VΙΙ. Λαϊκές παραδόσεις καί σύγχρονη λατρεία τῆς ἁγίας Μελοῦς

 Η ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ / 21ο

α. Ἡ Ὁσία Μελώ καί ὁ μοναχός τοῦ Ἰακώβου Ζαρράφτη 

Ἤδη ἔχουμε ἀναφερθεῖ στήν παρατήρηση τοῦ Ἰακώβου Ζαρράφτη σχετικά μέ τόν μοναχό, ὁ ὁποῖος ἀσκήτευε στήν περιοχή τοῦ Κοκκινόνερου. Ἡ μαρτυρία ὅπως διασώζεται στό ἔργο του «Ἱστορία τῆς Κῶ» εἶναι κατά λέξη ἡ ἑξῆς: «κατά τό 1018 ἐκτίσθη ὑπό εὐφυοῦς καλογήρου παρά τήν ἰαματικήν πηγήν τοῦ Κοκκινονέρου μοναστήριον, ὅπερ ὀνομάζεται Ἁγιά Μελοῦ, ἐν ᾧ ὁ μονάζων ἐθεράπευε τούς προσερχομένους πάσχοντας ἀποζῶν ἐξαιρέτως»137. Ἡ ἀνεπιβεβαίωτη ἀπό ἱστορικές πηγές μαρτυρία αὐτή μᾶς κάνει ἰδιαίτερα ἐπιφυλακτικούς ἀπέναντί της, ἀλλά ἡ λιτότητά της μᾶς παρέχει τή δυνατότητα νά ζωντανέψουμε τή μορφή τοῦ ἀσκητῆ, ὅπως πράττει σέ ἀντίστοιχες περιπτώσεις ἡ λαϊκή φαντασία. Τό τοπίο στήν περιοχή τοῦ Κοκκινόνερου εἶναι ὑποβλητικό. Ἂν  καί ἡ ἀπόσταση ἀπό τήν πόλη εἶναι μικρή φθάνοντας στό σημεῖο ὁ ἐπισκέπτης ἔχει, ἀκόμη καί σήμερα πού οἱ μετακινήσεις εἶναι κατά  πολύ εὐκολότερες, τήν αἴσθηση τῆς ἀπομόνωσης καί τῆς ἐρημίας.Ὁ Ἰάκωβος Ζαρράφτης γνωρίζοντας καλά τήν περιοχή συνέδεσε  τήν παρουσία τοῦ μοναχοῦ μέ τήν ἰαματική πηγή. Ἔχοντας ὀξυμένο τό αἰσθητήριο τοῦ ὀρθοδόξου διέγνωσε ὅτι ἡ παρουσία τοῦ  μοναχοῦ στήν περιοχή θά μποροῦσε νά συνδυάσει ἄριστα τίς δύο  πτυχές τῆς ἀνάγκης τοῦ ἀνθρώπου γιά ἴαση: Πνευματική ἀλλά καί  σωματική.ριοχή θά μποροῦσε νά συνδυάσει ἄριστα τίς δύο πτυχές τῆς ἀνάγκης τοῦ ἀνθρώπου γιά ἴαση: Πνευματική ἀλλά καί σωματική. Τά ἐρείπια πού διασώζονται μέχρι τίς ἡμέρες μας ἀνήκουν σέ ἕνα οἴκημα μέ δύο χώρους, στόν ἕνα ἀπό τούς ὁποίους βρέθηκε ἕνας μικρός πέτρινος σταυρός. Γνωρίζοντας τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο κινοῦνται οἱ ἀσκητές θά μπορούσαμε νά ὑποστηρίξουμε ὅτι ὁ ἕνας χῶρος ἦταν ἀφιερωμένος στίς λατρευτικές ἀνάγκες τοῦ μοναχοῦ καί ὁ ἄλλος ἦταν ἡ κατοικία του. Ἡ ζωή του θά ἦταν ἁπλή, λιτή, ἀσκητική. Τήν τροφή του θά ἀποτελοῦσαν χόρτα ἀπό τήν περιοχή καί ἴσως λίγα γαλακτοκομικά προϊόντα ἀπό τά γύρω κοπάδια. Ἡ σχέση του μέ τούς κατοίκους τοῦ νησιοῦ θά ἦταν καλή καί πιθανότατα θά εἶχε ἀναλάβει καί τόν ρόλο γιατροῦ γιά τά μικροπροβλήματα καί μικροατυχήματα πού τούς ταλαιπωροῦσαν. Στό σημεῖο αὐτό νά σημειώσουμε ὅτι κατά τήν περίοδο πού ἐξετάζουμε οἱ μοναχοί, ἂν μάλιστα εἶχαν ζήσει καί σέ κάποιο ὀργανωμένο κοινόβιο, ἦταν πιό μορφωμένοι σέ σχέση μέ τούς λοιπούς κατοίκους μίας περιοχῆς καί ἀναμφίβολα ἀνελάμβαναν τέτοιου εἴδους ὑποχρεώσεις. Θά προσπαθοῦσε νά χρησιμοποιεῖ τά βότανα τῆς περιοχῆς γιά τήν παρασκευή ἀλοιφῶν, καταπλασμάτων καί ἀφεψημάτων, ἐνῶ ταυτόχρονα θά φρόντιζε ἀνθρώπους καί ζῶα μέ νάρθηκες καί ἐπιδέσεις τῶν σπασμένων μελῶν τους. Σέ αὐτό τό πλαίσιο ἐντάσσεται καί ἡ προσπάθεια τοῦ Ἰακ. Ζαρράφτη νά τόν συνδέσει μέ τήν ἰαματική πηγή τοῦ Κοκκινόνερου. Καθώς γνωρίζουμε ἡ εὐρύτερη περιοχή εἶναι πλούσια σέ ἰαματικές ἀλλά καί σέ ἀρδευτικές πηγές. Στή σκέψη τοῦ Ἰακ. Ζαρράφτη, ὁ ὁποῖος γνώριζε τά σχετικά μέ τίς ἰαματικές ἰδιότητές τους, ἦταν αὐτονόητο ὅτι ὁ μοναχός θά τίς χρησιμοποιοῦσε γιά τή θεραπεία τῶν προσερχομένων στό ἀσκητήριό του. Ἐνδιαφέρον ἔχει νά παρατηρήσουμε ὅτι ἂν καί κατά τήν περίοδο πού ἐξετάζουμε ἡ μεταφορά τῆς γνώσης δέν ἦταν εὔκολη, διασώζεται ἡ ἰατρική ἐμπειρία τοῦ Ἱπποκράτη, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐντοπίσει καί ἀξιοποιήσει τίς ἰαματικές πηγές τοῦ νησιοῦ. Ἴσως μάλιστα, ἡ ἐπιλογή τῆς τοποθεσίας τοῦ Ἀσκληπιείου νά σχετίζεται μέ αὐτές. Ὁ Ἰάκωβος Ζαρράφτης χαρακτηρίζει τόν μοναχό εὐφυῆ, κάτι πού μπορεῖ νά σημαίνει δύο πράγματα: εἴτε ὅτι ἦταν πραγματικά ἔξυπνος καί μορφωμένος ἄνθρωπος καί γιά τόν λόγο αὐτό ἀξιοποίησε τίς ἰαματικές δυνατότητες πού τοῦ προσέφερε ἡ περιοχή εἴτε ὅτι ἦταν ἀρκετά «πονηρός» ὥστε νά ἐκμεταλλευτεῖ αὐτές τίς δυνατότητες πρός ἴδιον ὄφελος. Ἡ κατακλείδα αὐτῆς τῆς ἀναφορᾶς, μέ τή φράση «ἀποζῶν ἐξαιρέτως», ἴσως ἀποτελεῖ μία ἔμεση μομφή ἀπό τόν Ἰάκωβο Ζαρράφτη γιά τό πρόσωπό του ὑποννοώντας ὅτι μέ τήν «τέχνη» τῆς θεραπείας ἐπέτυχε τόν ἀθέμιτο πλουτισμό του. Ἀπό τήν ἄλλη μεριά θά μποροῦσε νά ἐννοεῖ ὅτι μέ τή βοήθεια τῶν θεραπευομένων πιστῶν κατόρθωνε νά ζεῖ ἀσκητικά καί μέ αὐτόν τόν τρόπο νά ἐκπληρώνει τήν παρουσία του στήν περιοχή. Ὁλοκληρώνοντας τήν ἀναφορά μας στόν μοναχό πού ἀναφέρει ὁ Ἰακωβος Ζαρράφτης θά θέλαμε νά παρατηρήσουμε ὅτι ἡ λαϊκή σοφία τῆς ἐποχῆς του διατήρησε τή γνώση γιά τήν ἰαματική χρήση τῶν ὑδάτων τῆς περιοχῆς, ἡ ὁποία ξεκίνησε ἀπό τήν αὐγή τῆς ἰατρικῆς, ἐπί τῶν ἡμερῶν τοῦ Ἱπποκράτη, καί ἔφθασε μέχρι τίς μέρες μας μέ τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς νά γνωρίζουν καί νά χρησιμοποιοῦν τίς ἰαματικές ἰδιότητές τους.

-109-