ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΟ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΕΛΟΥΣ

 Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 18ο

Ἡ οὗτως ἢ ἄλλως ἀναγκαία ἀνασκαφική ἔρευνα τῆς περιοχῆς μπορεῖ νά μᾶς δείξει πότε οἰκοδομήθηκε ὁ ναός. Φρονοῦμε ὅτι, καθώς δέν ὑπάρχουν τετμηριωμένα ἀρχαιολογικά πορίσματα, δέν μποροῦμε νά ἀπορρίψουμε τήν πιθανότητα τό ἔτος πού ἀναφέρεται στήν ἐπιγραφή νά ἀποτελεῖ τό ἔτος ἀνεγέρσεως(1483) καί ὄχι ἐπισκευῆς ἢ ἀνακαινίσεως τοῦ ναοῦ  Ὁπωσδήποτε, δέν γνωρίζουμε ἂν τά διασωθέντα στιχηρά εἶναι τά μοναδικά τροπάρια πού ὁ Μητροφάνης ἔγραψε πρός τιμήν τῆς Ὁσίας ἢ ἂν ἀποτελοῦν τμῆμα πλήρους ἀκολουθίας, ἡ ὁποία δέν κατεγράφη στό ἴδιο χειρόγραφο καί ἴσως ἀπωλέσθηκε. Ὁ προσδιορισμός τῆς σχέσεως τοῦ Μητροφάνους μέ τήν χρονολογία τῆς ἐπιγραφῆς ἴσως νά μᾶς πρόσφερε τή δυνατότητα νά ἐκφέρουμε κάποια ἀκριβέστερη ἐκτίμηση γιά τόν ἀρχικό σκοπό τοῦ τμήματος αὐτοῦ τῆς ἀκολουθίας πού διαθέτουμε. Ὁλοκληρώνοντας καί αὐτό τό κεφάλαιο πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι τά τρία πρῶτα τροπάρια εἶναι γραμμένα σέ ἦχο πλάγιο τοῦ β´ καί ψάλονται κατά τό «Ὅλην ἀποθέμενοι», ἐνῶ ἀκολουθοῦν δύο διαφορετικά δοξαστικά ἕνα σέ ἦχο πλάγιο τοῦ δ´ καί ἕνα σέ ἦχο δ´. Ὁ ἐπίτιτλος τοῦ δισέλιδου κειμένου ὅπως καταγράφεται στόν κώδικα 1362 εἶναι ὁ ἑξῆς: «Τῆς ὁσίας μητρός ἡμῶν Μελοῦς τῆς ἐν τῇ Βουρρίνῃ τῆς Κῶ στιχηρά». Ἡ σαφέστατη αὐτή διατύπωση δέν ἐπιτρέπει τήν παραμικρή ἀμφισβήτηση οὔτε γιά τήν ὕπαρξη τῆς Ὁσίας οὔτε γιά τή συσχέτιση τῶν ὕμνων μέ τό συγκεκριμένο πρόσωπο, τό ὁποῖο τιμᾶται μέχρι σήμερα στήν Κῶ.

 β. Στοιχεῖα τοῦ βίου τῆς ὁσ. Μελοῦς πού ἀντλοῦμε ἀπό τά στιχηρά 

Γιά τόν βίο τῆς Ὁσίας, πέρα ἀπό τά στιχηρά τοῦ Μητροπολίτου Μητροφάνους, δέν γνωρίζουμε οὐσιαστικά τίποτα. Ἡ μοναδική πηγή γιά νά προσπαθήσουμε νά διαγράψουμε μέ ἰδιαίτερα ἀδρές γραμμές τόν βίο τῆς ὁσίας Μελοῦς τῆς ἐν τῇ Βουρρίνῃ τῆς Κῶ εἶναι τά τροπάρια αὐτά. 

Στήν ὑμνογραφία τά στοιχεῖα τοῦ βίου δέν λειτουργοῦν αὐτόνομα, ἀλλά ἐντάσσονται στήν προσπάθεια τοῦ ὑμνωδοῦ νά προβάλει τά πνευματικά, μεταμορφωμένα χαρακτηριστικά τοῦ ὑμνούμενου προσώπου. Θά μπορούσαμε νά παραλληλίσουμε αὐτή τή στάση μέ τήν ἀντίστοιχη τῆς εἰκονογραφίας στήν ὁποία ὁ ἁγιογράφος, ἂν καί διατηρεῖ κάποια ἀπό τά ἰδιαίτερα βιολογικά χαρακτηριστικά τοῦ προσώπου, δέν περιορίζεται σέ αὐτά. Ἡ εἰκονογραφική ἀπεικόνιση, ὅπως καί ἡ ὑμνογραφική δέν ἀποτελοῦν φωτορεαλιστικές τέχνες. Ἐπιλέγουν νά προσεγγίζουν τό πρόσωπο, ἀλλά καί τήν πραγματικότητα γενικότερα, μέσα ἀπό τό πρίσμα τῆς καινῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς  καί τῆς ἐκχύσεως στήν Κτίση τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ ἔκχυση αὐτή ξεκίνησε τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς καί ἔκτοτε δέν ἔχει σταματήσει νά ζωογονεῖ καί νά ἀνακαινίζει τή Δημιουργία καί τήν κορωνίδα της, τόν ἄνθρωπο. Ἡ ἀξιοποίηση τῶν τροπαρίων γιά τή μορφοποίηση τοῦ βίου τοῦ ὑμνογραφουμένου προσώπου πρέπει νά γίνεται μέ τήν δέουσα προσοχή, ὥστε νά μήν παραμερισθοῦν αὐτές οἱ σημαντικές προϋποθέσεις: ὅταν μελετοῦμε μία ἀκολουθία γιά νά ἐξάγουμε συμπεράσματα γιά τόν βίο τοῦ ἁγίου ἢ τῆς ἁγίας πού ἀποτελεῖ τό ἐπίκεντρό της πρέπει νά τήν προσεγγίζουμε μέσα ἀπό τήν ὀπτική γωνία τῆς καινῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Διαφορετικά τά συμπεράσματα, στά ὁποῖα θά ὁδηγηθοῦμε, θά εἶναι ἀλλοιωμένα καί ἀνακριβῆ135. Ἡ πρώτη παρατήρηση πού πρέπει νά κάνουμε εἶναι ὅτι ἡ εἰκόνα πού ἔχουμε γιά τήν Ὁσία ἀπό τήν τοπική παράδοση ταυτίζεται ἀπολύτως μέ τίς πληροφορίες πού παίρνουμε ἀπό τά τροπάρια. 

Ἡ ἐντυπωσιακή φράση «ἐν τοῖς τῶν πετρῶν χάσμασι», μέ τήν ὁποία ὁ Μητροφάνης περιγράφει τόν τόπο ἀσκήσεως καί θανῆς της μπορεῖ νά προέρχεται μόνο ἀπό αὐτόπτη μάρτυρα τοῦ χώρου. Πραγματικά, πίσω ἀπό τόν ναό της, στή νότια πλευρά τοῦ κτίσματος, βρίσκεται ἕνας ὀγκώδης βράχος, ὁ ὁποῖος ἔχει ἕνα μεγάλο χάσμα, σάν σχίσιμο. Σέ αὐτό τό χάσμα θά μποροῦσε ἀκόμη καί νά ἐγκατασταθεῖ ἕνας λιτοδίαιτος ἀσκητής. Ἡ βόρεια πλευρά τοῦ χάσματος εἶναι ἕνας βράχος, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τό κάτω τμῆμα τοῦ νότιου τοίχου τοῦ ναοῦ. Ἂν μάλιστα  δεχθοῦμε ὅτι κατά τούς μέσους χρόνους τό ἐπίπεδο τοῦ ἐδάφους ἦταν χαμηλότερο, τότε τό χάσμα διευρύνεται. 

Πέρα ἀπό τήν ἀκριβῆ περιγραφή τῆς μορφολογίας τοῦ ἐδάφους, στά στιχηρά ἀποτυπώνονται ὅλα τά στοιχεῖα τῆς γεωμορφολογίας τῆς περιοχῆς, τά ὁποῖα θά μπορούσαμε νά σχηματοποιήσουμε ὡς ἑξῆς: α) «εἰς ἔρημον εἰσοικίσασα». Τό ὕψωμα πάνω στό ὁποῖο εἶναι ὁ ναός εἶναι, τουλάχιστον σήμερα, ἀπομακρυσμένο ἀπό κάθε ἀνθρώπινη ἐπαφή. Φρονοῦμε ὅτι αὐτό θά συνέβαινε καί κατά τήν ἐποχή πού ζοῦσε ἡ Ὁσία ἐκεῖ. Ἐπιπλέον, ἂν καί οἱ γύρω πλαγιές εἶναι κατάφυτες, 150 μέτρα πιό ἀνατολικά, στό Κοκκινόνερο, ὑπάρχουν πλατάνια, τό σημεῖο πού ἔχει οἰκοδομηθεῖ ὁ ναός εἶναι σχετικά ἄγονο καί ἀπαράκλητο.

-103-