11
της Ιεράς Αποκαλύψεως, την ευρύτερα γνωστή Πατμιάδα Σχολή 15 , δεν κατόρθωσε να την αποπερατώσει. Η ολοκλήρωση του πρώτου έτους των σπουδών του συνέπεσε με την αναστολή της λειτουργίας της Σχολής από τις τουρκικές αρχές το 1906 και τη μεταφορά της στο Μαλαγάρι του Βαθέως Σάμου16. Εξαιτίας αυτής της εξέλιξης, στο εξής, η φιλομάθεια του Γέροντα, θα έβρισκε διέξοδο στις ατέλειωτες ώρες μελέτης και σπουδής στη βιβλιοθήκη της Μεγάλης Μονής του Θεολόγου. Δόκιμος μοναχός Έχοντας μεγαλώσει σ’ ένα αγιασμένο οικογενειακό περιβάλλον, συνδεδεμένος με ασκητές και πνευματικούς πατέρες, είχε ήδη λάβει την προπαιδεία και τα απαραίτητα εφόδια για την μοναχική πολιτεία. Με την ενθάρρυνση και προτροπή του πατέρα του, που συνήθιζε να του λέει: «Να γίνεις κι εσύ παιδί μου καλόγηρος, γιατί καλός-κακός καλόγερος, στην πόρτα του Παραδείσου. Εμείς οι κοσμικοί δεν έχουμε τέτοια χάρη» 17, κατά την διάρκεια του πρώτου έτους σπουδών του στην Πατμιάδα, τον Μάρτιο του 1906, σε ηλικία δεκαεπτά ετών, υπέβαλε αίτηση στην Ιερά Μονή του Θεολόγου, προκειμένου να γίνει δεκτός ως μοναχός, δίνοντας ταυτόχρονα την υπόσχεση ότι θα συνεχίσει τις σπουδές του, κατά το πρότυπο του οσίου Χριστοδούλου18.Το αίτημά του έγινε δεκτό και ύστερα από δοκιμή μερικών
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
15Η Πατμιάδα Εκκλησιαστική Σχολή ιδρύθηκε από τον Πάτμιο ιεροδιάκονο και μετέπειτα άγιο Μακάριο Καλογερά το 1713. Αρχικά η Σχολή στεγάστηκε εντός του Ιερού Σπηλαίου της Αποκαλύψεως και μοναδικός διδάσκαλός ήταν ο ίδιος ο ιδρυτής της. «… Επέλεξε δε ο Μακάριος τον τόπον τούτον, τόσον διά την ιερότητα αυτού, όσον και διά την ησυχίαν και ερημίαν, όπως οι μαθηταί του, μακράν της τύρβης και των κοσμικών θορύβων, επιδίδωνται εις τα μαθήματα και την λατρείαν του θείου…», βλ.: Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.13. Η φήμη της Σχολής εξαπλώθηκε γρήγορα και οι μαθητές της δεν προέρχονταν πια μόνο από την Πάτμο και τα γύρω νησιά, αλλά ακόμα κι από την Κωνσταντινούπολη, την Θεσσαλία, την Μακεδονία, την Πελοπόννησο, τα Επτάνησα, την Κρήτη, την Χίο, τη Λήμνο, την Σμύρνη, την Κύπρο, την Κύζικο, το Σινά ή και από την μακρινή Ρωσία. Πολλοί απ’ αυτούς «… ανεδείχθησαν επιφανείς λόγιοι και διδάσκαλοι, οι οποίοι διεσπάρησαν εις άπασαν την Ελλάδα διά να μεταλαμπαδεύσουν το φως της ελληνικής παιδείας και της χριστιανικής αρετής. Αλλά και διαπρεπείς Ιεράρχαι και Πατριάρχαι και Άγιοι ανεδείχθησαν εκ των μαθητών της Πατμιάδος…», βλ.: Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.13-14. Το 1906 το Ιεροδιδασκαλείο, ύστερα από απαίτηση της οθωμανικής κυβέρνησης και τη σύμφωνη γνώμη της Σαμιακής πολιτείας και του μικρασιατικού συλλόγου «Ανατολή», μεταφέρθηκε στη Σάμο. Λόγοι πολιτικής σκοπιμότητας οδήγησαν σ’ αυτή την συμφωνία, καθώς το ημιαυτόνομο καθεστώς της Σάμου και η εγγύτητά της με στα μικρασιατικά παράλια, παρείχαν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την διατήρηση και ανάπτυξη της Σχολής. Οι προσδοκίες όμως αυτές τελικά δεν ευοδώθηκαν, καθώς η επικοινωνία με την τουρκοκρατούμενη Πάτμο υπήρξε δυσχερής και η τροφοδοσία της Σχολής με μαθητές, διδακτικό προσωπικό και τα απαιτούμενα υλικά εφόδια κατέστη σταδιακά αδύνατη. Η Σχολή λειτούργησε στην Σάμο μόνο για τρία χρόνια, πριν το οριστικό κλείσιμό της από τις τουρκικές αρχές και επαναλειτούργησε με την απελευθέρωση το 1947, ύστερα από ενέργειες του Πατριαρχικού Εξάρχου Δωδεκανήσου και μετέπειτα Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Παντελεήμονα Παπαγεωργίου. Για περισσότερα βλ.: http://lyk-ekklpatmou.dod.sch.gr/history/ (ανακτήθηκε 28/11/2019).
16Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ. 20. Για το ίδιο γεγονός ο μοναχός Γρηγόριος Κουβαρίτης, ο μακαριστός πλέον Ηγούμενος της μονής Δοχειαρίου Αγίου Όρους, σημειώνει χαρακτηριστικά: «… οι Τούρκοι – όπως έλεγε (ο Γέροντας Αμφιλόχιος) – όταν είδαν τα παιδιά να κάνουν γυμναστική, φοβήθηκαν πως ετοιμάζουν στρατό και την έκλεισαν», Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.20.
17Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ. 21.
18 Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.21-22, όπου διασώζεται η επιστολή του προς τη Μονή: «…Υπόσχομαι δε ότι και μετά την περιβολήν του ιερού ενδύματος θα φοιτώ τακτικώς, ως μέχρι
--------------------------------------------------------------
12
μηνών, τον Αύγουστο του 1906,οι Πατέρες της Μονής προχώρησαν στην κουρά του σε ρασοφόρο μοναχό, δίνοντάς του το όνομα Αμφιλόχιος, προς τιμήν του θείου και νονού του, Μητροπολίτη Πηλουσίου Αμφιλοχίου Κάππου19 . Τα χρόνια αυτά είναι χρόνια προσωπικής μελέτης στη βιβλιοθήκη της Μονής και ασκητικών αγώνων. Απομνημονεύει σχεδόν την Αγία Γραφή, ενώ εμπνέεται και συγκινείται ιδιαίτερα από τα ασκητικά έργα του Μεγάλου Βασιλείου και τα πνευματικά παλαίσματα του μοναχικού βίου του οσίου Χριστοδούλου και επιθυμεί να τα μιμηθεί 20 . Ταυτόχρονα, μαθαίνει μόνος του παλαιογραφία, προκειμένου να είναι σε θέση να διαβάζει τους παλιούς κώδικες και τα συγγράμματα των Πατέρων. Κατά τη διαδικασία της εκμάθησης, αντέγραφε λόγους των Πατέρων, για να διευκολυνθεί στην κατανόηση και εμπέδωση των ιερών κειμένων, τους οποίους στη συνέχεια συνήθιζε να δωρίζει, ώστε να καταστούν μέτοχοι της πατερικής διδασκαλίας, όσον το δυνατόν περισσότεροι χριστιανοί. Αυτός ο ζήλος και η επιμέλεια του επιβραβεύθηκαν αργότερα, με το τιμητικό διακόνημα του βιβλιοφύλακα της Μονής, στο οποίο υπηρέτησε επιτυχώς επί σειρά ετών21 . Επηρεασμένος από τις πατερικές μελέτες του, αρχίζει το ίδιο διάστημα, να επιδίδεται σε ασκητικούς αγώνες, δίνοντας τα πρώτα δείγματα της μελλοντικής του πορείας. Είναι τα χρόνια της νεότητας και της χαράς. Κάθε φορά όμως που παρασύρεται σε άκαιρο γέλιο, έχει ορίσει στον εαυτό του κανόνα πολλών γονυκλισιών, για να αποκτήσει τα δάκρυα της συντριβής και της ταπείνωσης, που αρμόζουν στους μοναχούς22 .
Άγιον Όρος
Κατά τη διάρκεια της δοκιμής του στο μοναστικό βίο, στη Μεγάλη Μονή του Θεολόγου, πραγματοποιεί, το 1911, ταξίδι στην Αθωνική πολιτεία, με σκοπό να εκπαιδευτεί στην ξυλογλυπτική, ώστε να μπορεί να βιοπορίζεται23 . Φιλοξενείται στο κελί του γέροντα Δανιήλ Κατουνακιώτη 24 , όπου έμαθε να λαξεύει χαρτοκόπτες και κουτάλια 25 . Παράλληλα επιδιώκει να γνωρίσει τη ζωή των αγιορειτών και επισκέπτεται όλα τα μοναστήρια, αποκομίζοντας πνευματικά οφέλη και εφόδια για τον προσωπικό του πνευματικό αγώνα26,
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
εμπειρία που, κατά τούδε, εις το λειτουργούν ενταύθα Ιεροδιδασκαλείον, θα δεικνύω προς πάντας υμάς σεβασμόν και απεριόριστον υπακοήν και θα εκπληρώ, όση μοι δύναμις, τα απαιτηθησόμενά μοι καθήκοντα…».
19Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.20-21. 20Χριστονύμφης, Η δροσοβόλος καύσις, σ.47-49. 21Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.22.
22Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.23-24.
23Είναι ακόμα η εποχή που στη Μονή του Θεολόγου επικρατεί το ιδιόρρυθμο σύστημα.
24Ο Δανιήλ Κατουνακιώτης αγιοκατατάχτηκε επισήμως από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 9 Μαρτίου 2020 και ημέρα μνήμης του ορίστηκε η 7η Σεπτεμβρίου, https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2 ahUKEwjDsoSTw6rrAhWKCOwKHXwpC18QFjABegQIARAB&url=https%3A%2F%2Fwww.p emptousia.gr%2F2019%2F10%2Fosios-daniil-katounakiotis%2F&usg=AOvVaw2R_4Wq0fdtpEaJKAc3S_Z(ανακτήθηκε 27/4/2020).
25Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.21-22. 26Γνωρίζει τον π. Αβράμιο, μοναχό της Μονής Εσφιγμένου, και τους υποτακτικούς του, που καλλιεργούσαν την προσευχή του Ιησού και ζει μερικές μέρες κοντά τους χωρίς τις συνήθεις ακολουθίες των κοινοβίων. Ο Γέροντάς μας, σ.34.
--------------------------------------------------------------
13
δική του ομολογία, συντέλεσε ώστε από ιδιόρρυθμος μοναχός να μεταβληθεί σε κοινοβιάτη και μετέπειτα σε κοινοβιάρχη27 . Αν και, όπως έλεγε αργότερα, σκεφτόταν τότε τη μόνιμη εγκατάστασή του στο Όρος, το σχέδιο του αυτό δεν ευοδώθηκε. Η παραμονή του κοντά στο γέροντα Δανιήλ, που δεν διήρκησε παραπάνω από σαράντα μέρες 28 , διακόπηκε πριν ολοκληρώσει την μαθητεία του. Εξαιτίας της αναταραχής που επικρατούσε στην περιοχή, λίγο πριν τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, που επρόκειτο σε λίγο να ξεσπάσει, ο γέροντας Δανιήλ τον προέτρεψε να επιστρέψει στο νησί του29 . Μεγαλόσχημος μοναχός Στην Πάτμο πια και πιο συγκεκριμένα στο Κάθισμα του Απολλώ, δύο χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 1913, κείρεται μεγαλόσχημος μοναχός 30 από τον ασκητή και πνευματικό απόγονο των Κολλυβάδων Μακάριο Αντωνιάδη. Η συγκυρία αυτή ήταν εξαιρετικά τιμητική για τον Γέροντα, εξαιτίας του σεβασμού και της ευλάβειας που έθρεφε για τους Κολλυβάδες και το κίνημα τους31, και του επιτρέπει έκτοτε να θεωρεί τον εαυτό του συνεχιστή και διάδοχό τους32 .
27Εντυπωσιάζεται από την ευλάβεια των μοναχών, από την διαρκή παραμονή τους στο στασίδι κατά τη διάρκεια των πολύωρων ακολουθιών και μαθαίνει να τρώει μπάμιες, όταν σε τρεις συνεχόμενες επισκέψεις σε διαφορετικά μοναστήρια, του παραθέτουν στην τράπεζα το ταπεινό λαχανικό! «Δεν γίνεται˙ πρέπει να μάθω να τις τρώγω, για να μην γίνομαι στον αδελφό μου πρόσκομμα και σκάνδαλο», Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.21-22.
28Ο Γέροντάς μας, σ.35.
29Τριάντη, Άγιος Αμφιλόχιος, σ.25-26.
30Η κουρά του έγινε σε ηλικία εικοσιτεσσάρων ετών, γεγονός που χαροποιούσε ιδιαίτερα τον Γέροντα, καθώς είχε υιοθετήσει την άποψη των Αγιορειτών, ότι όσο πιο νέος γίνεται κανείς μοναχός τόσο το καλύτερο, αφού παίρνοντας το μοναχικό σχήμα δεν αγιάζει κανείς αυτόματα, αλλά χρειάζεται να καταθέσει χρόνια πνευματικών αγώνων και κόπων. Βλ. Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.24-25.
31«… Ονομάσθηκαν ειρωνικά Κολλυβάδες από τους αντιπάλους τους στο Άγιο Όρος, εξ αιτίας του ότι αντέδρασαν στην αντιπαραδοσιακή μεταφορά της τελέσεως των μνημοσύνων από το Σάββατο στην Κυριακή, γιατί ορθά και δίκαια εξετίμησαν ότι προσβάλλεται έτσι ο αναστάσιμος και πανηγυρικός χαρακτήρ της ημέρας…», Ζήση, «Το κίνημα των Κολλυβάδων», Θεοδρομία, σ.13. «… Η μετάθεση των μνημοσύνων από το Σάββατο στην Κυριακή ξεκίνησε το 1754, από τους μοναχούς της σκήτης της Αγίας Άννης, για λόγους πρακτικής διευκόλυνσης: Ήθελαν να προλαβαίνουν την αγορά του Σαββάτου στις Καρυές. Ήταν σύμπτωμα άγνοιας του νοήματος και των σημαινόντων της λατρείας, σύμπτωμα αθεολόγητης επιπολαιότητας, που προκάλεσε την αντίδραση κάποιων ελάχιστων μοναχών με προφανώς γρηγορούσα εκκλησιαστική συνείδηση. Προκλήθηκε οξύτατη διαμάχη… Από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του κινήματος, οι περισσότεροι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το Άγιον Όρος και να διασπαρούν στα νησιά του Αιγαίου (Χίο, Ικαρία, Πάρο, Ύδρα, κ.ά.)…», Γιανναρά, Ορθοδοξία και Δύση, σ.177-178. 32 «…Πολλές φορές ανεφέρετο στην διδασκαλία και τις αρχές τους: “Δεύτε προσκυνήσωμεν...” πρέπει να κατεβαίνουμε από το στασίδι. Τον Τριαδικό Κανόνα να τον παρακολουθούμε με ακάλυπτη την κεφαλή και κάτω από το στασίδι – πράξη που εφήρμοζε μέχρι τέλους της ζωής του. Να υποδεχώμαστε τους ανθρώπους σαν Αγγέλους Θεού. Όταν φεύγουν, ποτέ να μην τους κλείνουμε την πόρτα κατά πρόσωπον, αλλά να πηγαίνουμε μαζί τους μέχρι έξω˙ και άλλα πολλά», Γρηγορίου, Πνευματική Συμπόρευσις, σ.24-25.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου