Η ΕΥΡΗΤΗΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΕΣΤΡΟΥ ΔΗΜ.ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

 

Όλα τα παραπάνω είναι αρκετά ενδεικτικά της γνήσιας ορθόδοξης πίστης του μαέστρου και της σχέσης του με τον θείο του, αλλά και με τη Σιμωνόπετρα. Ο Νικόλαος-μοναχός Νείλος ήταν πάντα για τον Δημητράκη πρότυπο αρετής, ασκητικότητας, ταπείνωσης και πίστης. Είναι βέβαιο ότι αυτός βοήθησε τα δύο ανίψια του τόσο στην μουσική τους πορεία, όσο και στην εν γένει παιδεία τους, την εκμάθηση γλωσσών και στην ευρύτητα του πνεύματος, 168 που πάντα χαρακτήριζε τον μαέστρο. Ακόμη και την αγάπη του για το θέατρο ο Νικόλαος την μετέδωσε στον ανηψιό του. Στην βιβλιοθήκη της Μονής σώζονται δικά του βιβλία, όπως οι τραγωδίες του Σοφοκλή, η Εκάβη του Ευριπίδη, οι τραγωδίες του Αισχύλου κ.α., ενδεικτικά της θεατροφιλίας του, έστω και ως ανάγνωσμα, γεγονός που επέδρασε στην ψυχή του Δημήτρη. Γράφει ο Κώστιος: «Η θεατρικότητα με την έννοια της τριπλής συμμετοχής στην ποιητική πράξη, της συμμετοχής δηλαδή με τις τρείς διαφορετικές ιδιότητες, του ποιητή-δραματουργού, του ποιητή των ηθών (ηθοποιού)- ερμηνευτή, και του θεατή-ακροατή, και (δυνάμει των ιδιοτήτων αυτών) της ενβίωσης του ποιητικού γίγνεσθαι και της «δι’ ελέου και φόβου» κάθαρσης, που δίδει ηθικό περιεχόμενο και σκοπό στην τέχνη, αποτελεί ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του Δημήτρη Μητρόπουλου και ως εκ τούτου ανιχνεύεται σε όλες τις εκδηλώσεις της πολύπλευρης ζωής του». 16 Ακόμα και η επιλογή του Φραγκίσκου της Ασσίζης170 δεν είναι άσχετη από το Νείλο. Και οι δύο ήταν άνθρωποι ανοιχτοί και ευφυείς, 171 και οι δύο είχαν σχέση με το εμπόριο, και οι δύο άφησαν τα πλούτη τους για το Χριστό, και οι δύο έζησαν πτωχά και ασκητικά, και οι δύο πέθαναν νέοι, σχεδόν στην ίδια ηλικία, 172 αφού χτυπήθηκαν με δύσκολη αρρώστια. Ας σημειωθεί ότι ο Νείλος πεθαίνει τον Ιούλιο του 1911 και ο Δημήτρης ταξιδεύει στην Ρώμη το επόμενο έτος. 173 Η ανάμνηση του θείου του είναι ακόμη πολύ ζωντανή και δυνατή και συμβάλει περισσότερο στην έντονη έλξη που άσκησε το πρόσωπο του Φραγκίσκου στην ψυχή του, «Έκανα προσκύνημα στην Ασσίζη, στον Άγιο Φραγκίσκο, όχι ως ιεραπόστολο της χριστιανικής πίστης (ρωμ/κου κληρικού), 174 αλλά ως υπόδειγμα βίου (πιστού που βιώνει την διδασκαλία του Ευαγγελίου)» 175 . 176 Άλλωστε είναι ο μόνος δυτικός άγιος που απολαμβάνει μιάς συμπάθειας στον ελλαδικό χώρο177 και καθώς ο Φώτης Κόντογλου τόνισε: «Ο Φραγκίσκος βρισκόταν στην παράδοση του ανατολικού μοναχισμού, η οποία ακόμα τότε υπήρχε στην Ιταλία». 178 Όπως είδαμε, ο ίδιος ο μαέστρος παραδέχτηκε ότι ήταν ένας ιεραπόστολος. Έχει μεγάλη σημασία να δούμε την γνώμη του Νείλου πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, διότι δείχνει την επιρροή του πάνω στον μαέστρο τόσο άμεσα (να θέλει δηλαδή να βοηθήσει πνευματικά του άλλους), όσο και έμμεσα, να επιλέξει τον Φραγκίσκο ως πρότυπο. Όταν το 1908 βρίσκεται στην Αθήναο μοναχος Νειλος , αρχίζει η διαδικασία δημιουργίας σιμωνοπετρίτικου μετοχίου, που δεν είναι άλλο από την Ανάληψη. Με πολύ καημό γράφει: «Πρέπει να γνωρίζεται, Γέροντα, ότι ο κόσμος διψά από ένα πνευματικόν καλόν και δυνάμεθα να συμπεραίνωμεν ότι ο κόσμος θα τρέχη όταν μάθη ότι εκεί διαμένη πνευματικός Αγιορείτης. Προς τούτοις εκτός τούτου εγώ φρονώ ότι και από το μοναστήριόν μας αλλά και από όλα [τα] μοναστήρια δύνανται να έρχονται νέοι καλόγηροι προς εκπαίδευσιν είτε δια την α’ του Γυμνασίου εις την Ριζάρειον Σχολήν  είτε και δια το Πανεπιστήμιον, εγείροντες ανάλογον τινά αποζημείωσιν εκ των άλλων μοναστηρίων. Έχουν καθήκον αι Μοναί να δημιουργήσουν ανθρώπους καταλλήλους δια το κήρυγμα του θείου λόγου και πνευματικούς. Δεν αρκεί να σώσωμεν εαυτούς, αλλά τον πλησίον. Ο κόσμος διατελεί εν αγνοία, εν αμαθεία και ραθύμω καταστάσει λόγω της ελλείψεως ανδρών αφοσιωμένων εις το ευαγγελικόν έργον. Εις τον πατέραν Ιερώνυμον είχον ειπή αρκετά δι’ αυτό το έργον. Είνε αληθές ότι ήρχισεν ενταύθα κάποια κίνησις δια το κήρυγμα του θείου λόγου, αλλ’ οι εργάται τούτου έμπειροι μεν καθιστάμενοι περί την φράσιν και την εξωτερικήν σοφίαν, άπειροι δε εντελώς του ιδιαιτέρου εκείνου ελατηρίου του ηθικώς συναρπάσαν τα πλήθη, δια της ηθικής αυτών επιβολής, ην εξωτερικεύη η πρακτική εργασία της αρετής. Ημείς είνε ανάγκη να προσέξωμεν δι’ ούς ηθέλομεν εκλέξη ώστε να αποβώσι Γρηγόριοι των Αθηνών αλλά και του Πόντου. Με συγχωρείτε διότι σας γράφω αυτά αλλ’ επιτρέψατέ μοι να σας εξομολογηθώ δι’ ήν αισθάνομαι ορμήν περί τα τοιαύτα, καίτοι ουδ’ άπαξ προφορικώς σας ανέφερά τι ποτέ επειδή δεν εθεώρησα κατάλληλον τον εαυτόν μου». (Επ. μον. Νείλου προς Ηγ. Ιωαννίκιο, 31.7.1908 α΄. Αρχ. Ι.Μ.Σ.Π.179 )Αλλά και πάλι το 1911 επιμένει για την πνευματική υπόσταση του μετοχίου ως προσφορά πνευματικής ανύψωσης του κόσμου: «αλλά τι να είπωμεν περί ιεράς υποχρεώσεως προς τον πλησίον την οποίαν και ως καλόγηροι και ως Μονή Αγιορειτική έχομεν δια το μέρος εκείνο; Δεν θέλω να είπω πλειότερα περί αυτού αλλ’ η Υμετέρα Πανοσιολογιότις τα ηξεύρει, ας τα αναλογισθώσιν όμως και οι άγιοι επίτροποι και όλοι μας, ώστε να μη ανθιστάμεθα εις το έργον του Κυρίου. 180 Παρατηρούμε ότι ο Νείλος με όλο το εύρος της αντίληψής του καταλαβαίνει την ανάγκη για πραγματικά πρότυπα, που θα δίνουν το παράδειγμα με την βιωτή τους, και όχι απλώς ιεροκήρυκες. Το ίδιο ενστερνίστηκε και ο μαέστρος: «Αντλώ την αυθεντία μου με το να είμαι το παράδειγμα και ελπίζω σε πλήρη αφοσίωση στην δουλειά μου». 181 Ο ίδιος έζησε από κοντά τον αγώνα του θείου του να δημιουργήσει μια πηγή πνευματικής ζωής στην Αθήνα. Μεγαλώνοντας σίγουρα είχαν την ευκαιρία στο Άγιον Όρος να μιλήσουν και για την μουσική και για την πίστη και για την ιεραποστολή στον κόσμο. Τί έμεινε από αυτόν τον άνθρωπο τελικά; Ο μαέστρος στα τόσα άρθρα και συνεντεύξεις ποτέ δεν ανέφερε το όνομά του. Μόνο ένα πρόσωπο σε μία φωτογραφία πάνω στο πιάνο του και μια πολύ, μα πολύ δυνατή επίδραση πάνω σε ένα παιδί που έμελλε να γίνει γνωστός σε όλο τον κόσμο. Σε έναν άνθρωπο που με τον δικό του ορθόδοξο182 τρόπο «φώτισε» λίγο την Αμερική. «Στη Μιννεάπολη έδινα επίσης διαλέξεις. Αυτό ήταν το alter ego μου. Το θρησκευόμενο εγώ μου. Και βέβαια δεν μιλούσα για μουσική αλλά για φιλοσοφία και για τη ζωή. Και ήμουν ο αγαπημένος τους ομιλητής στις εκκλησίες, σε όλες τις εκκλησίες, και τις εβραϊκές, και τις καθολικές, και σε όλες τις υποδιαιρέσεις της εκκλησίας των διαμαρτυρομένων, που όπως ξέρετε, είναι απίστευτα πολυάριθμες183…. Δεν μπόρεσα να θεωρήσω εγώ τη μουσική σαν μια ηθική περιορισμένη μόνον σ’ αυτή. Αυτό ήταν κάτι αδύνατον για μένα. Δεν μπορούσα επίσης να ξεχωρίσω την Τέχνη από την ανθρώπινη ηθική…. Και ο κάθε καλλιτέχνης έχει, κατά τη γνώμη μου, τη δυνατότητα να γίνει παράδειγμα για την ανθρωπότητα και όχι ένα ιδιόμορφο ον στο οποίο επιτρέπονται όλα. Για μένα υπέρτατη ηθική είναι να μην είσαι μόνον ένας μουσικός, αλλά επίσης άνθρωπος». 184

-26-