Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΙΕΡΟΚΗΡΥΚΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΜΑΚΡΑΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α´ 

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΕΣΟΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΩΤΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α´ 

Συνωμοτικές ενέργειες και επαναστατικά κινήματα διάσπαρτα σε όλο το νεοσύστατο κρατίδιο δεν ήταν κάτι άγνωστο στην περίοδο της βασιλείας του Όθωνα. Μέχρι το 1858 η κατάσταση ήταν ελεγχόμενη, όμως από την επόμενη χρονιά η κατάσταση άρχισε να αλλάζει δραματικά, αφού εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες οδήγησαν την τριετία 1859-1862 να ξεσπάσει μια κρίση που θα έχει ως συνέπεια την έξωση του βασιλιά Όθωνα. Καταρχήν τα κόμματα που οι πολιτικές τοποθετήσεις τους κηδεμονεύονταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις, είχαν μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου περάσει στην αφάνεια, ενώ οι ηγέτες τους αποσύρθηκαν από την πολιτική σκηνή της χώρας. Οι αρχηγοί του αγγλικού κόμματος Αλέξ. Μαυροκορδάτος και Ανδρ. Μεταξάς του ρωσικού κόμματος κουρασμένοι από τη δράση τόσων δεκαετιών ατόνισαν, ενώ ο αρχηγός του γαλλικού κόμματος Ιω. Κωλέττης είχε πεθάνει το έτος 1847, χωρίς το κόμμα του να βρει ισάξιο αντικαταστάτη του. Έτσι νέο αίμα εισήλθε στα πολιτικά πράγματα του τόπου, που θα οδηγήσουν στην ανανέωση της πολιτικής σκηνής, που ήταν αναγκαία για την εξέλιξη της κοινωνίας. Οι συχνές επεμβάσεις του βασιλιά Όθωνα μαζί με το ζήτημα της διαδοχής στο θρόνο που παρέμενε ανοικτό, αφού ήταν πλέον σίγουρο πως ο βασιλιάς δεν θα αποκτούσε διάδοχο, που θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικά χριστιανός ορθόδοξος σύμφωνα με το 40ό άρθρο του Συντάγματος του 1844. 

Το θέμα αυτό είχε απασχολήσει και τις εγγυήτριες Δυνάμεις  που τελικά συμφώνησαν με τη θέση αυτή των Ελλήνων. Η άρνηση των αδελφών του Όθωνα να αλλάξουν δόγμα για να ανέβουν στο θρόνο της Ελλάδος προκαλούσε ποικίλες συζητήσεις για το μέλλον του ελληνικού θρόνου. Οι εξελίξεις στη γειτονική Ιταλία για εκδίωξη της Αυστρίας και ενοποίηση των ιταλικών κρατών (περίοδο γνωστή ως Risorgimento, αναγέννηση, ανάσταση) μεταδόθηκαν στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του αντιδυναστικού κλίματος στη χώρα. Κάποιοι έφυγαν για να βοηθήσουν τους Ιταλούς στον αγώνα τους για απελευθέρωση, ενώ αργότερα θα συνέχιζαν για την απελευθέρωση των υπόδουλων στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι εφ.(εφημεριδες) ζητούσαν από τον Όθωνα να αναλάβει δράση. Όμως ο βασιλιάς είχε επίγνωση της κατάστασης αφού επί των ημερών του οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν αποκλείσει λιμάνια όταν θίγονταν τα συμφέροντά τους από τη στάση της Ελλάδος12 . Η νέα Βουλή που προήλθε από τις εκλογές του 1859 έπαιξε σημαντικό ρόλο για τις εξελίξεις στη χώρα, αφού η νέα γενιά μπαίνει στον πολιτικό στίβο για πρώτη φορά, με ηγετική μορφή του Επ. Δεληγιώργη, ενώ ατονούν οι συντονισμένες προσπάθειες των παλαιών πολιτικών που ήταν προσκολλημένοι στις εκλογές του 1860. Έχασε την πλειοψηφία στη Βουλή αλλά διατηρήθηκε από τα ανάκτορα η κυβέρνηση Μιαούλη ανασχηματισμένη (Μάιος 1861-Μάιος 1862), που έμεινε γνωστή ως «υπουργείον αίματος». Οι εξεγέρσεις και οι συνωμοσίες βρίσκονται σε έξαρση, ο αγωνιστής Κωνσταντίνος Κανάρης συσπειρώνει την αντιπολίτευση στο πρόσωπό του, ενώ οι απόπειρες συμφιλιώσεως αποτυγχάνουν, η εξέγερση πλησιάζει. Η αρχή γίνεται από το Ναύπλιο (Φεβρουάριος 1862) από αξιωματικούς του στρατού που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Ακολουθούν τοπικές εξεγέρσεις, ενώ ο Βούλγαρης και ο Κανάρης δεν δέχονται να αναλάβουν την ηγεσία αυτών των κινημάτων. Η κρίση ξαναφέρνει στο προσκήνιο τη Μεγάλη Ιδέα. Ο εκλεκτός των άγγλων Δ. Βούλγαρης αναλαμβάνει αρχηγός της αντιοθωνικής πλευράς. Στη διάρκεια περιοδείας των βασιλέων Όθωνα και Αμαλίας στην επαρχία τοπικές φρουρές στασιάζουν, ενώ αποφασιστική θα αποβεί η στάση της φρουράς των Αθηνών13 . Ο βασιλιάς Όθωνας στη συγκεκριμένη εποχή είχε έρθει σε μυστικές επαφές με τον Ιταλό βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ και τους Σέρβους για να συμμαχίσουν κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι κινήσεις τους αυτές που έφθασαν στους άγγλους ήταν η αιτία για την απόφαση για την αλλαγή της δυναστείας. 

Η περιοδεία του βασιλικού ζεύγους που άρχισε στις 2 Οκτωβρίου από τα νησιά του Σαρωνικού και την Πελοπόννησο ειδοποιήθηκε από την κυβέρνηση να επιστρέψουν στην πρωτεύουσα. Το βασιλικό ζεύγος συνέχισε την περιοδεία του, μέχρι που ειδοποιήθηκε για την εξέγερση στην Πάτρα. Η στάση αυτή τον ανάγκασε να επιστρέψει πίσω στην πρωτεύουσα. Όταν έφθασαν στον Πειραιά αντιμετώπισαν ένα απερίγραπτο θέαμα. Χιλιάδες ένοπλοι είχαν μαζευτεί εκεί και διαδήλωναν κατά των βασιλέων πυροβολώντας και φωνάζοντας. Οι βασιλείς παρέμειναν στο πολεμικό πλοίο «Αμαλία», όπου το απόγευμα δέχθηκαν τους πρεσβευτές των Μ. Δυνάμεων αλλά και της Ιταλίας, Τουρκίας, Βαυαρίας, Πρωσίας και Αυστρίας που τους  ενημέρωσαν για την κατάσταση που επικρατούσε σε ολόκληρο το κράτος. Όλοι ζήτησαν από τον Όθωνα να φύγει για το εξωτερικό. Η βασίλισσα Αμαλία είχε αντίθετη γνώμη που μαζί με τους αυλικούς του, ήθελαν να γυρίσουν στη Μεσσηνία ώστε να συσπειρώσουν τους οπαδούς τους για να αντιμετωπίσουν τις εξεγέρσεις, αποφάσισε να αναχωρήσει από την Ελλάδα με πολεμικό πλοίο που του παραχώρησε ο άγγλος πρέσβυς. Συνοδευόμενος από λίγους πιστούς του, επιβιβάσθηκε στο αγγλικό πολεμικό «Σκύλλα» και αναχώρησε στις 12 Οκτωβρίου 1862 για το εξωτερικό. Πριν από την αναχώρησή του απηύθυνε διάγγελμα προς τον λαό, το οποίο δημοσιεύθηκε στις εφ. της Κέρκυρας και της Τεργέστης14 . Την είδηση αυτή αντιμετώπισαν με χαλαρό τρόπο στο εξωτερικό, αφού είχε κάνει καλή εντύπωση η δήλωση της προσωρινής κυβέρνησης πως σέβεται το πολίτευμα της χώρας δηλώνοντας ταυτόχρονα την ευγνωμοσύνη της προς τις Μεγάλες Δυνάμεις και πως συνέχιζε τις φιλικές σχέσεις με κάθε κράτος. Μετά την παραίτηση του Όθωνα, συγκροτήθηκε η τριμελής προσωρινή κυβέρνηση. Ο κατεξοχήν ηγέτης του αντιοθωνικού αγώνα Δημήτρης Βούλγαρης, ο οποίος είχε διατελέσει πρωθυπουργός επί Όθωνα, μαζί με τον Κων. Κανάρη ήταν έντονα ταυτισμένοι με τα αγγλικά συμφέροντα. Το τρίτο σημαντικό πρόσωπο ο Μπενιζέλος Ρούφος από την Πάτρα δεν είχε τόσο ευμενή στάση απέναντι στον  Κων. Κανάρη, πράγμα που δεν έκανε εύκολη τη συνεργασία τους. 

Στις 15 Οκτωβρίου 1862 ο Δ. Βούλγαρης ορκίστηκε στη μεγάλη αίθουσα του Οθώνειου Πανεπιστημίου, όπου μέχρι τότε γίνονταν οι συνεδριάσεις της Βουλής και της Γερουσίας. Τα μέλη της προσωρινής κυβέρνησης έδωσαν όρκο στην πλατεία Όθωνος (αργότερα μετονομάστηκε σε πλατεία Ομονοίας), ενώ παρόντες μεταξύ άλλων ήταν η Ι.Σ. και οι στρατιωτικές αρχές. Η προσωρινή κυβέρνηση καθιέρωσε την ημέρα της εξώσεως του Όθωνος (11 Οκτωβρίου 1862) ως την επίσημη εθνική γιορτή, η οποία σταμάτησε να γιορτάζεται το 1865 όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α´ ήρθε στην Ελλάδα. Τα καθήκοντα της κυβερνήσεως ήταν εκείνα ενός ανωτάτου οργάνου που όπως η Α. Γεωργίου σημειώνει: «[…] στο οποίο ανατέθηκε η εκτελεστική λειτουργία, υποκαθιστώντας έτσι τον ανώτατο άρχοντα. Της ανατέθηκε, δηλαδή, αυτοδικαίως η εκτέλεση της λαϊκής βούλησης, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί με το ψήφισμα του Έθνους»15 .

-10-