Ἀρχιερεῖς Ρόδου κατά τόν 15ο αἰῶνα (Αντισταση Δωδεκανησιων στους Παπικους)

Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 11ο

γ. Οἱ μαρτυρημένοι ἐπίσκοποι Ρόδου, κατά τόν 15ο αἰῶνα, εἶναι οἱ ἑξῆς: Ναθαναήλ (1437-1455) Νεῖλος Γ΄ (1455-1470) Μητροφάνης Α΄ (1471-1498)79 Ὅπως ἤδη ἔχουμε ἀναφέρει ἐπιδίωξη τῶν Ἱπποτῶν ἦταν νά ἀποκόψουν τούς ὀρθοδόξους κατοίκους τῶν νησιῶν πού εἶχαν ὑπό τήν κατοχή τους ἀπό κάθε πνευματική σχέση μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, μέ ἀπώτερο σκοπό τήν ἀφομοίωσή τους. Τό Τάγμα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου ἔλαβε ἀπό τόν Πάπα τό προνόμιο νά διορίζει τόν λατίνο ἀρχιεπίσκοπο τῆς Ρόδου μέ τόν τίτλο «archiepiscopus Colossensis»80. Σέ αὐτό τό πλαίσιο ὁ Ἕλληνας μητροπολίτης τῆς  Ρόδου ἦταν ὑποχρεωμένος νά ἀναγνωρίζει τόν λατίνο ὡς προϊστάμενό του. Μέ αὐτό τό σχῆμα οἱ λατίνοι ἐπέτυχαν τήν ἔμμεση, τουλάχιστον, ὑποταγή στόν Πάπα πού ἦταν ὁ βασικός ἐκκλησιαστικός στόχος τους. Ὁ μητροπολίτης Ρόδου Ναθαναήλ ἔλαβε μέρος στή Σύνοδο τῆς Φερρράρας - Φλωρεντίας, ἡ ὁποία ἔγινε κατά τά ἔτη 1438 καί 1439. Σέ αὐτή συμμετεῖχε ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Η΄, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἰωσήφ Β΄ καί πλῆθος ἀρχιερέων καί σοφῶν τῆς αὐτοκρατορίας μέ σκοπό νά διευθετηθεῖ τό πρόβλημα τοῦ σχίσματος ἀνάμεσα στήν ἀνατολική καί τή δυτική Ἐκκλησία. Ἡ κατάληξη τῆς Συνόδου εἶναι γνωστή: παρά τό γεγονός ὅτι ἀρκετοί -οἱ περισσότεροι- ἀπό τούς ὀρθοδόξους ὑπέγραψαν τό κείμενο τῆς ἑνώσεως, ὥστε νά ἐπιτύχουν βοήθεια ἀπό τή Δύση γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ ἐξ ἀνατολῶν κινδύνου, ἡ συμφωνία δέν ἐνεργοποιήθηκε ποτέ. Ἀντιθέτως, σύντομα αὐτοί πού εἶχαν ὑπογράψει ἀναιροῦσαν τήν ὑπογραφή τους καί ἀρνοῦνταν τήν ἕνωση. Ἀπό τή Ρόδο συμμετεῖχε καί ὁ, Ἕλληνας στήν καταγωγή, δομινικανός ἀρχιεπίσκοπος Ρόδου Ἀνδρέας Petra ἢ Χρυσοβέργης81. 

Μέ τά ἔγγραφα πού ἐξέδωσε ὁ καθ. Ζ. Ν. Τσιρπανλῆς  καί στά ὁποῖα ἔχουμε ἤδη ἀναφερθεῖ, διαπιστώνουμε ὅτι παρά τήν ἐπικρατοῦσα ἄποψη82 ὁ Ρόδου Ναθαναήλ βρισκόταν στό νησί κατά τόν Νοέμβριο τοῦ 1452. Ἐπίσης, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, προσπαθεῖ νά διευθετήσει τό ποιμαντικό πρόβλημα τῆς Κῶ μέ τήν ἀνάθεση τοῦ κενοῦ κωακοῦ θρόνου σέ ἕναν φιλενωτικό κληρικό. Δυστυχῶς καί αὐτή ἡ προσπάθεια προσέκρουσε στήν ἀπόλυτη ἄρνηση τῶν Ἱπποτῶν νά συναινέσουν σέ τέτοιου εἴδους λύση. Γιά τόν λόγο αὐτό ἡ μητρόπολη Κῶ θά ἀνασυσταθεῖ μόνο μετά τήν ἀποχώρηση τῶν Ἱπποτῶν ἀπό τά νησιά83. Ἐπιπροσθέτως, καί αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό γιά τήν ἔρευνά μας, ὁ μητροπολίτης Ρόδου μέ τήν ἄδεια τοῦ Τάγματος εἶχε τήν ποιμαντική φροντίδα, ἂν ὄχι ὅλων τῶν νησιῶν, τουλάχιστον τῆς Κῶ84  Κατά τήν περίοδο πού ἐξετάζουμε ἡ θρησκευτική καί ἐκκλησιαστική κατάσταση εἶναι ἰδιαίτερα περιπεπλεγμένη. Μετά τή Σύνοδο Φερρράρας - Φλωρεντίας ὑπῆρξε μία ἐπιφανειακή προσέγγιση ἀνάμεσα στούς δυτικούς καί τούς ὀρθοδόξους, μέχρι τοῦ, ὑπερβολικοῦ, σημείου ὁ Ἕλληνας καρδινάλιος Ἰσίδωρος νά δηλώνει σέ ὑπόμνημα πού ἀπέστειλε πρός τόν Πάπα στό τέλος τοῦ 1445 ἢ στίς ἀρχές τοῦ 1448, ὅτι ὁλόκληρη ἡ Ρόδος ἔχει ἀποδεχθεῖ τήν Ἕνωση85. Ἡ πραγματικότητα εἶναι ἐντελῶς διαφορετική. Ὁ λαός τῶν Δωδεκανήσων ἀντιστάθηκε σθεναρά στή λατινική ἐπίδραση καί διατήρησε σέ ἐντυπωσιακά ποσοστά τήν πατρώα πίστη.  Οἱ Ἱππότες εἶχαν τήν ὑψηλή ἐπιστασία στά ἐκκλησιαστικά πράγματα τῶν νησιῶν, προσπαθώντας νά ἀποτρέψουν καταστάσεις πού θά τούς δημιουργοῦσαν προβλήματα στό μέλλον. Μία τέτοια παρέμβαση ἦταν ἡ ἀπόφαση τοῦ ἱπποτικοῦ Συμβουλίου νά ἐξορισθοῦν ὅλοι οἱ μή ροδίτες ὀρθόδοξοι μοναχοί καί νά ἀπαγορευθεῖ στό μέλλον ἡ ἀποβίβαση καί ἐγκατάστασή τους στό νησί. Ἐνδεικτική τῆς ἐντάσεως πού ὑπῆρχε εἶναι ἡ ἀναστάτωση πού ξέσπασε ἀνάμεσα σέ ὀρθοδόξους καί λατίνους στίς 8 Ἰανουαρίου τοῦ 1477. Δυστυχῶς, οἱ ὑπάρχουσες μαρτυρίες δέν μποροῦν νά μᾶς διαφωτίσουν γιά τά γεγονότα. Πάντως, τά χειρότερα ἀπεφεύχθησαν χάρη στήν παρέμβαση τοῦ μεγάλου μαγίστρου86

-69-