Ισμήνη Κ. Λιάρου
.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ζωή του Αγίου Αμφιλοχίου Μακρή εκτείνεται μεταξύ δύο αιώνων και καλύπτει
μια χρονική περίοδο ογδόντα ετών, κατά τη διάρκεια των οποίων
διαδραματίζονται εξαιρετικής σπουδαιότητας γεγονότα, που σημάδεψαν το
ιστορικό γίγνεσθαι σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ταυτόχρονα
αναφύονται εθνικά, κοινωνικά, οικονομικά, εκκλησιαστικά και πνευματικά
ζητήματα που ζητούν την άμεση ικανοποίησή τους.
Η μετάβαση από τον 19ο στον 20ο αιώνα και οι Βαλκανικοί πόλεμοι, εν συνεχεία
ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Μικρασιατική καταστροφή, η περίοδος του
Μεσοπολέμου, το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου, η
απελευθέρωση των Δωδεκανήσων διαδοχικά από τους Τούρκους, τους Ιταλούς
και τους Γερμανούς, η ένωσή τους με την μητροπολιτική Ελλάδα, αποτελούν
γεγονότα που σφράγισαν την παγκόσμια ιστορία αλλά και την προσωπική ιστορία
του αγίου και σκιαγραφούν ενδεικτικά το ιστορικό πλαίσιο ζωής και δράσης του
μέχρι πρόσφατα γνωστού ως «Γέροντα της Πάτμου».
Ο ιερομόναχος της Μεγάλης Μονής του Θεολόγου ανταποκρινόμενος στα
καλέσματα και τις απαιτήσεις του καιρού και του τόπου του, εμφάνισε μια
πολυδιάστατη δράση σε πνευματικό, ποιμαντικό και κοινωνικό επίπεδο. Η
παρούσα εργασία αποτελεί μια προσπάθεια προσέγγισης της δράσης και της
προσφοράς του, με στόχο να αναδείξει τον πατερικό χαρακτήρα της
προσωπικότητάς του, καθώς και τους τρόπους και τις μορφές έκφρασης και
πραγμάτωσης της αγιότητας στον σύγχρονο κόσμο.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου αξιοποιήσαμε, κατά κύριο λόγο, τις μαρτυρίες
που διασώζουν τα πνευματικά τέκνα του στα έργα τους. Τα βιβλία τους, που
αποτελούν τις πρώτες και άμεσες καταγραφές του βίου του σύγχρονου αγίου,
είδαν το φως της δημοσιότητας μετά την κοίμησή του, αλλά σε κάθε περίπτωση
πριν την επίσημη αγιοκατάταξή του στο εορτολόγιο της Εκκλησίας, που έλαβε
χώρα τον Αύγουστο του 2018. Χωρίς να διακρίνονται στο σύνολό τους όλα αυτά
τα έργα, για την επιστημονική τους επάρκεια ή μεθοδολογία, αποτελούν
πολύτιμες πηγές για την έρευνα και τη μελέτη του βίου του αγίου Αμφιλοχίου,
εφόσον διασώζουν τις προσωπικές μνήμες και τις άμεσες μαρτυρίες των
συγγραφέων τους, από τη ζωή και τις εμπειρίες τους κοντά του. Ταυτόχρονα όμως
με τις υποκειμενικές αλήθειες, οι πρώτες αυτές βιογραφίες, διασώζουν και την
ιστορική αντικειμενικότητα των γεγονότων και των πεπραγμένων του αγίου,
καθώς οι διηγήσεις τους ελάχιστα διαφοροποιούνται, γεγονός που καθιστά τα
συγκεκριμένα έργα αξιόπιστες πηγές για την έρευνα. Η απουσία επαρκούς
επιστημονικής βιβλιογραφίας, για τον συγκεκριμένο άγιο, συνιστά έναν επιπλέον
λόγο αξιοποίησης αυτού του πρωτογενούς υλικού.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας, μας δόθηκε η δυνατότητα
μετάβασης και διαμονής στην ιερά νήσο Πάτμο, όπου είχαμε την ευκαιρία να
γνωρίσουμε και να συνομιλήσουμε με ανθρώπους που, είτε υπήρξαν άμεσοι
μαθητές και πνευματικά τέκνα του αγίου Αμφιλοχίου είτε ζουν και αναπνέουν
εντός του πνευματικού κλίματος της Ιεράς Μονής του «Ευαγγελισμού» ή γενικότερα του νησιού, ανήκουν στον ευρύτερο κύκλο των μαθητών του και
τρέφονται πνευματικά από τις παρακαταθήκες του, ως τις μέρες μας. Οι
συναντήσεις μας και οι συνομιλίες μας μ’ αυτούς τους ανθρώπους, μας παρείχαν
κάποια νέα στοιχεία, τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονται στις, ως τώρα,
δημοσιεύσεις για τη ζωή και το έργο του αγίου, και τα οποία έχουν
αδιαμφισβήτητη βαρύτητα και αξία για την έρευνά μας. Ταυτόχρονα, όμως, μας
πρόσφεραν αφειδώλευτα και τη δυνατότητα μετοχής και κοινωνίας με την
ολοζώντανη παρουσία του αγίου και κατέστησαν εφικτή, την εκ μέρους μας
ουσιαστικότερη γνώση και κατανόηση, τόσο του προσώπου και του έργου του
όσο και του τόπου ζωής και δράσης του.
Ο έλεγχος και η αξιολόγηση όλων αυτών των δεδομένων, οδήγησε στη σύνθεση
και συγγραφή της μελέτης μας, η οποία διαρθρώνεται σε τρία κεφάλαια.
Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Σταθμοί ζωής της επίγειας πορείας του αγίου
Αμφιλοχίου», καταγράφεται συνοπτικά ο βίος του αγίου, με άξονα τα
σπουδαιότερα γεγονότα. Στόχος είναι να αποκομίσει ο αναγνώστης μια
ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής του, χωρίς να εμπλέκεται στις λεπτομέρειες των
συμβάντων.
Στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο «Φορέας και ερμηνευτής της πατερικής παράδοσης
στον σύγχρονο κόσμο - Οι πατερικές επιρροές και η εφαρμογή τους», διακρίνονται
δύο ενότητες. Στην πρώτη, με υπότιτλο Οι πατερικές επιρροές, δίνεται έμφαση
κυρίως στα πρόσωπα εκείνα που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη ζωή του αγίου και
επηρέασαν τη διαμόρφωση της σκέψης και γενικότερα της προσωπικότητάς του
και στη δεύτερη, που επιγράφεται Η εφαρμογή, γίνεται προσπάθεια να αναφανεί η
πατερική διάσταση της διδασκαλίας και της δράσης του. Μέσα από τις επιλογές
του σε περιόδους νηφαλιότητας ή κρίσιμες στιγμές, τα οράματά του, τους στόχους
του, τη σιωπή ή τον λόγο του και την εν γένει αγωνιστικότητά του, αναδεικνύεται
η πατερική μορφή του και η ικανότητά του να μεταφέρει στον σύγχρονο κόσμο,
αφομοιωμένη και προσαρμοσμένη την ορθόδοξη πατερική θεολογία αιώνων.
Η πατερική διάσταση της προσωπικότητας και του έργου του είναι στενά
συνυφασμένη με την αγιότητα του βίου του. Το τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο που
φέρει τον τίτλο «Άρωμα αγιότητας» είναι αφιερωμένο στην αγιότητα του Γέροντα
Αμφιλοχίου. Προηγείται η καταγραφή των γεγονότων προ του τέλους, της
κοίμησης και της ανακομιδής του λειψάνου του. Ακολουθεί η ανάδειξη και
επίσημη αναγνώριση της αγιότητάς του, με γνώμονα μαρτυρίες και σημεία, πριν
και μετά την κοίμησή του, τα οποία διασώζουν οι πρώτοι βιογράφοι του και, ως
επί το πλείστον, άμεσοι μάρτυρες, αυτόπτες και αυτήκοοι και σηματοδοτούν την
έννοια της αγιότητας διαχρονικά, αλλά με έμφαση στα σύγχρονα χαρακτηριστικά
της.
Ακολουθούν τα συμπεράσματα, ο βιβλιογραφικός κατάλογος και το παράρτημα,
όπου παρατίθενται φωτογραφίες και έγγραφα, τα οποία ευγενώς μας
προσφέρθηκαν από το αρχειακό υλικό της Ιεράς, Βασιλικής, Πατριαρχικής και
Σταυροπηγιακής Κοινοβιακής Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και
Ευαγγελιστού, της Πάτμου, ορισμένα εκ των οποίων δημοσιεύονται για πρώτη
φορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου