Ο Βίος του Αγίου Αντωνίου σύμφωνα με την Κοπτο-αραβική και Ελληνική παράδοση.

  1-Η αιτία της αναχώρησης στη μοναχική ζωή.

Σύμφωνα με τον Μ. Αθανάσιο, η αιτία για την οποία ο Άγιος Αντώνιος στράφηκε προς τον μοναχισμό υπήρξε η Αγία Γραφή. Διηγείται ο Μ. Αθανάσιος ότι ο Άγιος Αντώνιος μία ημέρα πηγαίνοντας στην εκκλησία και ακούγοντας τα λόγια του Ευαγγελίου: «εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι»40 συλλογίστηκε την αποστολική ζωή, που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Επίσης, μία άλλη φορά, όταν αναρωτιόταν για το μέλλον της αδελφής του, μπήκε στην εκκλησία και άκουσε πάλι από την Αγία Γραφή: «Μὴ οὖν μεριμνήσητε εἰς τὴν αὔριον».41 Η παράθεση των παραπάνω λόγων ως αιτίων της φυγής του Αγίου Αντωνίου από τον κόσμο είναι ενδεικτική της μεθοδολογίας του Μ. Αθανασίου ως θεολόγου να προσφέρει αγιογραφικά παραδείγματα για την κάθε έκδοχή του χριστινικού βίου. 

Αντιθέτως, οι κοπτικές πηγές προσφέρουν μια διαφορετική ερμηνεία για τα πραγματικά αίτια. Τα αίτια της φυγής του Αγίου από τον κόσμο εντοπίζονται στη θέα και την αξιολόγηση του θανάτου. Αναφέρεται ότι όταν είδε τον πατέρα του νεκρό στο κρεβάτι, άρχισε να σκέφτεται την ματαιότητα του κόσμου αυτού, και είπε: «Ευλογημένο το όνομα του Θεού. Δεν είναι, αλήθεια, το πτώμα αυτό ολόκληρο, δεν άλλαξε τίποτα σ’ αυτό, εκτός από αυτή την αδύναμη αναπνοή; Πού είναι η δύναμή σου, η βούλησή σου, η εξουσία σου και τα χρήματά σου, σε βλέπω και τα έχεις χάσει όλα»… Και μετά κοίταξε τον  πατέρα του και του είπε: «Εσύ έφυγες από τον κόσμο αυτό χωρίς το θέλημά σου. Δεν απορώ εξαιτίας αυτού, αλλά θα απορήσω εγώ με τον εαυτό μου, εάν έπραττα κι εγώ, όπως εσύ». Κατόπιν, με αυτή την σύντομη σκέψη, άφησε τον πατέρα του χωρίς ταφή!! … και είπε: «Θα φύγω από τον κόσμο τούτο οικειοθελώς, να μην με αποβάλουν όπως τον πατέρα μου χωρίς το θέλημά του»42. Και αποφάσισε να αναχωρήσει αμέσως από τον κόσμο, και όχι έπειτα από έξι μήνες, όπως αναφέρει ο Άγιος Αθανάσιος. Το κείμενο δεν κάνει λόγο για την αδελφή του Αγίου και την φροντίδα του σχετικά με την επιβίωση της. Στην εκδοχή αυτή ο ανώνυμος συγγραφέας θέλει να παρουσιάσει την διδασκαλία του για την σημασία του θανάτου στην ζωή του μοναχού. Αυτό φαίνεται καθαρά και στην ακολουθία της χειροτονίας του μοναχού στην Κοπτική Εκκλησία, διότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη ακολουθία, αλλά απλά, όποιος επιθυμεί να γίνει μοναχός, πρέπει να κοιμηθεί μπροστά στο ιερό και να σκεπάσουν όλο το σώμα και το πρόσωπο του με κάλυμμα, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον νεκρό άνθρωπο. Και τότε ο ηγούμενος διαβάζει την προσευχή για τους νεκρούς (δηλαδή τη νεκρώσιμη ακολουθία) σ’ αυτόν, χωρίς καμία προσθήκη ή αφαίρεση. Έτσι ο μοναχός θεωρείται νεκρός για αυτό τον κόσμο. 

2- Τα χρήματα 

Και οι δύο πηγές αναφέρουν τον πλούτο του Αγίου, καθώς η ηθελημένη ακτημοσύνη του μοναχού είναι μία από τις ουσιαστικές αρχές του μοναχισμού. Ο Μ. Αθανάσιος αναφέρει ότι ο Αντώνιος μοίρασε τα χρήματά του στους φτωχούς σύμφωνα με την ευαγγελική εντολή. Οι κοπτικές πηγές τονίζουν πως ο Άγιος αρνήθηκε όλα τα υπάρχοντά του και έφυγε. Δεν αναφέρουν πράξη του σχετικά με τους φτωχούς, διότι δεν τους ενδιαφέρει η φιλανθρωπία, παρά η επίδειξη της περιφρόνησης των χρημάτων.

 3- Ο διδάσκαλος του Μ. Αντωνίου. 

Αντίθετα με τον Μ. Αθανάσιο, οι κοπτικές πηγές δεν αναφέρουν τις επισκέψεις του Αντωνίου στους άλλους ασκητές, κατά τη διάρκεια  των οποίων πληροφορείται από αυτούς τις χριστιανικές αρετές. Ο λόγος της σιωπής αυτής πιθανόν βρίσκεται στο ότι ήθελαν να προσφέρουν στον Άγιο Αντώνιο τα πρωτεία του μοναχισμού και του ασκητικού βίου. Έτσι οι κοπτικές πηγές και τα Αποφθέγματα παραδίδουν ότι «….Καὶ μικρὸν διαναστὰς ἐπὶ τὰ ἔξω θεωρεῖ τινα ὁ Ἀντώνιος ὡς ἑαυτόν, καθεζόμενον καὶ ἐργαζόμενον, εἶτα ἀνιστάμενον ἀπὸ τοῦ ἔργου καὶ προσευχόμενον, καὶ πάλιν καθεζόμενον καὶ τὴν σειρὰν πλέκοντα, εἶτα πάλιν εἰς προσευχὴν ἀνιστάμενον. 

Ἦν δὲ ἄγγελος Κυρίου, ἀποσταλεὶς πρὸς διόρθωσιν καὶ ἀσφάλειαν Ἀντωνίου. Καὶ ἤκουσε τοῦ ἀγγέλου λέγοντος: οὕτω ποίει, καὶ σώζει. …»43

Οι κοπτικές πηγές προσθέτουν ότι ο Άγγελος φορούσε τα μοναχικά ενδύματα και από τότε καθιέρωσε ο Αντώνιος τα ενδύματα αυτά ως το μοναχικό σχήμα και τα παρέδωσε στους μαθητές του44. Για το λόγο αυτό, παρατηρούμε ότι τα μοναχικά ενδύματα κατέχουν μεγάλη σπουδαιότητα στην κοπτική παράδοση και αντίληψη για το μοναχισμό, πράγμα, που είχε επηρεάσει έντονα τον Άραβα μεταφραστή των Επιστολών, όπως θα δούμε παρακάτω. Η εκδοχή αυτή σκοπεύει να τονίσει πως η μοναχική ζωή προέρχεται από τον ουρανό και βρίσκεται σε συμφωνία με τα όσα εξιστορούνται στο βίο του αγίου Παχωμίου, σχετικά με την παραλαβή των κανόνων του μοναχισμού από τον άγγελο καθώς επίσης και την παράδοση που θέλει τον άγ. Μακάριο να συνοδεύεται από ένα Χερουβείμ σε όλη του τη ζωή. 

5- Ο Αντώνιος ακούει την φωνή του Θεού μέσω μιας αμαρτωλής γυναίκας. 

Στις κοπτικές πηγές παραδίδεται η διήγηση, ότι μετά τη φυγή του, ο Άγιος διέμεινε σ’ ένα τόπο δίπλα στο Νείλο. Εκεί είδε μία γυναίκα, η οποία άρχισε να βγάζει τα ρούχα της, για να πλύνει τα πόδια της, συνοδευόμενη από τις υπηρέτριές της. Ο Αντώνιος την επέπληξε, λέγοντας «Δεν ντρέπεσαι, που είμαι μοναχός;» Του απάντησε ότι «αν είσαι μοναχός, πρέπει να κατοικείς στο βάθος της ερήμου, διότι εδώ δεν είναι χώρος των μοναχών». Ο Άγιος Αντώνιος δεν απάντησε, αλλά  απόρησε, διότι δεν ήταν γνωστός ο μοναχισμός την εποχή αυτή, ούτε το όνομά του γι’ αυτό είπε στον εαυτό του «αυτά τα λόγια δεν είναι της γυναίκας αλλά είναι η φωνή του Αγγέλου του Κυρίου, που με επιπλήττει»45. Έτσι πληροφορήθηκε ο Άγιος Αντώνιος από μία άσεμνη γυναίκα την ξενιτεία και εγκατέλειψε την πόλη για την ενδότερη έρημο.

-26-