Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 9ο

 Τά προβλήματα γιά τούς κατοίκους τῶν Νοτίων Σποράδων, κατά τήν περίοδο της ιπποτοκρατιας πού ἐξετάζουμε δέν περιορίζονταν στίς ἐπιδρομές τῶν τουρκων ἐχθρῶν. Λόγῳ τῆς θέσης του τό νησί δέχεται συχνά τήν ἐπίσκεψη τοῦ ἐγκέλαδου μέ τραγικές συνέπειες, ὄχι μόνο γιά τήν καλή διαβίωση, ἀλλά γιά αὐτή τήν ἴδια τήν ἐπιβίωση τῶν κατοίκων του. Ὁ Χ. Ἰ. Παπαχριστοδούλου (Ἱστορία: 300-301) καταγράφει τήν πληροφορία ὅτι τό ἔτος 1481 ἔγιναν φοβεροί σεισμοί στή Ρόδο καί τήν Κῶ. Τό ἴδιο συνέβη καί στίς 8 Ὀκτωβρίου 1493. Τό νησί συγκλονίστηκε καί κατέρρευσαν τμήματα ἀπό τά κάστρα τῆς Νεραντζιᾶς, τοῦ Παλαιοῦ Πυλίου, τῆς Ἀντιμάχειας52 καί τῆς Κεφάλου. Τήν ἀντιμετώπιση τῶν πολλῶν προβλημάτων ἀνέλαβε προσωπικά ὁ μέγας μάγιστρος, ὁ ὁποῖος ἐπισκέφθηκε τό νησί γιά νά συνδράμει στήν ἀντιμετώπιση τῶν πολλῶν προβλημάτων53. Τό 1481 στόν σουλτανικό θρόνο ἀναρριχήθηκε ὁ Βαγιαζίτ Β΄, ἀφοῦ παραγκώνισε τόν νεώτερο ἀδελφό του Τζέμ, ὁ ὁποῖος ἀναζήτησε συμμάχους στούς Ἱππότες τῆς Ρόδου. Μάλιστα, στίς 20 Ἰουλίου τοῦ 1482 ἔφθασε στή Ρόδο54. Μία ἀκόμη ἀποτυχημένη τουρκική ἐπίθεση στό νησί κατεγράφη τό ἔτος 1485(55). Οἱ συνεχεῖς αὐτές ἐπιθέσεις,  ἀκόμη καί οἱ ἀποτυχημένες, κατέστρεφαν πέρα ἀπό τίς πόλεις καί τά χωριά, τήν ὕπαιθρο καί μαζί μέ αὐτή τά ἀγροτικά προϊόντα, τά ὁποῖα ἀποτελοῦσαν τή βάση τῆς διατροφῆς τῶν νησιωτῶν. Ἔτσι κάθε ἐπιδρομή ἀκολουθοῦσε μία παρατεταμένη περίοδος φτώχειας, λιμοῦ καί ἐξαθλίωσης. Ὁ Pierre d’ Aubusson στήν προσπάθειά του νά ἀποδυναμώσει τούς ἐχθρούς  τουρκους  προσπαθεῖ, τό 1501, νά ξεκινήσει μία σειρά πειρατικῶν ἐπιθέσεων σέ τουρκικά πλοῖα σέ συνεργασία μέ Ροδίτες, Ἰσπανούς καί Ἰταλούς. Τά  ἀποτελέσματα δέν εἶναι τά ἐπιθυμητά. Οἱ διάδοχοί του συνέχισαν τά ὀχυρωματικά ἔργα πού εἶχε ξεκινήσει τό 1498 στή Νεραντζιά56. Ἀνάμεσα στό ἔτος 1500 καί 1510 κατασκευάσθηκαν ἡ δυτική πλευρά τοῦ ὀχυροῦ καί ἡ γέφυρα ἀνάμεσα στό κάστρο καί στόν Πλάτανο57. Παρά τίς προσπάθειες τοῦ μεγάλου μαγίστρου Fabricio del Caretto (1513-1521) καί τοῦ φημισμένου μηχανικοῦ Basilio della Scuola, ὁ ὁποῖος κατά τό 1520 προσπάθησε νά ἐνισχύσει τά κάστρα τῆς Κῶ καί τοῦ Πετρουμιοῦ58, ἡ κατάσταση δέν ἦταν ἀναστρέψιμη. Τό τέλος τῆς Ἱπποτοκρατίας στό νότιο Αἰγαῖο ἔφθασε στίς 22 Δεκεμβρίου τοῦ 1522, ὅταν οἱ Τοῦρκοι, μετά ἀπό ἑξάμηνη πολιορκία (ξεκίνησε στίς 26 Ἰουνίου), κυρίευσαν τή Ρόδο καί παρά τή συμφωνία τή λεηλάτησαν59. Τήν 1η Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 1523 οἱ Ἱππότες ἀποχώρησαν ἀπό τή Ρόδο, γιά νά φθάσουν, μετά ἀπό πολλές περιπέτειες, τό 1530 στή Μάλτα, ὅπου ἐγκαταστάθηκαν. Ἡ Κῶς κατελήφθη λίγες ἡμέρες ἀργότερα, στίς 5 Ἰανουαρίου τοῦ 1523, παραμονή τῶν Φώτων60. Μετά ἀπό αὐτή τή σύντομη παρουσίαση τῆς ἱστορίας τῆς Κῶ κατά τήν περίοδο τῆς Ἱπποτοκρατίας θά δοῦμε κάποια στοιχεῖα ἀπό τήν πνευματική κίνηση στίς νότιες Σποράδες κατ’ αὐτή τήν περίοδο. Σύμφωνα μέ τίς ὑπάρχουσες μαρτυρίες ἡ περίοδος ἀπό τό 1480 μέχρι τήν κατάληψη ἀπό τούς Ὀθωμανούς (1522) ἦταν σχετικά  εἰρηνική. Συνέπεια αὐτοῦ εἶναι ἡ οἰκονομική ἀνάπτυξη τοῦ νησιοῦ καί ἡ ἐξασφάλιση κάποιας εὐμάρειας γιά τούς κατοίκους του61. Ὡς ἔμμεση συνέπεια αὐτῆς τῆς κατάστασης μπόρεσαν οἱ κάτοικοι τοῦ νησιοῦ -κυρίως, ὅμως, τῆς Ρόδου62- νά στραφοῦν πρός πνευματικότερες ἐνασχολήσεις63. Ἀνάμεσα στά ἔτη 1472 καί 1474 διέμεινε στή Ρόδο ὁ ἀνθρωπιστής Francesco Maturanzio (1443-1518). Ἦταν ἰταλικῆς καταγωγῆς, ἀπό τήν Περούτζια, καί μαθήτευσε δίπλα στόν Μητροπολίτη Ρόδου Μητροφάνη, τόν ὁποῖο χαρακτηρίζει «ἄνδρα ἅγιο καί ἀρκετά μορφωμένο» (virum sanctum et haud mediocriter doctum). Ἂν καί ἡ ἀρχική του πρόθεση ἦταν νά ἐπισκεφθεῖ τήν Κρήτη, τελικά, πείσθηκε νά προτιμήσει τή Ρόδο. Ἀντικειμενικός σκοπός τοῦ ταξιδιοῦ του ἦταν νά βελτιώσει τίς γνώσεις του στά ἑλληνικά καί νά τελειοποιήσει τήν προφορά του. Ὁ σύνδεσμος ἀνάμεσα στούς δύο ἄνδρες ἦταν τόσο ἰσχυρός, ὥστε ἂν γιά μία ἡμέρα δέν συναντῶνταν, ὁ Μητροπολίτης τό ἔφερε βαρέως. Ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς σπουδῆς ἦταν νά μάθει ἄριστα τά ἑλληνικά. Ὅταν ἐγκατέλειψε τή Ρόδο, κατά τόν Μάιο τοῦ 1474, πῆρε μαζί του ἀρκετά κιβώτια μέ ἑλληνικά βιβλία64. Ἡ περίπτωση τοῦ Ἰταλοῦ λογίου μᾶς προσφέρει μία πολύ σημαντική ἀπόδειξη γιά τή μόρφωση καί τίς διδακτικές ἱκανότητες τοῦ ἐπισκόπου τῆς Ρόδου. Ἡ παρουσία τοῦ Francesco Maturanzio στή Ρόδο καί οἱ σχέσεις του μέ τόν Μητροπολίτη Μητροφάνη μᾶς δείχνουν ὅτι ἀκόμη καί κατά τήν περίοδο τῆς δουλείας, οἱ νησιῶτες διατηροῦσαν ἕνα ὑψηλό ἐπίπεδο μορφώσεως καί, παρά τά προβλήματα καί τίς ἀντιξοότητες, κατόρθωναν νά προσφέρουν τά φῶτα τους καί σέ ξένους, ἀκόμη, οἱ ὁποῖοι ζητοῦσαν νά γίνουν κοινωνοί τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καί γνῶστες τῆς πατρώας γλώσσας αὐτῶν65.

-63-