικράς Ασίας. Η διακοπή προώθησης των δυνάμεών της, δίνει τον απαραίτητο χρόνο στους κεμαλικούς να ανασυνταχθούν, να ενισχυθούν και να οργανώσουν νέα αμυντική γραμμή δυτικά και νότια του Εσκί Σεχίρ, 300 χιλιόμετρα, ως τον ποταμό Σαγγάριο. Το Β’ Σώμα Στρατού επιχειρεί κυκλωτικό ελιγμό αλλά δεν τα καταφέρνει, καθώς εκτελεί την επιχείρηση με καθυστέρηση. Στις 8 Ιουλίου 1921, οι Τούρκοι επιχειρούν γενική αντεπίθεση με στόχο την ανακοπή της ελληνικής προέλασης και την καταστροφή των ελληνικών δυνάμεων. Παρά την έλλειψη συντονισμού από τη διοίκηση Μικράς Ασίας, οι ελληνικές δυνάμεις μάχονται ηρωικά και σθεναρά. Όχι μόνο αποκρούουν την τουρκική αντεπίθεση, αλλά προκαλούν στους εχθρούς βαρύτατες απώλειες. Στις 9 Ιουλίου 1921, φτάνει καθυστερημένα επείγουσα (!) διαταγή της διοίκησης της Στρατιάς για καταδίωξη των υποχωρούντων Τούρκων . Οι μισοκατεστραμμένοι και ηθικά καταπτοημένοι Τούρκοι απαγκιστρώνονται και αναδιατάσσονται προς την Άγκυρα.
Παρά τις επιτυχίες του ελληνικού Στρατού, η μη οριστική συντριβή των κεμαλικών δυνάμεων , είχε σαν αποτέλεσμα να μην εξελιχθούν ευνοϊκά για τη χώρα μας τα πράγματα στο μικρασιατικό μέτωπο (Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Γιάννη Κ Χρονοπούλου, ΄΄ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ).
Τα κατορθώματα των Ελλήνων, προκάλεσαν παγκόσμια θαυμασμό. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Lloyd George δήλωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων (25 Ιουλίου 1921), μεταξύ άλλων: ΄΄Τοιούτος λαός, οίος ο Ελληνικός, είναι άξιος εκτιμήσεως εκ μέρους πάσης χώρας. Ήγειρε δε κατά τις διεξαγομένας ήδη επιχειρήσεις το μεγαλύτερον μνημείον δόξης της ελληνικής φυλής΄΄.
Το πολεμικό συμβούλιο στην Κιουτάχεια. Έπρεπε να γίνει η εκστρατεία στην Άγκυρα;
Οι ήττες των Τούρκων, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις στην Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας. Τελικά ο Κεμάλ κατάφερε να πείσει τους πληρεξούσιους ότι οι υποχρεωτικοί ελιγμοί των Τούρκων, θα ανάγκαζαν τους Έλληνες να επιμηκύνουν τις γραμμές επικοινωνίας τους, πράγμα που θα οδηγούσε τελικά στην τουρκική επικράτηση.
Στις 13 Ιουλίου 1921, ο Αρχιστράτηγος Παπούλας συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο στην Κιουτάχεια, με συμμετοχή του επιτελάρχη, Συνταγματάρχη Πάλλη, του Υπαρχηγού και διευθυντή του 3ου γραφείου Συνταγματάρχη Σαρηγιάννη και του διευθυντή του 4ου γραφείου ανεφοδιασμού και μεταφορών Αντισυνταγματάρχη Σπυρίδωνος.
Βασικό θέμα συζήτησης, αν ο Στρατός μας πρέπει να κινηθεί προς τα ανατολικά ή όχι. Ο Σαρηγιάννης θεωρεί ότι κάτι τέτοιο αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Αντίθετα, ο Σπυρίδωνος πιστεύει ότι θα υπάρχουν προβλήματα ανεφοδιασμού και η πορεία μέσα από την αφιλόξενη Αλμυρά Έρημο, θα είναι πολύ δύσκολη. Ο Πάλλης συμφωνεί με τον Σαρηγιάννη, ενώ ο Σπυρίδωνος παραθέτει στοιχεία που αποδεικνύουν το ανέφικτο του ανεφοδιασμού της Στρατιάς και υποβάλλει την παραίτησή του, που δεν γίνεται αποδεκτή.
Σε επικοινωνία που είχαμε με τον Δρα Ιωάννη Παπαφλήρατο, μας ανέφερε ότι ο Σαρηγιάννης έχει τεράστιες ευθύνες, κάτι το οποίο γράφει και στα βιβλία του, καθώς ήταν αδύνατος ο ανεφοδιασμός των ελληνικών στρατευμάτων.
Στις 15 Ιουλίου 1921, έγινε στην Κιουτάχεια νέο πολεμικό συμβούλιο, υπό την προεδρία του Κωνσταντίνου και συμμετέχοντες: τον πρωθυπουργό Γούναρη που έφτασε στη Μ. Ασία, τον Υπουργό Στρατιωτικών Νικόλαο Θεοτόκη, τον Διοικητή της Στρατιάς Παπούλα, τον επιτελάρχη Πάλλη, τον αρχηγό Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού, Αντιστράτηγο Βίκτωρα Δούσμανη, τον απόστρατο Υποστράτηγο Ξενοφώντα Στρατηγό και τον πρίγκιπα Νικόλαο.
Καθώς διαπιστώθηκε ότι οι κεμαλικές δυνάμεις δεν είχαν εκμηδενιστεί, αποφασίστηκε ομόφωνα η συνέχιση της επιθετικής πορείας μέχρι τον Σαγγάριο. Ενστάσεις , αναιμικές φημολογείται ότι είχε μόνο ο Κωνσταντίνος. Το πολεμικό συμβούλιο, ήταν επεισοδιακό. Χαρακτηριστική είναι η διαφωνία μεταξύ του Δούσμανη και του Θεοτόκη. Ο πρώτος υποστήριζε ότι ο Ελληνικός Στρατός δεν έπρεπε να σταματήσει στην ΄Άγκυρα, αλλά να φτάσει στον ποταμό Άλη.
Εκνευρισμένος ο Θεοτόκης του απάντησε: ΄΄Εσύ θες σιγά σιγά να φτάσουμε στην Περσία΄΄. Κρίνεται απαραίτητη η μεταφορά των βάσεων εφοδιασμού από τη Σμύρνη στα Μουδανιά , που όμως δεν είχε ακόμα ξεκινήσει. Πρόκειται, σύμφωνα με τον Βίκτωρα Δούσμανη, για ασυγχώρητη αμέλεια της διοίκηση της Στρατιάς, που προκαλεί επιβράδωση της επιθετικής πορείας της Στρατιάς, για 21 μέρες μετά τις 8 Ιουλίου.
Στην πορεία προς την Άγκυρα, οι ελληνικές δυνάμεις παρατάσσουν τρία Σώματα Στρατού (9 Μεραρχίες Πεζικού και μια Ταξιαρχία Ιππικού), συνολικής δύναμης 124.000 ανδρών, από τους οποίους 77.000 ήταν μάχιμοι. Ενισχύονται επίσης από 684 πολυβόλα, 296 πυροβόλα, 840 οχήματα και 18 αεροπλάνα. Οι τουρκικές δυνάμεις παρατάσσουν 60 χιλιόμετρα έξω από την Άγκυρα, 96.000 άνδρες , από τους οποίους 6.000 ιππείς, 516 πολυβόλα και 167 πυροβόλα.
Ο πανικός των Τούρκων
Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει ότι έπαιζαν το τελευταίο τους χαρτί. Ο Κεμάλ ήξερε ότι αν έχανε, του περίμενε οικτρό τέλος. Πολύ εύστοχα έγραψε σε σχόλιο του στο παρελθόν ένας αναγνώστης, ότι θα τον κρεμούσαν από κάποιον φανοστάτη της Άγκυρας… Έδωσε εντολή όποιος αξιωματικός ή οπλίτης επιχειρούσε να λιποτακτήσει , να εκτελείται επί τόπου. Οι Τούρκοι εθνικιστές είχαν περιέλθει σε δεινή θέση, γιατί εκτός από τις ελληνικές επιτυχίες, είχαν ν’ αντιμετωπίσουν και την αντίδραση του λαού. Πολλοί ανέμεναν λαϊκή εξέγερση και πίστευαν ότι θα τους λιντσάρει ο λαός . Κάποιοι μάλιστα είχαν προμηθευτεί δηλητήριο για να αυτοκτονήσουν. Η Χαλιντέ Εντίπ Αντιβάρ (η εβραϊκής καταγωγής ΄΄πασιονάρια΄΄ του κεμαλισμού), γράφει: ΄΄Ποτέ μου δεν είχα δει τόσο κουρασμένο και απελπισμένο τον Μουσταφά Κεμάλ όσο τότε… Όλοι ανεξαιρέτως πιστεύαμε πως πλησιάζουν οι τελευταίες μέρες της ζωής μας΄΄. Με κινήσεις απελπισίας ο Κεμάλ, έδωσε διαταγή να μεταφερθεί η πρωτεύουσα από την Άγκυρα στη Σεβάστεια ενώ σε επιστολές του στους Κούρδους φυλάρχους που είχαν πρωτοστατήσει σε σφαγές χριστιανικών πληθυσμών, τους ενημερώνει ότι αν νικήσουν οι Έλληνες, θα δικαστούν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Τους καλεί λοιπόν να συνεχίσουν να μάχονται στο πλευρό των Τούρκων εθνικιστών και τους υπόσχεται ότι αν επικρατήσουν οι Τούρκοι, θα ιδρύσουν τουρκό – κουρδικό κράτος…
Να σημειώσουμε εδώ, ότι πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξε ο οπλισμός που είχαν προσφέρει οι Μπολσεβίκοι στον Κεμάλ. Τα περισσότερα τυφέκια των κεμαλικών ήταν σοβιετικής κατασκευής (και ήταν τριπλάσια από τα γαλλικά), ενώ οι μπολσεβίκοι έδωσαν στον Κεμάλ το 1/3 των πυροβόλων και το 1/4 των μυδραλιοβόλων, όπως γράφει ο αείμνηστος Νεοκλής Σαρρής.
Η μάχη του Σαγγαρίου ( Αύγουστος 1921)
Από την 10 Αυγούστου 1921, η ελληνική στρατιά πέρασε τη γραμμή εξορμήσεως της και κινήθηκε ανατολικά. Ως τις 1η Αυγούστου, δεχόταν μόνο σποραδικές επιθέσεις από τουρκικές δυνάμεις και άτακτους Τούρκους αντάρτες (Τσέτες). Ωστόσο, κατά την πορεία προς τον Σαγγάριο, ως τις 10 Αυγούστου, άρχισαν να παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα ανεφοδιασμού, δικαιώνοντας του Σπυρίδωνος. Αρρώστιες και πυρετοί από διάφορες αιτίες , προκαλούσαν σημαντικές απώλειες στις ελληνικές δυνάμεις.
Το πρωί της 10ης Αυγούστου, άρχισε η γενική επίθεση με σκοπό την επίτευξη ρήγματος στο τουρκικό μέτωπο και την υπερκέραση του από τα ανατολικά. Οι πρώτες επιθέσεις υπήρξαν νικηφόρες παρά τη λυσσαλέα αντίσταση των Τούρκων. Οι μάχες ήταν σκληρές. Οι απώλειες εκατέρωθεν πολύ σημαντικές. Η τουρκική άμυνα είχε ενισχυθεί. Στις 28 Αυγούστου εκδηλώθηκε σφοδρή τουρκική αντεπίθεση, η οποία αποκρούστηκε. Το βράδυ τις 29ης Αυγούστου ο Κεμάλ ανέστειλε τις επιχειρήσεις. Όμως στις 3ο και 31 Αυγούστου οι ελληνικές δυνάμεις μετακινήθηκαν δυτικά του Σαγγαρίου, στις παλιές τους θέσεις στο Εσκί Σεχίρ. Η μάχη για την κατάληψη της Άγκυρας είχε χαθεί…
Οι απώλειες ήταν μεγάλες κι από τις δύο πλευρές. Ο Στρατός μας είχε 208 νεκρούς αξιωματικούς, 3.469 νεκρούς στρατιώτες, 713 τραυματίες αξιωματικούς, 18.156 στρατιώτες τραυματίες και 354 αγνοούμενους. Σύνολο: 22.900 άνδρες εκτός μάχης.
Η τουρκική πλευρά είχε: 135 νεκρούς αξιωματικούς, 2.074 νεκρούς στρατιώτες, 571 τραυματίες αξιωματικούς, 9.582 στρατιώτες τραυματίες και 5.070 αγνοούμενους (τακτικός στρατός). Σημαντικές ήταν οι απώλειες των ατάκτων: περίπου 160 νεκροί αξιωματικοί, 900 νεκροί στρατιώτες, 230 τραυματίες αξιωματικοί και 3.650 τραυματίες στρατιώτες…
Παρά τη δυσμενή για τους Έλληνες τελική έκβαση της επιχείρησης, η ανδρεία και η αντοχή του Στρατού μας, προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό. Ο Γάλος ιστορικός Ντριό έγραψε: «Οι Έλληνες επιτέθηκαν με μεγαλειώδη ορμή και πραγματοποίησαν πραγματικό άθλο. Παρά τις δυσχέρειες, την ανεπάρκεια του εφοδιασμού και την δίψα, κατόρθωσαν να εισδύσουν τις εχθρικές θέσεις, να περάσουν τον Σαγγάριο και να ανοίξουν τον δρόμο για την Άγκυρα.
Πηγές: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τ. ΙΕ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος, «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού (1833-1949), Τόμος Ι, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2014
Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ι. Παπαφλωράτο για την πολύτιμη βοήθειά του.
ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, «ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ»,ΕΚΔΟΣΕΙΣ HISTORICAL QUEST, 2019
ΚΩΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ, «1992: Πώς φτάσαμε στην καταστροφή», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ, 2020
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, «ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ», Περιοδικό ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ. 288
https://www.protothema.gr/stories/article/1156109/mikrasiatiki-ekstrateia-i-poreia-pros-tin-agura-i-mahi-tou-saggariou-potamou-kalokairi-1921/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου