Ο ΑΓΙΟΣ ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΣ ΠΑΤΜΟΥ ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ ΜΕΡΟΣ 3ο

 

 Η επιτέλεση θαυμάτων 

Οι μαρτυρίες για επιτέλεση θαυμάτων πολλές και αφορούν θαύματα που έλαβαν χώρα τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του όσο και την ώρα της κοίμησης, της εκταφής και των χρόνων που ακολούθησαν. Οι μάρτυρες αδιάψευστοι, καθώς καταθέτουν βιώματα και προσωπικές εμπειρίες. Η ποικιλία των θαυμάτων μεγάλη. Αναφέρονται θεραπείες ασθενειών, σωτήριες παρεμβάσεις του, προρρήσεις, υπερφυσικές παρουσίες του κατά τη διάρκεια προσευχής ή τέλεσης της Θείας Λειτουργίας, εμφανίσεις του μετά θάνατον, τεκνοποιήσεις και πλήθος άλλων437, ενώ για την διαρκή ευωδία των λειψάνων έγινε ήδη λόγος. Σταχυολογούμε μια διήγηση για θαυμαστές εμπειρίες της αγιότητάς του, τις οποίες μοιράστηκε με τις μοναχές στον «Ευαγγελισμό» και τους πατέρες στο «Κουβάρι», απ’ όσα η μοναχή Φιλαρέτη μας κατέθεσε, με μοναδικό κριτήριο επιλογής τους το αδημοσίευτο και εξ αυτού του λόγου άγνωστα εν πολλοίς: «… είχε αυτή την ιδιότητα ο Γέροντας να σε κάνει κοινωνό της θείας χάριτος, να σε  βάζει στη μεταμορφωτική, στην κατάσταση του Θαβώρ. Κάποια στιγμή επικράτησε μια πολύ μεγάλη ησυχία και όλων οι καρδιές ήταν καιομένες. Αφού λέει η μία, ήταν τα περισσότερα μέλη της αδελφότητα επάνω, κρατούσαν την αναπνοή τους, να μην χάσουν αυτό το οποίο ζούσαν και ήτανε πραγματικό! Την παραμονή του θανάτου του όλο αυτό! Και μετά ο Γέροντας πολύ απλά έλεγε: “Καλά είναι! Ως εδώ! Φτάνει!” Και επανέρχονταν οι αδελφές στη γη! Αυτό που ζούσε ο ίδιος το μετέδιδε!... Στο Κουβάρι το έχουν ζήσει οι πατέρες όταν κάποια στιγμή τους λέει “… βλέπετε κάτι; ” κι έτσι όπως ατένισαν τον ουρανό είδαν… τον ουρανό με την θάλασσα να γίνονται ένα! Και πάλι οι καρδιές να πάλουν σ’ έναν διαφορετικό ρυθμό! Και αφού τους άφησε για αρκετή ώρα να προγευθούν τον Παράδεισο, να ζήσουν αυτή την Θαβωρεία κατάσταση της Μεταμορφώσεως, λέει “Καλά! Καλά! Ως εδώ!”. Έτσι λειτουργούσε…» 438 . Ο ίδιος, είχε συνείδηση της αγιότητας του και έλεγε στις αδελφές ότι προσεύχεται να μην επιτρέψει ο Θεός αφθαρσία του σκηνώματός του, γιατί η αδιάκοπη προσέλευση προσκυνητών στο μοναστήρι θα χαλούσε το ησυχαστικό τους πρόγραμμα!439 .

 Η επίσημη αγιοκατάταξη 

Παρόλο που «… η αγιότητά… παραμένει συχνά αόρατη στα ανθρώπινα μάτια. …, διότι οι πνευματικές αλήθειες δεν γίνονται αντιληπτές από τις σωματικές αισθήσεις, αλλά από “τον οφθαλμό της καρδιάς”…» 440, η αγιότητα του αγίου Αμφιλοχίου ήταν αναγνωρισμένη στη συνείδηση του λαού πολύ πριν γίνει η επίσημη αγιοκατάταξή του441( Παπαϊωάννου, Κατά Πάτμον, σ.101, «...Μέσα στον 21ον αιώνα στον οποίον εισερχόμαστε σε λίγο και όταν κανένας σύγχρονος του Γέροντα δεν θα ζει, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αξιολογώντας σχολαστικά όλες τις μέχρι τότε μαρτυρίες, είμαι βέβαιος, ότι θα κατατάξει τον ερημίτη της Πάτμου Αμφιλόχιο Μακρή μεταξύ των αγίων της ορθόδοξης Εκκλησίας. Ας μου επιτραπεί δε να πιστεύω ότι για την αξιολόγηση αυτή το βιβλίο του κ. Ιγνατίου με το πλήθος των τεκμηριωμένων στοιχείων του, θα είναι το βασικότερο βοήθημά του…».  ). Η Ιερά Μητρόπολη Ρόδου τιμούσε τη μνήμη του442 στις 7 Μαρτίου, κατά την ημέρα της εθνικής εορτής των Δωδεκανήσων και του εορτασμού της ένωσης με την Ελλάδα, ενώ, για την ειδική αυτή περίσταση είχε εκδοθεί και Ακολουθία443( Ο πλήρης τίτλος της Ακολουθίας είναι: «Ακολουθία των εν Δωδεκανήσω Αγίων, ψαλλομένη τη Ζ΄ Μαρτίου, ποιειθείσα εν Αγίω Όρει του Άθωνος εν έτει 1994, προνοία φιλαγίω και μερίμνη της Α. Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού ημών Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ, υπό Αθανασίου ιερομονάχου Σιμωνοπετρίτου Υμνογράφου, της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας». Έκδοσις Ι.Μ. Ρόδου 1996. Βλ.: Κώτης, Οι Άγιοι, σ.124. Ο π. Π. Νικηταράς στο βιβλίο του διασώζει και το Απολυτίκιο που είχε συνταχθεί, «Νεκταρίου τον Φίλον και Πατμίων το καύχημα, δεύτε πάντες, τιμήσωμεν, ορφανών τον προστάτην, μοναζόντων το στήριγμα, Αμφιλόχιε όσιε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ υπέρ των ψυχών ημών», Π. Νικηταρά, Ο Γέροντας, σ.90. ) . Η επίσημη αναγνώριση της αγιότητας του και η αγιοκατάταξη στο εορτολόγιο της ανατολικής ορθοδόξου εκκλησίας ήρθε σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την κοίμησή του. Η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη συνεδρίασή της στις 29 Αυγούστου του 2018, ανακηρύσσει Άγιο, τον Γέροντα της Πάτμου και θεσπίζει τον εορτασμό της μνήμης του δύο φορές τον χρόνο. Στις 16 Απριλίου ημέρα της κοίμησής του και στις 19 Σεπτεμβρίου ημέρα της ανακομιδής του λειψάνου του. Ο πρώτος εορτασμός της ανακομιδής του λειψάνου του, τελείται τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους και στις 16 Απριλίου 2019 τελείται πανηγυρικά στο ιερό νησί της Πάτμου και συγκεκριμένα στην «Ιερά Μονή Ευαγγελισμού Μητρός Ηγαπημένου», η πρώτη Θεία Λειτουργία προς τιμήν του Αγίου Αμφιλοχίου. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι ήδη ο εορτασμός της μνήμης του έχει ξεπεράσει τα όρια της Ελλάδας 444 και μαρτυρείται πως χτίστηκε ναός προς τιμήν του στην Αστυπάλαια της Δωδεκανήσου445 (Χριστοδούλου, Γέροντος Παύλου Νικηταρά, σ.24-25, «… Ο Γέροντας πίστευε ακράδαντα στην αγιότητα του πνευματικού του πατέρα. Ο ίδιος περίμενε υπομονετικά και με υπακοή την κανονική αγιοκατάταξη του γέροντός του από την μητέρα Εκκλησιά, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον. Έγραφε σχετικά σε κάποιο πνευματικό του παιδί: “Ο νυν Πατριάρχης Βαρθολομαίος ήταν πνευματικό παιδί του Γέροντος (Αμφιλοχίου Μακρή) και σκέπτεται σε λίγα χρόνια να τον ανακηρύξη επισήμως άγιον. Ήδη εις την νήσον Αστυπάλαιαν όπου επήγαινε και εξομολογούσε, έχουν κτίσει Εκκλησία εις το όνομά του και τον εορτάζουν στις 16 Απριλίου, την ημέρα της κοιμήσεώς του”…»   ) και παρεκκλήσι στη Βέροια446 . Κτιζεται  επισης 

παρεκκλήσιο  του Αγίου Αμφιλοχίου του Μακρή, στον Ι.Ν. Αγίου Νείλου Πειραιώς.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 

Στην παρούσα εργασία προσεγγίσαμε τον βίο και το έργο του Αγίου Αμφιλοχίου Μακρή, του Γέροντα της Πάτμου, και προσπαθήσαμε να αναδείξουμε όχι την αγιότητα του ανδρός, αλλά τις πατερικές καταβολές της και τους τρόπους που ο ίδιος επέλεξε για τη μεταλαμπάδευση αυτών στους συγχρόνους του και στις επόμενες γενιές, ως ενιαίο σύνολο παραδεδομένης εκκλησιαστικής διδασκαλίας και ζωής, σύμφωνα με διατύπωση του καθηγητή κ. Χρ. Αραμπατζή. Η ζωή του εκτείνεται σε δύο αιώνες και οχτώ δεκαετίες, εξαιρετικά πολυκύμαντες και ταραχώδεις σε παγκόσμιο επίπεδο, στη διάρκεια των οποίων προσπάθησε έμπρακτα να εφαρμόσει τον Ευαγγελικό λόγο, ακολουθώντας την Ορθόδοξη Πατερική διδασκαλία και την Παράδοση της Εκκλησίας. Κύρια έκφραση των βιωμάτων του και έμπρακτη εφαρμογή των πατερικών μελετών του, υπήρξε το όραμά του για τον μοναχισμό, που συνδύαζε την νοερά προσευχή με την ιεραποστολική διακονία και πραγματώθηκε στην ίδρυση τόσο της «Ιεράς Μονής Ευαγγελισμού Μητρός Ηγαπημένου», στο νησί της Πάτμου, όσο και στις υπόλοιπες Μονές και Ιερά Καθίσματα ανά την ελληνική επικράτεια, των οποίων υπήρξε κτήτορας και ιδρυτής. Οι πατερικές καταβολές του και η σταθερή προσήλωσή του στις αρχές του μοναχισμού, έτσι όπως θεσπίστηκε από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας Παχώμιο, Μ. Αντώνιο, Μ. Βασίλειο, ιερό Χρυσόστομο και τον βίωσε κοντά στα πατερικά αναστήματα της εποχής του, τον ασκητή Θεόκτιστο, τον Μακάριο Αντωνιάδη, τον άγιο Νεκτάριο και πλείστους άλλους, δεν του επέτρεπαν να οραματίζεται τον μοναχισμό ξεκομμένο από την άσκηση της ιεραποστολής. Το μοναχοϊεραποστολικό του όραμα κρίνει ότι είναι θεμελιωμένο και πλήρως εναρμονισμένο με την γνήσια πατερική διδασκαλία, γι’ αυτό και δεν θεωρεί ότι καινοτομεί εντός των κόλπων της Εκκλησίας, αλλά ότι, ακολουθώντας τα ίχνη του προφήτη Ηλία και του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, οικοδομεί, όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του, στα θεμέλια που έχουν θέσει οι Απόστολοι και οι Πατέρες. Ο συνδυασμός μοναχισμού και ιεραποστολής, υπογραμμίζει ο Μητροπολίτης Βερατίου, Αυλώνος και Κανίνης κ.κ. Ιγνάτιος Τριάντης, είναι σαφές ότι για τον άγιο Αμφιλόχιο, δεν νοείται εγκοσμιοκρατικά και ανθρωποκεντρικά, αλλά μόνο εντός του πλαισίου βιώσεως της ορθόδοξης νηπτικής μοναχικής παραδόσεως και μόνο υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι ο φορέας της ιεραποστολικής διακονίας, θα έχει πρώτα κατακτήσει μια σχετική απάθεια, με την προσωπική του άσκηση. Είναι απαραίτητο, για τον άγιο Αμφιλόχιο, να έχει προηγηθεί, με τον πνευματικό αγώνα και τα μέσα της χάριτος, η νέκρωση του παλαιού ανθρώπου και να έχει αλλοιωθεί πνευματικά ο ιεραπόστολος μοναχός, προκειμένου να μην βλάψει τους άλλους και να μην ζημιωθεί και ο ίδιος. Ταυτόχρονα, σε γράμμα του προς τον Σταυρουπόλεως Μάξιμο, Ιεράρχη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και Σχολάρχη της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, διατυπώνει την πεποίθησή του ότι το νησί του, η Πάτμος, είναι ο πλέον κατάλληλος τόπος ώστε να καταστεί κέντρο της ορθόδοξης ιεραποστολής, εξαιτίας της ιστορικής αξίας της και της αγιαστικής χάρης της, και η Πατμιάδα Πατριαρχική, Εκκλησιαστική Σχολή να αναδειχθεί σε ιεραποστολική Ακαδημία,  διαδραματίζοντας κεντρικό ρόλο στην οργάνωση του μοναχισμού με ιεραποστολή, ως τμήμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τροφοδοτώντας με εγγράμματους μοναχούς-ιεραποστόλους όλον τον κόσμο. Γνήσια πατερικός και παραδοσιακός, ακολουθώντας το παράδειγμα των Πατέρων της Εκκλησίας, κάθε λόγος και πράξη του και η ζωή του στο σύνολό της, υπήρξε έκφραση και απαύγασμα βίωσης της πίστης και έμπρακτης εφαρμογής του Ευαγγελίου και των πατερικών διδαχών. Μελετούσε πρωτίστως για να εφαρμόσει και δευτερευόντως για να διδάξει. Οι δυσχερείς ιστορικό-κοινωνικές συνθήκες του καιρού και του τόπου του, αποδείχτηκαν οι κατάλληλες συνθήκες έκφρασης του κοινωνικού του έργου, η θεμελίωση του οποίου ανιχνεύεται με περισσή ευκολία στην επιρροή της διδασκαλίας του Μεγάλου Βασιλείου και στο παράδειγμα της περίφημης Βασιλειάδας του. Οι άγιοι, σύμφωνα με έκφραση του Καθηγητή κ. Π. Υφαντή, γεννιούνται μέσα από τις εκάστοτε ιστορικές ωδίνες και ο άγιος Αμφιλόχιος δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Με δεδομένο ότι η αγιότητά του είναι ήδη αναγνωρισμένη από το πλήρωμα των πιστών και η επίσημη καταγραφή του ονόματός του στο εορτολόγιο της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας χρονολογείται από τον Αύγουστο του 2018, εκτιμήσαμε ότι μια καταγραφή και συλλογή των σημείων της αγιότητάς του, προς επιβεβαίωση αυτής, δεν θα είχε να προσφέρει τίποτα καινούργιο στην έρευνα. Περιοριστήκαμε έτσι σε όσα καινούργια και αδημοσίευτα, μέχρι αυτής της στιγμής, μας εμπιστεύτηκαν άνθρωποι της Πάτμου, οι οποίοι υπήρξαν άμεσοι ή έμμεσοι μαθητές του. Ο άγιος Αμφιλόχιος ανήκει στη χορεία των σύγχρονων αγίων, οι οποίοι απολαμβάνουν ευρείας αποδοχής και αγάπης εκ μέρους των πιστών. Ο κύριος λόγος αυτής της απήχησης της ζωής και του έργου τους, στη σημερινή κοινωνία, δεν θα πρέπει να αναζητηθεί ξέχωρα από το μέγεθος και την ποιότητα της προσφοράς τους. Γνήσιο γέννημα του καιρού του, όπως οι άγιοι κάθε εποχής, ο άγιος Αμφιλόχιος, κατόρθωσε με το παράδειγμα της ζωής του, τη διδασκαλία του και την προσφορά του στην κοινωνία, να αποτελέσει τη ζώσα γέφυρα που ενώνει τη γη με τον ουρανό και να καταστήσει τον Θεό παρόντα εντός της σύγχρονης ιστορίας, κατά μια εύγλωττη επισήμανση του κ. Υφαντή. Η Ηγουμένη Χριστονύμφη υπογραμμίζει ότι ο μοναχός Αμφιλόχιος «… ανέβηκε γρήγορα την κλίμακα των αρετών ακολουθώντας την πατερική και ασκητική διδασκαλία και έφθασε στην τελεία απάθεια και με αυτήν στην τελεία αγάπη προς τον Θεό, τον θείον έρωτα…». Εφαρμόζοντας την Πατερική αρχή «… “Ἁγιασθῆναι δεῖ πρῶτον, και εἶτα ἁγιάσαι”…», και αναγεννημένος πνευματικά, ήταν σε θέση να επιτελέσει ιεραποστολικό έργο και να οδηγήσει κι άλλους σ’ αυτό, σύμφωνα με την εμπειρία των αγίων και των Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ταυτόχρονα, όμως, αποδείχτηκε ικανός να συμπαρασταθεί και να συνδράμει σε κάθε ανάγκη του ποιμνίου, καθιστώντας επίκαιρη την λησμονημένη κληρονομιά της αρχαίας Εκκλησίας, η οποία αποτελεί την παρακαταθήκη του στον σύγχρονο κόσμο και συνοψίζεται στην διαπίστωση του Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Τιμοθέου, στον επιμνημόσυνο λόγο του κατά την ανακομιδή του λειψάνου του αγίου, τον Σεπτέμβριο του 1980, ότι «… τα προβλήματα της γης δεν θα λυθούν με τις εξελίξεις και τους πολιτισμούς αλλά όταν ο άνθρωπος θα γίνει άνθρωπος του Θεού, θα γίνει άγιος…», εκφράζοντας με σύγχρονους όρους την εντολή – προτροπή του Χριστού «ἅγιοι ἔσεσθε».