Η Μοναχικη και Ιεραποστολική Ιδεολογία τοῦ Αγιου Ἀμφιλοχίου

 

iv) Στό ὅραμα τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου γιά τή διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου στόν κόσμο, ὁ μοναχισμός ἔχει τόν πρωταγωνιστικό ρόλο. Οἱ μοναχοί καί οἱ μοναχές θά ἀναλάμβαναν τόν ἐπανευαγγελισμό τῶν Ὀρθοδόξων ἀλλά καί τή μαρτυρία στούς ἑτερόδοξους καί ἑτερόθρησκους39. Ὅπως γράφει σέ μιά ἐπιστολή του πού ἀπευθύνονταν πρός μοναχές: «Ἡ σκέψις μου εἶναι μιά μέρα νά ἐργασθῆτε, ὅπως ὁ Θεός θέλει, γιά νά παρουσιάσετε ἕνα μοναχισμόν μέ δρᾶσιν, μέ ἐφαρμογή τῶν μοναχικῶν ἀρετῶν ὅπως ἄλλοτε. Διότι μέ αὐτήν τήν σκέψιν τῆς ἱεραποστολῆς θά διαφωτισθῆ ὄχι μόνον ὁ ἑλληνικός λαός, ἀλλά καί ἐκτός τῆς Ἑλλάδος θά προεκταθῆ ἡ διαφώτισις». Τό ὅραμά του αὐτό τό ἀποκαλοῦσε «μοναχο­ιεραποστολική ἰδεολογία»40 καί ἀγωνιζόταν ἔμπρακτα γιά τήν πραγματοποίησή του. Ἡ δική του ἐργασία, ὅπως ἔγραφε, ἦταν νά φυτέψει «τόν σπόρον τοῦ μοναχισμοῦ καί τῆς ἱεραποστολῆς». Βέβαια, ἀπαιτεῖται πρωταρχικά νά ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Γέροντας τῆς Πάτμου σέ καμία περίπτωση δέν ὁραματίζονταν τόν μοναχισμό ὡς μιά μορφή κοινωνικοῦ ἀκτιβισμοῦ. Ὁ πατέρας Ἀμφιλόχιος γνώριζε σέ βάθος καί ἐμπειρικά τήν Ὀρθόδοξη πατερική παράδοση. Γι’ αὐτό, διαρκῶς τόνιζε ὅτι ὁ σκοπός τῶν μοναχῶν εἶναι ἡ λατρεία, ἡ δοξολογία καί ἡ μυστηριακή ἑνότητα μέ τόν Τριαδικό Θεό. Συγχρόνως, ὑπογράμμιζε ὅτι τά κύρια ἔργα τους εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ἡ μετάνοια καί ἡ ἄσκηση. Ὁ ἴδιος ὑπῆρξε «ἐραστής καί τῆς λεγομένης ‘νοερᾶς προσευχῆς’, δηλαδή τῆς ἀδιάκοπης ἐπανάληψης τοῦ ‘Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν’»41, ἀσκοῦνταν ἀκατάπαυστα πνευματικά καί ζοῦσε σέ πλήρη μετάνοια. Ὁ τρόπος του αὐτός ἀποτελοῦσε μίμηση τῆς ζωῆς τῶν ἁγίων καί ἑπομένως μετοχή στή ζωή τοῦ Χριστοῦ42. Ἔτσι, ὁ Ὅσιος Γέροντας γνώριζε βιωματικά ὅτι αὐτά τά στοιχεῖα (προσευχή, μετάνοια, ἄσκηση) προσφέρουν τίς κατάλληλες προϋποθέσεις γιά νά μπορέσουν οἱ μοναχοί/ μοναχές νά βιώσουν τήν ἑνότητα μέ τόν Θεό ἀλλά καί μεταξύ τους. Αὐτός ὁ τρόπος ζωῆς τῶν μοναχῶν μπορεῖ νά ἀποτελέσει παράδειγμα –τηρουμένων τῶν ὅποιων ἀναλογιῶν– καί γιά τόν ὑπόλοιπο κόσμο, στόν ὁποῖο κυριαρχοῦν ἡ διάσπαση τῶν ἀνθρώπινων σχέσεων καί τό κακό. Σύμφωνα μέ τήν πατερική παράδοση, τό κακό ἀποτελεῖ στέρηση τοῦ ἀγαθοῦ ἤ ἀλλιῶς ἀρρωστημένο καλό καί σέ καμία περίπτωση δέν ἀποτελεῖ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ43. Ἡ ἐκτροπή αὐτή ἀπό τό ἀγαθό ὀφείλεται σέ νοσηρά πάθη πού ἐνεργοποιοῦνται μέ τίς ἄστοχες ἐνέργειες καί τίς ἐφάμαρτες ἐπιλογές τοῦ ἀνθρώπου44. Ἡ βαθύτερη αἰτία ὅλων αὐτῶν εἶναι ὁ ἐγωκεντρισμός καί ἡ φιλαυτία45. Ἡ ψυχοπαθολογική κατάσταση τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ οὐσιαστικά ἀπομακρύνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό, τόν ἑαυτό του, τόν συνάνθρωπό του, ἀλλά καί τό φυσικό περιβάλλον. Ἡ συμβολή τῶν μοναχῶν/μοναζουσῶν σέ αὐτό τό ζήτημα εἶναι καίρια. Ὅπως ἔγραφε ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος, ἡ ἔξοδος τῶν μοναχῶν στόν κόσμο ἀποβλέπει στή «μετάδοσιν ἤ ἀναζωπύρωσιν τῆς εἰς Χριστόν πίστεως»46. Μέ ἄλλα λόγια, στή μαρτυρία ἑνός τρόπου ζωῆς πού ἑδραιώνεται στή θεραπεία τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ καί ἀναπτύσσεται στήν καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν τῆς ἀγάπης καί τῆς συγχώρεσης. Στό σημεῖο αὐτό ἀπαιτεῖται νά ἀποσαφηνιστεῖ, ὅτι ὁ Γέροντας σέ καμία περίπτωση δέ θεωροῦσε ὅτι αὐτή ἡ ἀποστολή (δηλαδή ἡ ἔξοδος τῶν μοναχῶν/μοναζουσῶν στόν κόσμο) εἶναι τό κύριο ἔργο ἤ ἀπευθύνεται σέ ὅλους τούς μοναχούς/ὅλες τίς μοναχές. Πιό συγκεκριμένα, ὑπογράμμιζε ὅτι ἡ συγκεκριμένη ἀποστολή ἀναφέρεται στούς μοναχούς/στίς μοναχές πού ἔχουν ἐπιτύχει μέσῳ τῆς ἄσκησης τῇ μακαρίᾳ ἀπάθεια47. Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο μποροῦν νά ἀποκτήσουν μιά ξεχωριστή ἀποστολή στόν κόσμο∙ νά εἶναι οἱ «ἀξιωματικοί», ὅπως τούς ὀνόμαζε, «στήν ἱεράν παράταξιν τοῦ Χριστοῦ». Αὐτοί θά κληθοῦν νά μαρτυρήσουν στά ἔθνη γιά τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος εἶναι «ἡ πραγματική ἐλευθερία τῆς ψυχῆς». Ἐπίσης, σέ μιά ἄλλη ἐπιστολή ἔγραφε ὅτι οἱ μοναχοί καί οἱ μοναχές εἶναι «οἱ ἀφιερωμένοι […] αὐτοί πού πρέπει νά κρατᾶνε καλά τό λυχνάρι τοῦ θείου φωτός, διά νά φέγγωμεν μέσα στά σκοτάδια τῆς σημερινῆς παραστρατημένης ἐποχῆς καί νά δίδωμε φῶς σέ τόσους ἄλλους, πού τρέχουν κατά τοῦ κρημνοῦ τῆς ἁμαρτίας, τῆς καταστροφῆς  καί τοῦ ἀφανισμοῦ»48. Ἑπομένως, οἱ μοναχοί/μοναχές μέ τή ζωή τους προσφέρουν ἁπλόχερα τό παράδειγμα τῆς διαρκοῦς μετάνοιας. Ἡ ἔξοδός τους  στόν κόσμο ἀποβλέπει στήν καλλιέργεια μιᾶς διαφορετικῆς νοοτροπίας. Αὐτή ἔχει ὡς ἀφετηρία τήν αὐτογνωσία, ἔπειτα συνδέεται μέ τή διαρκή ἀλλαγή τοῦ τρόπου ζωῆς (μετάνοια) καί πραγματώνεται στή διόρθωση τῶν ἀστοχιῶν (ἁμαρτιῶν), ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά συναντήσει πραγματικά τόν Θεό. Αὐτή ἡ πορεία περιλαμβάνει τήν πίστη ὡς σχέση ἐμπιστοσύνης ἀλλά καί τήν ἀγάπη πρός τόν Χριστό. Μιά τέτοια ἀγάπη ἀποτελεῖ τό διαβατήριο γιά τή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ὅπως παραστατικά ἔλεγε ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος49. Βέβαια, ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό ὁλοκληρώνεται στήν ἔμπρακτη προσφορά ἀγάπης πρός τόν πλησίον (ὅπου πλησίον ὁ κάθε ἄνθρωπος) καί τό φυσικό περιβάλλον. Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, οἱ μοναχοί/ μοναχές καλοῦνται νά καταστοῦν «πραγματικοί ἐργάται τοῦ Εὐαγγελίου Του»50 καί νά προσφέρουν τήν ἀγάπη τους καί μέσα ἀπό ἔργα ἀλληλεγγύης σέ κάθε ἄνθρωπο πού ἔχει ἀνάγκη. Σέ κάθε περίπτωση, ὅμως, ὅπως ρητά τόνιζε ὁ ἅγιος Γέροντας, τά ἔργα ἀγάπης ὠφελοῦν καί τόν μοναχό καί τόν πλησίον, μόνο ὅταν συνοδεύονται μέ νοερά προσευχή51.

-467-