Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 8ο

 ΙΙ. Σύντομη ἀναφορά στήν ἱστορία τῆς Ἱπποτοκρατίας στά Δωδεκάνησα 

α. Πολιτική κατάσταση 

Μετά τήν ἧττα τοῦ Ρωμανοῦ Δ΄ Διογένη στό Ματζικέρτ τῆς Ἀρμενίας ἄνοιξε ἡ δίοδος γιά νά περάσουν οἱ Σελτζοῦκοι Τοῦρκοι στά παράλια τῆς Μ. Ἀσίας. Παρά τήν ἀνάδειξη στόν αὐτοκρατορικό θρόνο, κατά τό ἔτος 1081, τοῦ Ἀλεξίου Α΄ Κομνηνοῦ, ἑνός ἰσχυροῦ καί ἀποφασιστικοῦ ἡγεμόνα, τά προβλήματα δέν ἐπιλύθηκαν πλήρως. Αὐτό πού κατόρθωσε μέ τούς ἀγῶνες του εἶναι νά καθυστερήσει τό τέλος καί νά παρατείνει τή ζωή τῆς φθίνουσας αὐτοκρατορίας. Κατά τήν περίοδο αὐτή, στήν ὁποία ἀναφερθήκαμε στό πρῶτο κεφάλαιο τῆς ἐργασίας μας, ὁ αὐτοκρατορικός στόλος ἔχει ἐξασθενήσει, ἐνῶ, γιά πρώτη φορά, δημιουργήθηκε τουρκικός στόλος, ὁ ὁποῖος, ὑπό τή διοίκηση τοῦ Τζαχᾶ, τοῦ ἐμίρη τῆς Σμύρνης, ἔκανε ἐπιδρομές στήν Κῶ, ἀλλά ἀναχαιτίσθηκε36. Κατά τόν 12ο αἰῶνα, ὁ βυζαντινός στόλος ἔχει ἐξασθενήσει καί ἡ ἄμυνα τῶν νησιῶν βασίζεται στά κάστρα καί στήν ἀποστολή χερσαίων δυνάμεων. Μέ τό πρόσχημα τῆς ἀπελευθερώσεως τῶν Ἁγίων Τόπων ἀπό τούς μουσουλμάνους, οἱ δυτικές δυνάμεις εἶχαν διεισδύσει στά τῆς Ἀνατολῆς37. Ἤδη ἀπό τά πρῶτα ἔτη τοῦ 13ου αἰῶνα, ὁ Βαλδουΐνος τῆς Φλάνδρας, ἀφοῦ, τό 1204, κατέλαβε τήν Κωνσταντινούπολη, ἔγινε κάτοχος καί τῶν νησιῶν Κῶς, Σάμος, Χίος καί Λέσβος38. Ὁ πρῶτος διοικητής τῆς Ρόδου καί τῆς Κῶ μετά τήν ἀνακατάληψη τῆς Βασιλεύουσας ὁρίσθηκε ἀπό τόν Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο ὁ Γενοβέζος κουρσάρος, Ἰωάννης Δελκάβο, κατά τό ἔτος 1278. Πάντως τό νησί παρέμενε στή δικαιοδοσία τῆς αὐτοκράτειρας Θεοδώρας, συζύγου τοῦ Μιχαήλ Η΄39. Πατριαρχικά ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1267 καί 1282 μᾶς παρέχουν τήν πληροφορία ὅτι Ἰταλοί πειρατές ἐπιτέθηκαν στό νησί καί λεηλάτησαν τή Μονή τῶν Σπονδῶν. Τό 1283 ἔχουμε μία ἀποτυχημένη προσπάθεια τῶν Ἐνετῶν νά κυριεύσουν τό νησί, κατά τό ἑπόμενο ἔτος, ὅμως, ἐπέτυχαν νά τό λεηλατήσουν καί νά τό κάψουν40. Τό 1304 ὁ αὐτοκράτορας Ἀνδρόνικος Β΄ παραχώρησε τήν Κῶ καί ἄλλα νησιά στόν Γενοβέζο Βενέδικτο Ζακκαρία, ἐνῶ δύο χρόνια ἀργότερα στόν Βινιόλο Βινιόλι, ὁ ὁποῖος βοήθησε τούς Ἱππότες νά κατακτήσουν τή Ρόδο41. Μετά ἀπό αὐτή τήν περίοδο ἀνασφάλειας καί ἀνακατατάξεων, ἡ ὁποία διήρκεσε μέχρι τό 1314, ἔχουμε τήν ἔναρξη μίας μακρᾶς περιόδου κατοχῆς, ἡ ὁποία ἔληξε μόλις τό 1947. Τό 1314 κατέλαβαν τό νησί Ἰωαννίτες ἱππότες καί παρέμειναν σέ αὐτό μέχρι τό 1523. Τά πρῶτα χρόνια τῆς Ἱπποτοκρατίας οἱ κατακτητές ἑστιάζουν σέ μία προσπάθεια ἐσωτερικῆς ὀργανώσεως τοῦ Τάγματος καί εὑρέσεως σημείων ἐπαφῆς μέ τούς ἐντόπιους. Ἀπό τό 1344 μέχρι τό 1367 προσπαθοῦν δυναμικά νά ἀντιμετωπίσουν τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἀγωνίζονται νά ἐπιβάλουν τήν παρουσία τους στήν περιοχή. Τό διάστημα μέχρι τό μέσον τοῦ 15ου αἰῶνα ἡ δράση τῶν Τούρκων ἀπό ἀμυντική μεταβάλλεται σέ ἐπιθετική. Τό ἔτος 1451 ὑπογράφουν συνθήκη εἰρήνης μέ τούς Τούρκους, ἀλλά παράλληλα παίρνουν μέτρα γιά τήν ἀντιμετώπιση μελλοντικῶν ἐπιθετικῶν   ἐνεργειῶν ἐκ μέρους τους. Τό σπουδαιότερο ἀπό αὐτά θά μποροῦσε νά χαρακτηρισθεῖ ἡ ἐνίσχυση τῶν ὀχυρώσεων τοῦ κάστρου τῆς Νεραντζιᾶς. Μάλιστα, ὁ διοικητής τοῦ νησιοῦ, Fantino Quirini, σέ μία προσπάθεια νά ἐπισπεύσει τίς ἐπισκευές καί ταυτόχρονα νά μειώσει τό κόστος τους, διέταξε νά γκρεμιστοῦν σπίτια κατοίκων τῆς πόλεως, ὥστε νά ὑλικά πού θά προέκυπταν νά χρησιμοποιηθοῦν στό κάστρο42. Ἀφοῦ τόν Μάιο τοῦ 1453 κατελήφθη ἡ Κωνσταντινούπολη οἱ Τοῦρκοι στράφηκαν πρός τά ἱπποτοκρατούμενα νησιά τοῦ νοτίου Αἰγαίου, τά ὁποῖα, ἐν τέλει, ἀντιστάθηκαν γιά ἑβδομήντα χρόνια ἀκόμη. Ἰδιαίτερα σημαντική εἶναι ἡ ἐπίθεση τοῦ καλοκαιριοῦ τοῦ 1457  43. Στίς 3 Ἰουνίου ἰσχυρός τουρκικός στόλος μέ 156 πλοῖα καί 16.000 στρατιῶτες ἐπιτέθηκε στό νησί. Πρῶτα κτύπησαν τό κάστρο τῆς Νεραντζιᾶς, τό ὁποῖο εἶχε ἐγκαταλειφθεῖ, καί τό ἔκαψαν44. Στή συνέχεια, χωρίσθηκαν σέ δύο τμήματα καί, ἀφοῦ ἀπέτυχαν στίς ἐπιθέσεις τους στό Παλαιό Πυλί καί στήν Κέφαλο, ἐμφανίσθηκαν κάτω ἀπό τά τείχη τῆς Ἀντιμάχειας45. Οἱ ὑπερασπιστές τοῦ φρουρίου ἦταν 15 ἱππότες καί 300 κάτοικοι τοῦ νησιοῦ, οἱ περισσότεροι ἄοπλοι. Ἀντιμετώπισαν μέ σθένος τόν ἐχθρό ἐπί 23 ἡμέρες. Ἡ μεγαλύτερη ἐπίθεση ἔγινε κατά τό τριήμερο 23, 24 καί 25 Ἰουνίου. Οἱ ἐπιτιθέμενοι χρησιμοποίησαν πολιορκητικές μηχανές (machinis), πετροβόλους (tormentis) καί σκάλες γιά νά κυριεύσουν τά τείχη, χωρίς ἐπιτυχία. Παρομοίως ἀπέτυχε καί ἡ ἐκσκαφή ὑπονόμων ἀπό τούς πολιορκητές. Ὑφιστάμενοι μεγάλες ἀπώλειες ἀναγκάσθηκαν στίς 26 Ἰουνίου νά λύσουν τήν πολιορκία καί νά ἀποχωρήσουν, ἀφοῦ πρῶτα κατέστρεψαν τήν ὕπαιθρο τοῦ νησιοῦ46. Ἡ ἀποτυχία αὐτή δέν ἀποθαρρύνει τούς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι συνεχίζουν τίς ἐπιθέσεις μέχρι τήν ἐπίτευξη τοῦ ἀντικειμενικοῦ τους σκοποῦ. Ἐπιθέσεις καταγράφονται κατά τά ἔτη 1460, 1464, 1471, 1477 (κατέστρεψαν τήν ὕπαιθρο, ἀλλά δέν ἐπιτέθηκαν στά κάστρα)47. Τό Μάιο τοῦ 1480 ἐπιτέθηκαν στή Ρόδο καί τήν πολιόρκησαν μέχρι τόν Ἰούλιο48. Ἤδη κατά τήν περίοδο τῶν προετοιμασιῶν γιά αὐτή τή μεγάλη ἐπίθεση ἐπιτέθηκαν καί λεηλάτησαν τήν Τῆλο, τήν Κέφαλο, τή Νίσυρο καί τήν Κάλυμνο, ἀπό τίς ὁποῖες  πῆραν αἰχμαλώτους. Ὁ μέγας μάγιστρος τοῦ τάγματος, Pierre d’ Aubusson (1476-1503), ὁ ὁποῖος ἀπό τήν ἐποχή τοῦ προκατόχου του, Giovanni Battista Orsini (1467-1476), εἶχε ἀναλάβει τή βελτίωση καί τήν ἐνίσχυση τῶν ὀχυρώσεων τοῦ νησιοῦ, συνεχίζει τήν ἀγωνιώδη προσπάθειά του γιά νά προστατεύσει αὐτά πού παρέλαβε49. Τελικά, ἡ πολιορκία τοῦ 1480 τελείωσε μέ νίκη τῶν Ἱπποτῶν50. Ἀνάμεσα στόν Δεκέμβριο τοῦ 1482 καί τόν Ἰανουάριο τοῦ 1483 ὑπεγράφη συνθήκη ἀπό τόν σουλτάνο Βαγιαζίτ Β΄ καί τόν ἰσχυρό μέγα μάγιστρο Pierre d’ Aubusson51.

-61-